پنی‌سیلین چیست؟
پنی‌سیلین‌ها دسته‌ای از داروهای ضدباکتریایی هستند که در درمان بیماری‌های ناشی از طیف وسیعی از باکتری‌ها استفاده می‌شوند. پنی‌سیلین‌ها اولین گروه از آنتی‌باکتریال‌هایی بودند که تا به حال مورد استفاده قرار گرفتند و گفته می‌شود که کشف آن‌ها مسیر پزشکی را تغییر داده و تا به امروز جان میلیون‌ها نفر را نجات داده است.
پنی‌سیلین از قارچ پنی‌سیلیوم به دست می‌آید و این دارو، هم به صورت خوراکی و هم به صورت تزریقی تجویز می‌شود. امروزه انواع مختلفی از پنی‌سیلین‌ها وجود دارند و مکانیسم اصلی اثر آن‌ها از بین بردن باکتری‌ها از طریق برهم زدن دیواره‌ی سلولی آن‌ها است.
آیا آموکسی‌سیلین همان پنی‌سیلین است؟
آموکسی‌سیلین نوعی پنی‌سیلین نیمه‌مصنوعی است که در سال 1972 عرضه شد. در حالی که آموکسی‌سیلین و پنی‌سیلین هر دو عفونت‌های باکتریایی را درمان می‌کنند، پنی‌سیلین برای عفونت گلواسترپتوکوکی، پنومونی باکتریایی، مننژیت باکتریایی و سیفلیس ترجیح داده می‌شود. از سوی دیگر، آموکسی‌سیلین در برابر سیفلیس، عفونت‌های دندان، عفونت گوش و عفونت‌های ریه مانند برونشیت موثرتر است.
آیا می‌توان پنی‌سیلین را بدون نسخه دریافت کرد؟
آنتی‌بیوتیک‌هایی مانند پنی‌سیلین را نمی‌توان بدون نسخه‌ی معتبر از پزشک، خریداری کرد. با این حال، برخی از آنتی‌بیوتیک‌های موضعی شامل نئوسپورین و سایر داروهای عمومی که برای درمان آکنه، خراش‌های جزئی و زخم‌ها به کار می‌روند، بدون نسخه در دسترس هستند.
پنی‌سیلین برای چه مواردی استفاده می‌شود؟
پنی‌سیلین‌های طبیعی و مشتقات مصنوعی آن‌ها پرمصرف‌ترین آنتی‌باکتریال‌ها در سطح جهان هستند. پنی‌سیلین‌ها در برابر انواع باکتری‌های زیر موثر هستند:
- استرپتوکوک‌ها
- لیستریا
- سوزاک نایسریا
- کلستریدیوم
- پپتوکوک
- پپتواسترپتوکوک
- آنفولانزای H
- E.coli
- سالمونلا
- شیگلا
- سودوموناس آئروژینوزا
آنتی‌بیوتیک‌های مبتنی بر پنی‌سیلین معمولا برای درمان عفونت‌های زیر استفاده می‌شوند:
- اوتیت مدیا (عفونت گوش)
- عفونت‌های شکمی
- سینوزیت
- فارنژیت
- حصبه
- عفونت‌های دستگاه ادراری (UTI)
- به عنوان یک پوشش آنتی‌بیوتیکی پیشگیرانه در بیماران در معرض خطر عفونت، قبل از جراحی
- عفونت‌های استخوانی (استئومیلیت)
- عفونت باکتریایی کلیه‌ها
این دسته از داروها هم‌چنین برای درمان برخی از بیماری‌های جدی مانند موارد زیر استفاده می‌شوند:
- ذات‌الریه
- مننژیت
- اندوکاردیت
- عفونت خون (سپسیس)
- سوزاک بدون عارضه
آیا می‌توان از پنی‌سیلین برای درمان بیماری‌های مقاربتی استفاده کرد؟
پنی‌سیلین‌ها همراه با آنتی‌بیوتیک‌های B-lactam خط اول درمان بیماری‌های مقاربتی (STD) هستند. پنی‌سیلین‌ها در درمان تمام مراحل سیفلیس و سوزاک موثر هستند.
آیا پنی‌سیلین ضددرد است؟
پنی‌سیلین یک آنتی‌بیوتیک است که عفونت‌ها و بیماری‌های باکتریایی را درمان می‌کند. این دارو باکتری‌ها را از بین می‌برد و باعث تسکین درد نمی‌شود.
