اساس ژنتیکی وابستگی به نیکوتین

مقدمه­‌ای بر وابستگی به نیکوتین

 

نیکوتین یک ماده‌ی شیمیایی حاوی نیتروژن و یک ترکیب بسیار اعتیادآور است. این ماده عمدتا در تنباکو یافت‌شده و اغلب از طریق استنشاق دود سیگار وارد بدن می­‌شود.

نیکوتین بر روی مغز، اثراتی «لذت‌­بخش و خوشایند» ایجاد می­‌کند.

 

سیگار کشیدن منظم باعث می‌­شود که به این احساسات مثبت عادت کنید و دور شدن از آن ممکن است شما را دچار عوارض ناخواسته کند؛ این اتفاق نشان­‌دهنده‌ی وابستگی به نیکوتین است.

 

بر اساس CDC (مرکز کنترل و پیش‌گیری از بیماری‌های آمریکا)، سیگار عامل اصلی مرگ و میرهای قابل پیشگیری در ایالات متحده است.

مطالعه‌ای نشان داد که 1 مورد از هر 5 مرگ‌ومیر در آمریکا، به دلیل سیگار کشیدن رخ می­‌دهد.

 

 

علائم وابستگی به نیکوتین

 

علائم در بین افراد مختلف و بسته به سطح وابستگی، متفاوت است. برخی از علائمی که باید مراقب آن­‌ها بود عبارتند از:

 

• سابقه‌ی حداقل یک تلاش ناموفق برای ترک سیگار
• علائم ترک مانند تحریک­‌پذیری، نوسانات خلقی، بی­‌خوابی، بی­‌قراری، افزایش گرسنگی و اضطراب
• کناره‌گیری اجتماعی که به معنای عدم تمایل به شرکت در فعالیت‌ها یا رفتن به مکان‌هایی است که از سیگار کشیدن جلوگیری می‌کند

 

 

علل وابستگی به نیکوتین

 

خاصیت اعتیادآور نیکوتین، باعث ایجاد وابستگی به آن می‌شود. نیکوتین ترشح هورمون شادی دوپامین را تحریک می­‌کند. این واکنش‌لذت، همان چیزی است که سیگاری­‌ها به دنبال آن هستند. سیگار همچنین ضربان قلب را بالا برده و هورمون نورآدرنالین را افزایش می‌­دهد. افزایش سطح این هورمون باعث بهبود خلق‌وخو و تمرکز می­‌شود.

 

افرادی که سیگار می­‌کشند، هوس دوپامین می­‌کنند. هنگامی که آن‌­ها برای چند ساعت از سیگار کشیدن خودداری می­‌کنند، سطح دوپامین در بدنشان شروع به کاهش کرده و عوارض نامطلوبی مانند تحریک­‌پذیری و اضطراب را تجربه می­‌کنند.

 

 

تاریخچه‌­ای مختصر از مصرف نیکوتین و تنباکو

 

Nicotiana tabacum نوعی نیکوتین است که در گیاهان تنباکو یافت می­‌شود. حداقل 200 سال است که از گیاه تنباکو برای فواید دارویی آن استفاده می­‌شود. تصور می‌شود که کریستف کلمب در حین کاوش در آمریکا برای اولین بار تنباکو را کشف کرد.

از آن زمان، استفاده از تنباکو برای سیگار کشیدن شروع شد و به سرعت در دهه 1600 گسترش یافت. هنگامی که این ماده در اروپا معرفی شد، برخی هدف دارویی آن را مورد توجه قرار دادند، در حالی که برخی دیگر آن را به عنوان یک ماده سمی و اعتیادآور می­‌شناختند.

 

استفاده از تنباکو زمانی که ماشین‌های تولید سیگار در دهه 1880 معرفی شدند، افزایش یافت.

در سال 1964، مطالعه­‌ای ارتباط بین سیگار کشیدن و سرطان قلب و ریه را نشان داد. 30 سال بعد، در سال 1994، سازمان غذا و داروی ایالات متحده نیکوتین را به عنوان دارویی با خاصیت اعتیادآور به رسمیت شناخت. سرانجام، در سال 2009 بود که دادگاه عالی به FDA اجازه داد تا قوانین خاصی درباره نیکوتین تصویب کند.

 

 

نقش ژنتیک در وابستگی به نیکوتین

 

ممکن است فردی در جوانی سیگار کشیده باشد و بعد از آن به راحتی آن را ترک کرده است.

شاید فرد دیگری از سیگار کشیدن تفریحی لذت ببرد اما نیازی به مصرف روزانه آن نداشته باشد و افراد دیگری وجود دارند که روزی یک بسته سیگار می‌­کشند و به نظر نمی‌رسد که بتوانند این عادت را ترک کنند.

