کلاژن یکی از محبوب‌ترین مکمل‌های امروزی است، اما آیا بر وزن بدن هم تاثیر می‌گذارد؟ برخی از افراد ادعا می‌کنند که کلاژن به کاهش وزن کمک می‌کند، در حالی که برخی دیگر نگران هستند که ممکن است باعث افزایش وزن شود. حقیقت پشت این ادعاها چیست؟ برای کشف حقایق علمی مربوط به کلاژن و تاثیر آن بر وزن، به خواندن این مطلب ادامه دهید. فواید و عوارض جانبی کلاژن و اینکه آیا شما به مکمل‌های کلاژن نیاز دارید، از جمله موارد دیگری‌ست که در ادامه بررسی خواهیم کرد.
امروزه تست‌های ژنتیکی تبارشناسی به طور فزاینده‌ای محبوب شده‌اند. در حالی که DNA شما می‌تواند به منظور آگاه شدن از ریشه‌ی اجدادی مورد استفاده قرار گیرد اما آیا می‌دانستید که می‌تواند چیزهای مهمی در مورد خطرات سلامتی و جنبه‌های دیگر بدن نیز آشکار کند؟ این کار به شما اجازه می‌دهد تا قبل از ظاهر شدن علائم مربوط به یک مشکل سلامتی محتمل، اقدامات پیشگیرانه لازم را انجام دهید و در نتیجه از بروز آن جلوگیری کنید. مرکز خدمات تخصصی ژنتیک حنیفا، به کمک ساختار ژنتیکی شما اطلاعات مفیدی درباره‌ی بیش از 1700 صفت ژنتیکی را در اختیارتان قرار می‌دهد.
کلاژن چیست؟
کلاژن یکی از پروتئین‌هایی‌ست که به طور گسترده در سرتاسر بدن وجود دارد. این پروتئین یکی از اجزای اصلی بافت‌های همبند از جمله پوست، استخوان‌ها، ماهیچه‌ها، تاندون‌ها، رباط‌ها و غضروف است. فراهم کردن ساختار، استحکام و قابلیت ارتجاعی این بافت‌ها از جمله وظایف کلاژن است. این پروتئین تقریبا 30 درصد از پروتئین‌های بدن انسان را شامل می‌شود. کلاژن شامل سه زنجیره‌ی پلی‌پپتیدی است که به هم می‌پیچند و با تشکیل یک ساختار مارپیچ سه‌گانه، استحکام و انعطاف‌پذیری را فراهم می‌کنند. این زنجیره‌ها حاوی اسیدهای آمینه‌ی ضروری مانند گلیسین، پرولین و هیدروکسی پرولین هستند.
نقش کلاژن در بدن
کلاژن چندین کار مهم در بدن انجام می‌دهد؛ برخی از آن‌ها عبارتند از:
- تقویت رشد سلولی: کلاژن به تشکیل فیبروبلاست‌ها در درم (لایه‌ی میانی پوست) کمک می‌کند. این مساله باعث رشد سلول‌های جدید می‌شود.
- بازسازی پوست: کلاژن در از بین بردن سلول‌های قدیمی پوست و جایگزینی سلول‌های جدید نقش دارد و پوست شما را شاداب نگه می‌دارد.
- محافظت از اندام‌ها: کلاژن مانند یک سپر برای اندام‌های حیاتی شما عمل کرده و یک لایه‌ی دفاعی اضافی را فراهم می‌کند.
- حمایت از سلامت پوست: کلاژن به ساختار، استحکام و خاصیت ارتجاعی پوست کمک می‌کند و آن را از نظر ظاهری انعطاف‌پذیر و جوان نگه می‌دارد.
- کمک به لخته شدن خون: این پروتئین به لخته شدن خون شما هم کمک می‌کند، که برای بهبود زخم‌ها و جلوگیری از خونریزی بیش از حد ضروری است.
3 مزیت برتر کلاژن
کلاژن فواید زیادی برای سلامتی و ظاهر شما دارد، اما در اینجا 3 مورد از مهم‌ترین آن‌ها آورده شده است:
- کیفیت پوست را بهبود می‌بخشد: کلاژن می‌تواند به کاهش علائم پیری مانند چین و چروک، خطوط ریز، خشکی و افتادگی پوست کمک کند. همچنین قادر است که هیدراتاسیون، الاستیسیته، صافی و روشنی پوست را نیز بهبود بخشد. مطالعات نشان داده‌اند که مکمل‌های کلاژن کیفیت پوست را حداقل در 4 هفته بهبود می‌بخشند.