پنی‌سیلین چگونه کار می‌کند؟
پنی‌سیلین و سایر داروهای هم‌رده‌ی آن با حمله به پپتیدوگلیکان‌ها از سنتز دیواره‌ی سلولی باکتریایی جلوگیری می‌کنند. پپتیدوژیلانس‌ها ساختاری شبکه مانند هستند که بخشی جدایی‌ناپذیر از دیواره‌ی سلولی باکتری می‌باشند. دیواره‌ی سلولی از باکتری‌ها در برابر محیط اطراف محافظت می‌کند و از ورود مایعات خارجی و سایر ذرات به داخل سلول جلوگیری می‌کند. فقدان دیواره‌ی سلولی باعث فوران مایعات اطراف به داخل سلول باکتری شده که منجر به ترکیدن سلول و در نهایت مرگ آن می‌شود.
عوارض جانبی پنی‌سیلین
مانند بسیاری از داروها، پنی‌سیلین نیز می‌تواند در برخی افراد عوارض جانبی ایجاد کند. برخی از عوارض جانبی پنی‌سیلین عبارتند از:
- حالت تهوع
- استفراغ
- دل‌درد
- سردرد
- سوزش سر معده
- گیجی
- بثورات پوستی
برخی از عوارض جانبی نادری که ممکن است در اثر مصرف پنی‌سیلین رخ دهند عبارتند از:
- تشنج
- عفونت‌های قارچی دهان
- تنگی نفس
- غش کردن
- کاهش تعداد پلاکت‌ها و خون‌ریزی غیرمعمول
- آنافیلاکسی (یک واکنش آلرژیک شدید)
آیا پنی‌سیلین باعث خواب‌آلودگی می‌شود؟
زمانی که آنتی‌بیوتیک با عفونت‌ها مبارزه می‌کند، می‌تواند باعث ایجاد حس خستگی در شما شوند.
تداخلات پنی‌سیلین با سایر داروها
اگر پزشک برای درمان عفونت باکتریایی شما پنی‌سیلین تجویز کرده است، او را در مورد داروها و مکمل‌هایی که در حال حاضر مصرف می‌کنید، مطلع کنید.
برخی از تداخلات دارویی پنی‌سیلین
- سایر اعضای خانواده‌ی پنی‌سیلین‌ها: از آن‌جایی که اعضای خانواده‌ی پنی‌سیلین‌ها به یک شکل کار می‌کنند و ساختار یکسانی دارند، باید از مصرف بیش از یک دارو از این خانواده خودداری کنید.
- سفالوسپورین‌ها: سفالوسپورین‌ها و پنی‌سیلین‌ها حلقه‌ی بتالاکتام یکسانی دارند. توصیه می‌شود که تنها از یکی از این داروها استفاده کنید و آن‌ها را هم‌زمان باهم مصرف نکنید.
- متوترکسات: هنگامی که پنی‌سیلین با متوترکسات مصرف می‌شود، ممکن است سطح خونی متوترکسات را به سطوح خطرناکی افزایش دهد که منجر به بروز علائمی مانند تهوع، استفراغ، زخم در دهان و شمارش پایین سلول‌های خونی می‌شود.
- داکسی‌سایکلین: ترکیب داکسی‌سایکلین با پنی‌سیلین ممکن است اثر پنی‌سیلین را کاهش دهد و بر اثربخشی آن در درمان بیماری باکتریایی تاثیر بگذارد.
آیا ممکن است به پنی‌سیلین حساسیت داشته باشید؟
آلرژی به پنی‌سیلین واکنش غیرطبیعی سیستم ایمنی بدن شما به دارو است. حدود 10٪ از مردم به پنی‌سیلین حساسیت دارند و کمتر از 1٪ از آن‌ها به طور خطرناکی به این دارو حساسیت نشان می‌دهند. علائم و نشانه‌های رایج آلرژی به پنی‌سیلین عبارتند از:
- بثورات پوستی
- کهیر
- خارش
- تب
- تنگی نفس با/یا بدون خس‌خس سینه
- خارش، آبریزش بینی و آبریزش چشم
- تورم
برخی از علائم آلرژی به پنی‌سیلین که با تاخیر و پس از چند روز یا چند هفته قرار گرفتن در معرض دارو رخ می‌دهند عبارتند از:
- بیماری سرمی
- التهاب کلیه‌ها
- کم‌خونی ناشی از دارو
- سندرم استیون جانسون
افرادی که به پنی‌سیلین‌ها حساسیت دارند معمولا به سایر آنتی‌بیوتیک‌هایی که دارای حلقه‌ی بتالاکتام هستند نیز حساسیت دارند. در این افراد، آنتی‌بیوتیک‌های وسیع‌الطیف ترجیح داده می‌شوند، اما ممکن است عوارض جانبی شدیدتری ایجاد کنند. به همین دلیل، ممکن است پزشک با انجام آزمایش‌هایی حساسیت به پنی‌سیلین شما را تایید کند و بسته به نتایج این آزمایش، بهترین آنتی‌بیوتیک ممکن برای شما را تعیین کند.