چه چیزی باعث این تفاوت­‌ها در الگوهای سیگار کشیدن می­‌شود؟ چرا اثرات لذت‌­بخش نیکوتین در برخی مشهود است و در برخی دیگر نه؟

 

تعدادی از مطالعات نشان داده­‌اند که تفاوت در پاسخ به نیکوتین را می‌­توان به تغییرات در برخی از ژن­‌هایی که گیرنده­‌های مربوط به نیکوتین را تولید می­‌کنند، نسبت داد. نیکوتین ساختاری مشابه با انتقال­‌دهنده‌ی عصبی‌استیل کولین دارد.

گفته می‌­شود که استیل کولین بر حافظه، برانگیختگی، توجه و خلق‌وخو تاثیر می­‌گذارد. نیکوتین به یک نوع گیرنده‌ی استیل کولین به نام گیرنده­‌های نیکوتین استیل کولین یا nAch متصل می­‌شود. گیرنده nAch دارای 5 زیرواحد است.

 

هر کدام از این زیرواحدها توسط ژن­‌های خاصی تولید می‌­شوند. هر گونه تغییر در این ژن‌­ها می‌­تواند ساختار زیرواحدها را تغییر داده که به نوبه‌ی خود ساختار nAch را تغییر می‌­دهد. این تغییرات نحوه‌ی واکنش شما به نیکوتین را عوض می­‌کنند.

 

 

ژن CHRNA5 و وابستگی به نیکوتین

 

ژن CHRNA5 حاوی دستورالعمل­‌هایی برای تولید زیرواحد α5 گیرنده nAch است.

برخی تغییرات یا جهش‌های خاص در این ژن، زیرواحد α5 را تغییر داده و کانال‌های گیرنده nAch را نسبت به نیکوتین حساس‌تر یا برعکس،

بی­‌تفاوت می‌کنند.

 

یک جایگاه ژنتیکی خاص در ژن CHRNA5 وجود دارد که بر اثرات لذت‌­بخش نیکوتین تاثیر می‌­گذارد. آلل A با «پاسخ­‌های لذت­‌بخش تقویت‌­شده» در اثر اولین سیگار یک فرد مرتبط است.

حاملان آلل A در مقایسه با حاملان آلل G در معرض خطر بیش‌تری برای اعتیاد به نیکوتین هستند. جالب اینجاست که آلل A نیز با خطر کم‌تر وابستگی به کوکائین همراه است!

 

 

ژن CHRNB3 و وابستگی به نیکوتین

 

ژن CHRNB3 حاوی دستورالعمل­‌هایی برای تولید زیرواحد β3 گیرنده nAch است. این ژن در مستعد کردن فرد به اعتیاد به نیکوتین نقش دارد.

 

یک جایگاه ژنتیکی خاصی در ژن CHRNB3 وجود دارد که آلل T این پلی­‌مورفیسم، با افزایش خطر وابستگی به نیکوتین مرتبط است. چندین ژن دیگر مانند CHRNG، CHRNA4، CYP2B6 و FMO نیز بر خطر وابستگی به نیکوتین تاثیر می‌گذارند.

 

 

سایر عوامل خطر وابستگی به نیکوتین

 

سن: 

طبق یک مطالعه، احتمال ابتلا به وابستگی به نیکوتین در زمانی که سن شروع مصرف سیگار قبل از 21 سالگی باشد، به خصوص بین 18 تا 20 سالگی بیش‌تر است.

 

اطرافیان:

افرادی که با والدین سیگاری بزرگ می‌شوند یا زمان بیش‌تری را در کنار دوستان سیگاری می‌گذرانند، بیش‌تر سیگار می‌کشند و در نهایت ممکن است به نیکوتین اعتیاد پیدا کنند.

 

مصرف مواد:

افرادی که الکل یا مواد مخدر مصرف می­‌کنند، به احتمال بیش‌تری به نیکوتین وابسته می­‌شوند. رابطه معکوس آن نیز صادق است! در واقع، طبق مطالعه­‌ای که برای ارزیابی مصرف همزمان الکل و سیگار انجام شد، تقریبا یک سوم مصرف‌کنندگان فعلی سیگار می­‌کشیدند، در حالی که تقریبا 95 درصد از سیگاری­‌های فعلی الکل مصرف می­‌کردند.

 

مشکلات روانی:

افراد مبتلا به مشکلات روانی مانند افسردگی، PTSD یا اسکیزوفرنی بیشتر از دیگران سیگاری هستند. مطالعه‌ای که افسردگی و وابستگی به نیکوتین را از نوجوانی تا بزرگسالی بررسی می‌کرد، گزارش داد که افسردگی یک عامل خطر برجسته برای وابستگی به نیکوتین است. نوجوانان و جوانانی که علائم افسردگی را نشان می‌­دهند، گروه مهمی از افراد هستند که برای ترک سیگار نیاز به مداخله دارند.