- از سلامت مفاصل حمایت می‌کند: کلاژن می‌تواند به پیشگیری و درمان درد مفاصل، سفتی، التهاب و دژنراسیون کمک کند. همچنین می‌تواند تحرک و انعطاف مفاصل را هم بهبود بخشد. مطالعات نشان داده‌اند که مکمل‌های کلاژن برای تسکین درد و بهبود عملکرد مفاصل در افراد مبتلا به استئوآرتریت مفید هستند.
- افزایش توده‌ی عضلانی: کلاژن می‌تواند به افزایش توده‌ی عضلانی و قدرت بدنی کمک کند؛ این پروتئین به خصوص در افراد مسن که مستعد از دست دادن عضله هستند، بسیار مفید واقع می‌شود. کلاژن می‌تواند ریکاوری و عملکرد عضلانی پس از ورزش را هم افزایش دهد. مطالعات نشان داده‌اند که مکمل‌های کلاژن قادرند قدرت و توده‌ی عضلانی را در افراد مسن مبتلا به سارکوپنی افزایش دهند.
مکمل‌های کلاژن
مکمل‌های کلاژن محصولاتی هستند که حاوی کلاژن مشتق‌شده از منابع حیوانی هستند، مانند:
- بوین (گاو)
- پورسین
- مرغ
- ماهی
این مکمل‌ها در اشکال مختلف از جمله پودر، کپسول، مایع و پاستیلی در دسترس هستند. می‌توانید مکمل‌های کلاژن را بصورت خوراکی مصرف کنید یا مستقیما روی پوست خود بمالید.
چه افرادی به مکمل‌های کلاژن نیاز دارند؟
مکمل‌های کلاژن به دلایل مختلفی مورد استفاده قرار می‌گیرند، اما معمولا توسط افراد زیر مصرف می‌شوند:
- افراد مسن: برای حمایت از سلامت مفاصل، توده‌ی عضلانی و سلامت پوست.
- ورزشکاران: برای بهبود ریکاوری و عملکرد عضلات.
- افراد مبتلا به مشکلات مفصلی مانند آرتروز: برای کاهش درد و التهاب.
- افراد مبتلا به مشکلات پوستی مانند چین و چروک و خطوط ریز: برای بهبود ظاهر پوست.
مکمل‌های کلاژن به طور کلی برای اکثر افراد بی‌خطر هستند. با این حال، همیشه ایده‌ی خوبی است که قبل از شروع هر مکمل جدید با پزشک خود مشورت کنید.
آیا کلاژن باعث افزایش وزن می‌شود؟
یک نگرانی رایج در مورد مکمل‌های کلاژن این است که آیا می‌توانند منجر به افزایش وزن شوند یا خیر. راحت ترین پاسخ خیر است. کلاژن باعث افزایش وزن نمی‌شود زیرا یک نوع پروتئین است و پروتئین‌ها به عنوان چربی در بدن ذخیره نمی‌شوند.
کلاژن و نفخ
برخی از افراد پس از مصرف مکمل‌های کلاژن، ممکن است دچار نفخ یا گاز معده شوند. این اتفاق معمولا به دلیل نوع یا کیفیت مکمل کلاژن یا روش پردازش آن در دستگاه گوارش شما می‌باشد. برای جلوگیری از این عارضه، باید:
- یک مکمل کلاژن با کیفیت بالا انتخاب کنید که هیدرولیزشده باشد و یا به پپتیدهای کوچکتر تجزیه می‌شود؛ این مساله باعث می‌شود که جذب کلاژن راحت‌تر شود.
- با مقدار کم کلاژن شروع کنید و پس از عادت کردن بدن، به تدریج مقدار آن را افزایش دهید.
- کلاژن را با آب فراوان مصرف کنید تا به حل شدن آن کمک کنید و سموم احتمالی را از بین ببرید.
- کلاژن را با محصولات لبنی یا غذاهایی که ممکن است باعث نفخ یا گاز معده شوند، مصرف نکنید.