ژنتیک آلرژی به پنی‌سیلین
سیستم آنتی‌ژن لکوسیت انسانی (HLA)، مجموعه‌ی پیچیده‌ای از ژن‌ها است که بر روی کروموزوم 6 قرار گرفته‌اند. این ژن‌ها با واکنش‌های آلرژیک، از جمله آلرژی به پنی‌سیلین مرتبط هستند. برخی از SNPها در ژن HLA با افزایش خطر ابتلا به آلرژی به پنی‌سیلین مرتبط هستند.
آلرژی به پنی‌سیلین یکی از مواردی است که در آزمایش ژنتیک آلرژی حنیفا در کنار صفت‌هایی هم‌چون آلرژی به کدئین، حساسیت به جیوه و آلرژی به گربه مورد بررسی قرار می‌گیرد.
توصیه‌هایی برای استفاده‌ی ایمن از پنی‌سیلین
پنی‌سیلین را با معده‌ی خالی مصرف کنید.
بهترین راه برای مصرف قرص پنی‌سیلین، خوردن آن با یک لیوان آب، ترجیحا با معده‌ی خالی است، مگر اینکه توصیه‌ی پزشک چیز دیگری باشد.
از مصرف نوشیدنی‌های اسیدی خودداری کنید.
از مصرف آب‌میوه‌های اسیدی یا سایر نوشیدنی‌ها، ظرف یک ساعت پس از مصرف پنی‌سیلین خودداری کنید، زیرا ممکن است از اثر موثر دارو جلوگیری کند.
دوز تجویز شده را مصرف کنید.
همیشه پنی‌سیلین را با دوز تجویز شده توسط پزشک، به تعداد روزهای مورد نیاز مصرف کنید. اگر یک نوبت را فراموش کردید، آن را با مصرف یک دوز اضافی در روز بعدی جبران نکنید.
در مورد سایر داروها به پزشک خود اطلاع دهید.
قبل از مصرف پنی‌سیلین یا مشتقات آن، پزشک خود را در مورد سایر داروها و مکمل‌هایی که در حال حاضر مصرف می‌کنید مطلع کنید تا از تداخلات و عوارض جانبی جلوگیری شود. اگر از رژیم کم سدیم استفاده می‌کنید، پزشک خود را مطلع کنید، زیرا اثر کردن برخی از مشتقات پنی‌سیلین ممکن است به سدیم کافی نیاز داشته باشد.
هر گونه عوارض جانبی احتمالی را به پزشک گزارش دهید.
اگر سابقه‌ی بروز عوارض جانبی پس از مصرف پنی‌سیلین یا هر آنتی‌بیوتیک دارای حلقه‌ی بتالاکتام دیگر را دارید، پزشک خود را در این مورد مطلع کنید.
خلاصه
- پنی‌سیلین‌ها اولین کلاس کشف شده از آنتی‌بیوتیک‌ها هستند که در درمان عفونت‌های باکتریایی مورد استفاده قرار می‌گیرند.
- پنی‌سیلین‌ها با دخالت در فرآیند تشکیل دیواره‌ی سلولی باکتری‌ها اثر خود را اعمال می‌کنند.
- پنی‌سیلین‌ها داروهای تجویزی هستند و نمی‌توان آن‌ها را بدون نسخه در داروخانه‌ها تهیه کرد.
- پنی‌سیلین‌ها، چه طبیعی و چه نیمه‌مصنوعی، در برابر طیف وسیعی از باکتری‌ها مانند استرپتوکوک، نایسریا گونوره، سالمونلا و غیره موثر هستند.
- پنی‌سیلین‌ها اگرچه یک داروی بی‌خطر محسوب می‌شوند، ممکن است عوارض جانبی مانند تهوع، استفراغ، درد معده، سردرد و بثورات پوستی ایجاد کنند.
- برای جلوگیری از تداخلات دارویی نامطلوب، پزشک خود را در مورد سابقه‌ی پزشکی و داروهای فعلی خود مطلع کنید.
- برخی از SNPها در ژن HLA با افزایش خطر ابتلا به آلرژی به پنی‌سیلین مرتبط هستند.
- هنگام مصرف پنی‌سیلین از دستورات و تجویز پزشک خود پیروی کنید.