 

 

اثرات وابستگی به نیکوتین

 

استفاده از تنباکو می­‌تواند منجر به عوارض شدید سلامتی شود. وابستگی به نیکوتین با افزایش خطر بیماری‌­های مختلف مرتبط است.

 

 

 

 

 

سرطان ریه و سایر سرطان‌­ها

 

استعمال دخانیات، تا به امروز، اصلی­‌ترین عامل ایجاد سرطان ریه است. مطالعات اخیر نشان می­‌دهد که نیکوتین در مقادیر کم، رشد سلولی را تسریع کرده و در مقادیر زیاد برای سلول­‌ها سمی است.

علاوه بر این، نیکوتین سطح CHK2 را کاهش می­‌دهد. CHK2 پروتئینی است که به عنوان یک سرکوب­‌کننده‌ی تومور عمل می­‌کند. علاوه بر این، نیکوتین اثرات درمان­‌های ضدسرطان را کاهش می­‌دهد. سیگار عامل 30 درصد مرگ و میرهای ناشی از سرطان است!

 

 

بیماری مزمن انسدادی ریه (COPD)

 

سیگار کشیدن عامل اصلی COPD در ایالات متحده است. تجزیه و تحلیل موسسه‌ی CDC نشان داد که شیوع COPD در بزرگسالان، در سیگاری­‌ها 15.2٪ و در افرادی که هرگز سیگار نکشیده‌­اند، 2.8٪ می‌­باشد.

 

 

عوارض قلبی و مشکل در سایر بخش‌­های سیستم گردش خون

 

سیگار باعث آسیب به قلب و عروق خونی می­‌شود. همچنین، سیگار ترکیب شیمیایی خون شما را تغییر داده و به تشکیل پلاک کمک می­‌کند. در ایالات متحده، سیگار عامل 33 درصد از کل مرگ‌های ناشی از بیماری‌های قلبی عروقی است.

 

 

دیابت

 

تحقیقات نشان می­‌دهد که نیکوتین بر فعالیت پانکراس تاثیر می­‌گذارد. استفاده از نیکوتین منجر به کاهش تولید انسولین توسط پانکراس          می‌­شود. بنابراین، سطح قندخون به خوبی تنظیم نمی­‌شود و در نتیجه، دیابت به وقوع می­‌پیوندد. افراد سیگاری مبتلا به دیابت، ممکن است برای کنترل سطح قندخون خود به دوزهای بالاتری از انسولین نیاز داشته باشند.

 

 

عوارض بارداری

 

استعمال دخانیات در دوران بارداری، خطر ابتلا به بیماری و مرگ و میر را در نوزادان افزایش می­‌دهد. نیکوتین به ریه­‌های در حال رشد و مغز جنین آسیب می­‌رساند. شکاف لب و شکاف کام از جمله نقایص شایع مادرزادی ناشی از نیکوتین می­‌باشند.

درمان جایگزین نیکوتین (NRT) برای زنان بارداری که نمی‌­توانند سیگار را ترک کنند پیشنهاد شده است. با این حال، ایمنی NRT برای جنین در حال رشد هنوز به خوبی مطالعه نشده است.

 

 

علائم پس از ترک نیکوتین

 

علائم پس از ترک نیکوتین، مجموعه علائمی است که فرد با قطع مصرف دخانیات تجربه می­‌کند. این نشانه‌­ها می­‌توانند 30 دقیقه پس از آخرین استفاده، دیده شوند. دامنه و شدت علائم به مدت زمان و تعداد دفعات سیگار کشیدن فرد بستگی دارد.

 

 

علائم ترک نیکوتین

 

• افزایش میل به نیکوتین
• افزایش گرسنگی و اشتها
• نوسانات خلقی
• تعریق
• تهوع و استفراغ
• احساس سوزن سوزن شدن در دست­‌ها و پاها
• سردرد
• اضطراب
• افسردگی
• مشکل در تمرکز
• بی‌خوابی

 

 

توصیه­‌هایی برای غلبه بر وابستگی به نیکوتین

 

با توجه به علائم ناشی از ترک، کنار گذاشتن سیگار می­‌تواند بسیار چالش‌­برانگیز باشد.

موارد زیر اصول اولیه هر برنامه ترک اعتیادی‌ است که می‌­تواند به شما در غلبه بر اعتیاد به نیکوتین کمک کند.

 

• دور ماندن از محرک­‌ها
• حمایت دوستان و خانواده
• عضویت در سایر گروه­‌های حمایتی
• استفاده از برنامه‌­های مبتنی بر وب

 

برخی از راه­‌های خاص دیگر نیز می‌­توانند به شما کمک کنند که به تدریج از وابستگی به نیکوتین رها شوید.