کلاژن و احتباس آب
در یک مطالعه‌ی علمی، محققان چگونگی تعامل کلاژن، ژلاتین و پپتیدهای کلاژن با آب را بررسی کردند. محققان برای درک این پدیده از تجهیزات تخصصی استفاده کردند. یافته‌های آن‌ها نشان داد که کلاژن دارای بالاترین ظرفیت نگهداری آب است؛ از این نظر، ژلاتین در رتبه‌ی بعدی قرار می‌گیرد و پپتیدهای کلاژن کمترین توانایی نگهداری آب را دارند.
در شرایطی با رطوبت حدود 60 درصد، کلاژن 22 درصد وزن خود را به عنوان آب حفظ می‌کند؛ این در حالی‌ست که تنها 14 درصد از وزن ژلاتین و 9 درصد از وزن پپتیدها را آب تشکیل داده است. هر سه ماده عمدتا مولکول‌های آب را با پیوندهای هیدروژنی به مدت طولانی‌تری جذب می‌کنند که نشان‌دهنده‌ی احتباس موثر آب است. علاوه بر این، کلاژن نسبت به ژلاتین و پپتیدها، تعامل قوی‌تری با آب نشان داد. یک مطالعه نشان می‌دهد که چگونه خواص استثنایی حفظ آب کلاژن و تعامل قوی اجزای آن با آب، کلاژن را به یک نگهدارنده‌ی موثر آب تبدیل کرده است.
کلاژن ممکن است به کاهش وزن کمک کند.
برخلاف این باور غلط که کلاژن می‌تواند باعث افزایش وزن شما شود، این پروتئین با افزایش حس سیری، کاهش تجمع چربی و سرعت بخشیدن به متابولیسم، به کاهش وزن کمک می‌کند.
کلاژن شما را سیر نگه می‌دارد.
کلاژن می‌تواند به شما کمک کند تا برای مدت طولانی‌تری احساس سیری کنید و اشتها و هوس‌های شما را کاهش می‌دهد. این مساله به این دلیل است که کلاژن غنی از پروتئین بوده و ترشح هورمون‌های گرسنگی (گرلین) را سرکوب، و هورمون‌های سیری (کوله سیستوکینین و پپتید شبه گلوکاگون-1) را تحریک می‌کند. کاهش کالری دریافتی می‌تواند، نقصان لازم برای کاهش وزن را ایجاد کند.
کلاژن تجمع چربی را کاهش می‌دهد.
برخی از مطالعات نشان می‌دهند که کلاژن ممکن است به کاهش رشد و تجمع سلول‌های چربی کمک کند. یک تحقیق که در سال 2019 بر روی کلاژن اسکلت ماهی انجام شد نشان داد که این پروتئین ممکن است به‌طور بالقوه باعث کاهش چربی بدن انسان شود. یک مطالعه‌ی حیوانی که در سال 2016 منتشر شد نشان داد که هیدرولیزات (پپتیدهای کلاژن) می‌تواند اندازه‌ی سلول‌های چربی و افزایش وزن را کاهش دهد.
آیا کلاژن متابولیسم را تسریع می‌کند؟
مشخص نیست که کلاژن متابولیسم را سرعت می‌بخشد یا خیر، اما نشانه‌هایی وجود دارد که این احتمال را تقویت می‌کند:
- کلاژن می‌تواند با حفظ توده‌ی عضلانی، متابولیسم را افزایش دهد؛ زیرا ماهیچه‌ها در زمان استراحت خود، نسبت به بافت چربی کالری بیش‌تری می‌سوزانند. کلاژن به حفظ عضلات کمک می‌کند و به طور بالقوه سرعت متابولیسم را افزایش می‌دهد.
- کلاژن ممکن است با تقویت سلامت روده، متابولیسم را افزایش دهد. روده‌ای که به خوبی کار می‌کند به هضم و جذب مواد مغذی کمک می‌کند. کلاژن از پوشش روده حمایت کرده و رشد باکتری‌های خوب را تشویق می‌کند. این مساله می‌تواند منجر به بهبود متابولیسم و کاهش وزن شود.
سایر فواید کلاژن
کلاژن علاوه بر کمک به کاهش وزن، فواید بسیاری برای سلامتی و ظاهر شما دارد، برای مثال:
- بهبود سلامت روده: کلاژن به ترمیم پوشش روده کمک کرده و از مشکلاتی مانند سندرم روده نشت‌کننده که می‌تواند باعث التهاب و مشکلات ایمنی شود جلوگیری می‌کند.
- تقویت عملکرد مغز: کلاژن از مغز شما در برابر استرس و آسیب‌های ناشی از افزایش سن محافظت کرده و در عین حال حافظه، یادگیری و خلق و خو را تقویت می‌کند.
