اسکیزوفرنی، یک اختلال شدید سلامت روان است. در اخبار، برنامههای تلویزیونی و فیلمها، اغلب بیماران اسکیزوفرنی را میبینیم که به دلیل هذیان، توهم یا پارانویا، به خود آسیب میزنند یا دیگران را آزار میدهند. اسکیزوفرنی به طور گستردهای درک نشده است و از آنجایی که انسانها تمایل دارند از ناشناختهها یا چیزی که درک نمیکنند بترسند، بسیاری از ما از بودن در کنار فردی که اسکیزوفرنی دارد ترس داریم.
در سال 2001 یک فیلم با عنوان ذهن زیبا توجهات را به این بیماری جلب کرد. این فیلم بر اساس یک داستان واقعی ساخته شده است و زندگی جان نش (1928-2015) را روایت میکند؛ جان یک ریاضیدان برجسته بود که با اسکیزوفرنی مبارزه میکرد اما توانست زندگی پرباری داشته باشد. این داستان نشان میدهد که زندگی با این بیماری روانی چقدر ناتوانکننده است. با این حال، میتواند امیدبخش باشد زیرا نشان میدهد که چگونه جان نش در زمینههای ریاضیات و تئوری بازیها مشارکت قابلتوجهی داشت و جایزهی نوبل را بهدست آورد.
متاسفانه، اسکیزوفرنی یک بیماری روانی است که نه تنها بیماران، بلکه اعضای خانواده و مراقبان فرد را نیز تحت تاثیر قرار میدهد. ممکن است اعضای خانوادهای که با فرد مبتلا به اسکیزوفرنی زندگی میکنند، احساس خطر داشته باشند. امروزه تحقیقات نشان میدهد که سالانه تقریبا 2.77 میلیون مورد جدید اسکیزوفرنی وجود دارد. با این حال، خوشبختانه شانس ابتلا به این بیماری پایین بوده و میزان آن 0.85% است؛ به این معنی که از هر 100000 نفر در جهان، 850 نفر در یک مقطع خاص از زندگی خود اسکیزوفرنی را تجربه خواهند کرد.
همانطور که گفته شد، یادگیری دربارهی این بیماری به همهی ما کمک میکند تا بتوانیم نگرش خود را تغییر دهیم و نگرش منفی مرتبط با اختلالات سلامت روان را کاهش دهیم. برخی از بیماران اسکیزوفرنی بسیار خطرناک و خشن هستند، اما برخی دیگر اینطور نیستند.
تعریف اسکیزوفرنی
افراد مبتلا به اسکیزوفرنی ممکن است واقعیت را به طور غیرعادی تفسیر کنند یا با آن ارتباط نداشته باشند. اسکیزوفرنی یک بیماری روانپزشکی جدی و مزمن است که به طیفی از اختلالات مربوط به قطع ارتباط با واقعیت اشاره دارد. این بیماری روانی ممکن است به صورت ترکیبی از هذیان، توهم و الگوهای فکری آشفته در اواخر نوجوانی یا اوایل بزرگسالی ظاهر شود؛ در نتیجه، به طور بالقوه میتواند عملکردهای روزانه را مختل کند زیرا بر رفتار، افکار و احساسات تاثیر میگذارد. افراد مبتلا به این بیماری ممکن است گفتار ضعیف، تواناییهای تفکر انتقادی محدود، اختلال در حرکت، کاهش تعاملات اجتماعی و علائم بیشتری داشته باشند که به زودی به آنها خواهیم پرداخت.
علاوه بر این، بیماران اسکیزوفرنی معمولا نمیتوانند تشخیص دهند که علائم این اختلال را دارند. به طور معمول، فردی که مبتلا به اسکیزوفرنی است ممکن است حملاتی داشته باشد که در آن ارتباط خود را با واقعیت از دست میدهد و پس از آن یک دوره بهبودی که در آن احساس آرامش و عاقل بودن میکند را تجربه میکند. به عنوان مثال، اسکیزوفرنی پارانوئید عمدتا با هذیانهایی مشخص میشود که مرز بین چیزهای واقعی و غیرواقعی را محو میکند. یک بیمار ممکن است احساس کند که کسی میخواهد او را بگیرد، حتی اگر واقعا اینطور نباشد. تفکر شفاف تنها زمانی شروع می شود که محرکهایی مانند استرس از بین بروند یا اینکه فرد داروهای تجویزشده را مصرف کند.