 

 

درمان جایگزین نیکوتین (NRT)

 

در این فرایند، نیکوتین مورد نیاز مغز از راه امن­‌تری نسبت به سیگار به بدن می‌­رسد و بدن فرد  دیگر از مواد مضر موجود در آن آسیب نمی‌­بیند. این کار همچنین علائم ترک را تسکین می­‌دهد. NRT دوزهای پایین‌­تری از نیکوتین را با سرعت کم‌تری تامین می­‌کند.

برخی از NRTهای رایج موجود عبارتند از:

 

• آدامس­‌های نیکوتین
• چسب‌­های نیکوتین
• اسپری بینی نیکوتین
• پاستیل­‌های نیکوتینی

 

همه این‌ها بدون نیاز به نسخه در دسترس هستند.

 

 

داروها

 

برخی از داروها حاوی نیکوتین نیستند، اما برای ایجاد همان اثرات بر روی مغز طراحی شده‌­اند. این داروها به کاهش تمایل به مصرف سیگار و همچنین کاهش علائم دیگر ترک کمک می­‌کنند. Chantix و Zyban، دو نمونه از این داروها هستند.

 

 

نکته مهم:

 

در سال 2009، FDA سازندگان چنین داروهایی را موظف کرد که بر روی جعبه آن­‌ها، به مصرف­‌کنندگان در مورد اثرات روانی خطرناک احتمالی از جمله بی­‌قراری، افسردگی و افکار خودکشی هشدار بدهند.

 

 

درمان شناختی-رفتاری (CBT)

 

CBT به افراد سیگاری آموزش می‌­دهد تا با علائم ترک کنار بیایند. CBT در زمان ترک سیگار، میزان موفقیت را به میزان دو برابر افزایش می­‌دهد (در مقایسه با افرادی که CBT دریافت نکرده‌­اند).

 

 

آزمایش اعتیاد حنیفا

 

یک مطالعه در سال 2020، 5 ناحیه ژنومی مرتبط با وابستگی به نیکوتین را شناسایی کرد.

در آزمایش اعتیاد حنیفا ، برخی از ژن‌های مهمی که خطر وابستگی به نیکوتین را افزایش می‌دهند، تجزیه و تحلیل شده و نتایج آن در اختیار شما قرار می­‌گیرد. علاوه بر این، با انجام این آزمایش  اطلاعاتی درباره استعداد ژنتیکی خود برای تمایل به شرط‌­بندی، مصرف سیگارهای الکترونیکی طعم‌­دار و سیگار کشیدن در سن پایین را نیز بدست خواهید آورد.

 

 

خلاصه

 

1. وابستگی به نیکوتین معمولا به عنوان اعتیاد به دخانیات یا سیگار شناخته می­‌شود. این وضعیت به دلیل خاصیت لذت‌­بخش نیکوتین است که دوپامین را در مغز آزاد می­‌کند.
2. با سیگار کشیدن منظم، ممکن است فرد به این «هجوم دوپامین» عادت کرده و در صورت پرهیز از سیگار، عوارض جانبی ناخواسته مرتبط با کاهش سطح این هورمون را تجربه کند.
3. ساختار نیکوتین شبیه استیل کولین است و از این رو به گیرنده­‌های استیل کولین معروف به گیرنده­‌های nAch متصل می­‌شود.
4. ژن‌هایی که به تولید گیرنده‌های nAch کمک می‌کنند، بر نحوه پاسخ شما به نیکوتین یا اثرات تولیدشده توسط آن بر بدن، تاثیر می‌گذارند.
5. CHRNA5، ژنی است که یکی از زیرواحدهای گیرنده nAch را تشکیل می‌­دهد. 
6. سایر عوامل موثر بر خطر وابستگی به نیکوتین عبارتند از سن، عادات سیگار کشیدن اطرافیان، سوء مصرف مواد و بیماری­‌های روانی.
7. مصرف نیکوتین با بسیاری از شرایط سلامتی، از جمله سرطان، به ویژه سرطان ریه، COPD، دیابت، بیماری­‌های قلبی و عوارض بارداری مرتبط است.
8. زمانی که فرد سعی می­‌کند عادت به نیکوتین خود را ترک کند، ممکن است برخی از علائم را تجربه کند. این علائم می­‌توانند چالشی واقعی برای دور ماندن از نیکوتین ایجاد کنند.
9. درمان جایگزین نیکوتین یا NRT معمولا برای افرادی که سعی در ترک سیگار دارند توصیه می­‌شود. به غیر از NRTها، درمان شناختی-رفتاری، مشاوره و گروه­‌های حمایتی نیز می‌­توانند به کاهش وابستگی به نیکوتین کمک کنند.

 

• ژنتیک
• سرطان_ریه
• اعتیاد
• نیکوتین
• تنباکو