- حمایت از سلامت قلب: کلاژن می‌تواند فشار خون و سطح کلسترول را بهبود بخشد و با کاهش تجمع پلاک و سخت شدن شریان‌ها از ابتلا به بیماری قلبی جلوگیری کند.
- بهبود سریع‌تر زخم: این پروتئین برای بهبود زخم‌ها و بهبودی از جراحات و جراحی‌ها مفید است.
- دندان‌ها و لثه‌های سالم: کلاژن بافت‌های دهان را تقویت کرده و به کاهش خطر بیماری لثه و از دست دادن دندان‌ها کمک می‌کند.
عوارض جانبی کلاژن
کلاژن می‌تواند عوارض جانبی شایع و خفیف و گاهی اوقات شدید ایجاد کند. در ادامه به بررسی این عوارض جانبی می‌پردازیم:
عوارض جانبی رایج:
- اختلالات گوارشی: برخی افراد ممکن است هنگام مصرف مکمل‌های کلاژن با مشکلاتی مانند اسهال یا سوء هاضمه مواجه شوند.
- طعم ناخوشایند: مکمل‌های کلاژن می‌توانند طعم نامطلوبی را در دهان ایجاد کنند.
- بیماری‌های خفیف: علائم جزئی مانند سردرد، سرگیجه، مشکل در خواب یا بثورات پوستی ممکن است به عنوان عوارض جانبی خفیف کلاژن رخ دهند.
عوارض جانبی شدید:
- واکنش‌های آلرژیک (کلاژن ماهی هیدرولیزشده): در موارد نادر، آنافیلاکسی، یک واکنش آلرژیک شدید، ممکن است به دلیل مکمل‌های کلاژن حاوی کلاژن ماهی هیدرولیزشده رخ دهد.
- ناهنجاری‌های کبدی: با اینکه این عارضه نادر است اما در برخی از موارد، ناهنجاری‌های کبدی با مکمل‌های کلاژن مرتبط هستند.
آیا به مکمل کلاژن نیاز دارید؟
مکمل‌های کلاژن برای همه ضروری نیستند. شما می‌توانید کلاژن کافی را از غذاهای غنی از پروتئین مانند گوشت، مرغ، ماهی، تخم مرغ و لبنیات یا گزینه‌های حاوی کلاژن مانند آبگوشت استخوان و ژلاتین به دست آورید. با گنجاندن غذاهای غنی از ویتامین C (مرکبات)، ویتامین A (هویج) و روی (صدف) در رژیم غذایی خود می‌توانید تولید کلاژن طبیعی توسط بدن خود را افزایش دهید.
مکمل‌های کلاژن می‌توانند برای افرادی که کمبود کلاژن دارند یا به شرایطی که بر سنتز کلاژن تاثیر می‌گذارند، از جمله پوکی استخوان، آرتریت روماتوئید و پیری پوست، مبتلا هستند نیز مفید باشند. با این حال، شواهد در مورد اثربخشی مکمل‌های کلاژن متفاوت بوده و تحقیقات بیش‌تری برای تایید ایمنی و مزایای آن‌ها مورد نیاز است. اگر قصد مصرف مکمل‌های کلاژن را دارید، بهتر است ابتدا با پزشک خود مشورت کنید.
خلاصه: آیا کلاژن باعث افزایش وزن می‌شود؟
- کلاژن باعث افزایش وزن نمی‌شود. در واقع این پروتئین با تقویت احساس سیری، کاهش تجمع چربی و سرعت بخشیدن به متابولیسم به کاهش وزن کمک می‌کند.
- کلاژن طیف وسیعی از مزایای دیگر از جمله بهبود سلامت روده، حمایت از عملکرد مغز و افزایش سلامت قلب را ارائه می‌دهد.
- در حالی که برخی از عوارض جانبی را می‌توان به کلاژن مربوط دانست اما این مکمل‌ها به طور کلی برای اکثر افراد بی‌خطر هستند.
- به یاد داشته باشید که مکمل‌های کلاژن برای همه‌ی افراد ضروری نیست زیرا می‌توانید کلاژن کافی را از یک رژیم غذایی متعادل بدست آورید.
- اگر به فکر مصرف مکمل‌های کلاژن هستید، بهتر است قبل از آن با پزشک خود مشورت کنید.