مداخلهی پزشکی زودهنگام کلید کنترل علائم است. علاوه بر این، یافتن درمان به این معنی است که بتوانیم علائم را قبل از بروز عوارض جدی کنترل کنیم. وقتی کمک فوری تجویز شود، نتایج بلندمدت را بهبود میبخشد. خوشبختانه، اسکیزوفرنی قابل درمان است و بیماران همچنان میتوانند زندگی کامل و شادی داشته باشند.
علل اسکیزوفرنی
اگرچه محققان نمیتوانند علت دقیق شروع بیماری را مشخص کنند اما تصور بر این است که ترکیبی از عوامل خطر میتوانند در ایجاد آن نقش مهمی داشته باشد. همهی ما باید علل بالقوهی اسکیزوفرنی را درک کنیم تا به ما کمک کند تا تشخیص دهیم که آیا ما و عزیزانمان ممکن است در معرض خطر ابتلا به آن باشیم یا خیر. دانستن محرکهای بالقوه به افراد کمک میکند تا بفهمند آیا میتوان اقدامات خاصی را برای جلوگیری از شروع این اختلال روانی مادامالعمر انجام داد یا خیر.
عوامل خطر ژنتیکی
مطالعات نشان میدهند که یکی از عوامل خطر اصلی اسکیزوفرنی ژنتیک است. این بیماری معمولا در خانوادهها ایجاد میشود، به این معنی که اگر اعضای خانواده شما به این اختلال مبتلا هستند، احتمال بیشتری برای ابتلا به آن دارید. با این حال، یک ژن واحد مسئول ایجاد این بیماری نیست. در عوض، محققان گمان میکنند که ترکیبی از ژنهای مختلف میتواند یک فرد را مستعدتر کنند. به عنوان مثال، محرکهایی مانند استرس همراه با دارو ممکن است باعث شروع اسکیزوفرنی در افرادی شوند که در معرض خطر بالاتری هستند.
برای کمک به کاهش این مشکل و درک عوامل خطر ژنتیکی خود، میتوانید آزمایش ژنتیک سلامت روان حنیفا را انجام دهید. این آزمایش خطر ژنتیکی ابتلا به بیماریهای روانی مختلف، از جمله افسردگی، اسکیزوفرنی، دوقطبی و اختلال نقص توجه و بیشفعالی را به شما نشان خواهد داد.
برخی از داروها میتوانند باعث ایجاد علائم اسکیزوفرنی شوند.
استفاده از برخی داروها منجر به اسکیزوفرنی نمیشود، اما میتواند علائمی را در افرادی که در معرض خطر بالایی هستند، به خصوص برای افرادی که سابقهی خانوادگی قوی دارند، ایجاد کند. کسانی که مستعد ابتلا به اسکیزوفرنی هستند، ممکن است با اجزای دارویی زیر واکنش نشان دهند:
- شاهدانه
- ال اس دی
- کوکائین
- آمفتامینها
تغییرات در ساختار مغز
در مغز افراد مبتلا به اسکیزوفرنی ممکن است تغییرات فیزیکی ظریفی وجود داشته باشد. با این حال، این تغییرات در همهی آنها قابل مشاهده نیست. علاوه بر این، تغییرات در ساختار مغز میتوانند در افرادی که هیچ اختلال سلامت روانی ندارند نیز رخ دهند. به هر حال، فعالیتهایی مانند نواختن آلات موسیقی، خواب، ورزش و دارو میتوانند ساختار مغز انسان را تغییر دهند. همانطور که گفته شد، گزارشها به شکلی قوی نشان میدهند که حتی این تغییرات جزئی در ساختار مغز نیز میتوانند نقش بزرگی در افرادی که استعداد زیادی برای ابتلا به اسکیزوفرنی دارند بازی کنند.
عوامل روانی اجتماعی
آسیبهای روانی اجتماعی مانند کودکآزاری میتوانند یک عامل موثر در شروع اسکیزوفرنی باشند. مرگ یکی از عزیزان یا طلاق والدین نیز از دیگر اشکال آسیب میباشند. در نتیجه، بیماران اغلب توهمات واضحی از این رویدادهای ناخوشایند که در جوانی آنها رخ داده است را تجربه میکنند. آنها در عبور از مسائل مشکل دارند و خطوط بین واقعیت فعلی و واقعیت گذشته خود را اشتباه میگیرند.
تغییرات در ساختار شیمیایی مغز
مغز انسان مملو از انتقالدهندههای عصبی است؛ این انتقالدهندهها مواد شیمیایی پیچیده و بسیار مرتبط هستند که سیگنالهایی را بین سلولهای مغز رد و بدل میکنند. هنگامی که در این مواد شیمیایی عدم تعادل وجود داشته باشد، میتواند عامل مهمی برای شروع این اختلال روانپزشکی و سایر شرایط سلامت روان باشد. به عنوان مثال، دوپامین، عامل یادگیری، انگیزه و لذت، بر شروع اسکیزوفرنی تاثیر میگذارد. سطوح بالای دوپامین منجر به تحریک بیش از حد مغز افراد مبتلا به اسکیزوفرنی میشود.
به طور مشابه، مادهی شیمیایی گلوتامات نیز مشکوک به ارتباط با این اختلال روانی است. به خاطر داشته باشید که افسردگی همچنین بر عدم تعادل مواد شیمیایی، به ویژه دوپامین، سروتونین و نوراپینفرین تاثیر میگذارد. بنابراین، برخی از بیماران ممکن است قبل از تشخیص پیچیدهتر اسکیزوفرنی، با افسردگی خفیف شروع کرده باشند.
عوارض بارداری و زایمان
بسیاری از مطالعات نشان میدهند که افرادی که با عوارض پیش از تولد یا زایمان آسیبزا به دنیا آمدهاند، احتمال بیشتری برای ابتلا به اسکیزوفرنی و سایر اختلالات روانپریشی دارند. به عوامل خطر زیر توجه کنید:
- خفگی یا کمبود اکسیژن در هنگام زایمان
- زایمان زودرس
سایر عوامل محیطی
تعداد فزایندهای از مطالعات نشان میدهند که ممکن است بین عفونتهای ویروسی مانند اپشتین بار یا توکسوپلاسما گوندی و اسکیزوفرنی نیز ارتباط وجود داشته باشد. با این حال، عوامل ژنتیکی خطر ابتلای فرد به اسکیزوفرنی را در برابر این بیماریها توضیح میدهد. علاوه بر این، استرس شدید و همچنین سوء مصرف مزمن الکل نیز ممکن است به عنوان عامل محرک تلقی شوند.
علائم اسکیزوفرنی
پیش از این، متخصصان بهداشت روان، اسکیزوفرنی را به پنج نوع طبقهبندی میکردند: پارانوئید، بینظم، کاتاتونیک، تمایزنیافته و باقیمانده. با این حال، در سال 2013، کتابچهی راهنمای سلامت روان که برای تشخیص این بیماری استفاده میشد، به روز گردید. انواع ذکر شده در بالا هنوز هم به عنوان اسکیزوفرنی تشخیص داده میشوند، اما متخصصان زیرگروههای خاصی را برای آن تعیین نمیکنند زیرا علائم اغلب اوقات با هم همپوشانی دارند. در عوض، متخصصان هر یک از علائم خاص را برای تعیین بهترین درمان برای هر بیمار مورد توجه قرار میدهند.
اسکیزوفرنی شامل طیف وسیعی از علائم مرتبط با تفکر، احساسات و رفتار است. این علائم ممکن است شامل موارد زیر باشد:
- هذیان
- شنیدن صداها
- مشکوک بودن به مردم
- توهمات
- تفکر بینظم
- یکنواخت صحبت کردن
- عدم تغییر در حالات چهره
- عدم ارتباط چشمی
- رفتار غیرطبیعی
- کنارهگیری اجتماعی
- حالت عجیب و غریب
- کمبود انگیزه
- ناتوانی در تمرکز
- توجه ضعیف
- حرکت بیش از حد
- عدم تجربه لذت
- مشکلات یادگیری
- مشکل در به خاطر سپردن
- تصمیمگیری ضعیف
- دست و پا چلفتی بودن به دلیل هماهنگی ضعیف عضلات
- کاهش در مراقبت از خود
برای اسکیزوفرنی، طیف وسیعی از علائم و نشانهها وجود دارد و میتواند از فردی به فرد دیگر متفاوت باشد. برخی از علائم ممکن است همیشه وجود داشته باشند، حتی در دورههایی که فرد آرام است. در همین حال، شدت علائم دیگر بسته به قرار گرفتن در معرض محرکها یا سطوح استرس فعلی میتوانند بدتر باشند یا بهطور کلی ناپدید شوند. برخی از علائم ممکن است عود کنند یا با افزایش فعالیت ظاهر شوند.
درمانهای اسکیزوفرنی
بیماران اسکیزوفرنی اغلب نمیدانند که علائم آنها ناشی از یک اختلال روانی است که نیاز به مراقبت پزشکی دارد. اغلب، عزیزان فرد به دنبال مداخله میروند و به آنها کمک میکنند تا زندگی خود را به مسیر درست برگردانند.
اگرچه اسکیزوفرنی یک بیماری مادامالعمر است، اما بسیاری از درمانهای متعارف و مکملهای موثر وجود دارند که میتوانند علائم را مدیریت کند. همکاری با یک متخصص مراقبت از سلامت روان، یکی از موارد کلیدی است. پیروی از برنامهی درمانی و سازگاری با معاینات میتواند کمککننده باشد. برخی از درمانها ممکن است شامل ترکیبی از موارد زیر باشد:
- مصرف داروهای ضدروانپریشی خوراکی یا تزریقی
- درمان با کمک مشاورهی فردی یا گروه درمانی
- برنامهریزی مراقبت هماهنگ با اعضای خانواده
- مصرف برخی ویتامینها برای رفع کمبودهایی که ممکن است منجر به عدم تعادل شیمیایی شوند.
- داشتن یک خروجی خلاق برای اشغال ذهن و بدن
- پیوستن به گروههای حمایتی برای بیماران و به عنوان خانواده
- پیوستن به درمانهای معنویگرا
- انجام یوگا و مدیتیشن
- بستری شدن در یک مرکز مراقبتهای روانپزشکی
اگر مشکوک هستید که فردی که میشناسید مبتلا به اسکیزوفرنی است، با او صحبت کنید و او را تشویق کنید تا کمک بگیرد. پیشقدم شوید تا برای آنها وقت ملاقات با روانپزشک بگیرید، از آنها بخواهید که مشاوره بگیرند و آنها را به جلسات روان درمانی ببرید. اگرچه نمیتوانید افرادی را که دوست دارید مجبور کنید تا به دنبال درمان باشند، اما اگر مشکوک هستید که فرد به خود یا به دیگران صدمه میزند، میتوانید با اورژانس تماس بگیرید.
اگر کسی که دوستش دارید مبتلا به اسکیزوفرنی شده است و در حالی که منتظر پذیرش احتمالی در یک مرکز روانپزشکی است با شما زندگی میکند، بدانید که ممکن است خود را در معرض خطر قرار دهید، به خصوص اگر مطمئن نباشید که او داروهای خود را هر روز مصرف کند. همهی افراد مبتلا به اسکیزوفرنی خطرناک نیستند، اما اگر با فردی که این بیماری را دارد زندگی کنید، ممکن است خطراتی وجود داشته باشد.