وریدهای واریسی نوعی اختلال سیاهرگی است که میلیون‌ها نفر در سراسر جهان را تحت تاثیر قرار می‌دهد. طبق مطالعات، حدود 20 درصد از بزرگسالان در طول زندگی خود دچار واریس می‌شوند. واریس می‌تواند باعث ناراحتی، درد و تاثیر منفی بر کیفیت زندگی شود. واریس درمان نشده ممکن است منجر به آسیب شدید پوست و بافت شود. مطالعات مختلف گزارش می‌دهند که واریس می‌تواند ارثی باشد. این مطالعات جهش‌های ژنی متعددی را شناسایی کرده‌اند که ممکن است خطر ابتلا به این بیماری را افزایش دهند.
آیا می‌دانستید؟
بسیاری از بیماری‌های پوستی مانند واریس دارای یک جزء ژنتیکی هستند. داشتن تغییرات ژنی خاص می‌تواند خطر ابتلا به این بیماری را افزایش دهد.
ورید واریسی چیست؟
ورید واریسی وضعیتی است که در اثر ضعیف بودن دریچه‌های سیاهرگ ایجاد میشود. سیاهرگ‌ها رگ‌هایی هستند که خون را برای گردش مجدد، از بقیه‌ی بدن به سمت قلب حمل می‌کنند. وقتی دریچه‌های سیاهرگی ضعیف می‌شوند، نمی‌توانند خون را به قلب منتقل کنند. بنابراین خون در ناحیه‌ی آسیب‌دیده جمع شده و رگ‌ها متورم و پیچ‌خورده می‌شوند. در حالی که این وضعیت می‌تواند در هر جایی از بدن رخ دهد، اما بیشتر در اندام‌های تحتانی شایع است.
ظاهر وریدهای واریسی چگونه است؟
رگ‌های واریسی به راحتی قابل شناسایی هستند. هنگامی که رگ‌ها متورم یا پیچ‌خورده می‌شوند، ناحیه‌ی اطراف آن‌ها بنفش یا آبی میشود. هنگامی که این رگ‌ها را لمس یا نگاه می‌کنید، ممکن است پیچ‌خورده یا برآمده به نظر برسند.
سایر علائم واریس عبارتند از:
- بثورات و زخم‌های روی پوست
- احساس سوزش، خارش یا درد
واریس چگونه ایجاد میشود؟
سیاهرگ‌ها دریچه‌هایی یک طرفه هستند که خون را از سایر قسمت‌های بدن به قلب می‌برند. دیواره‌های این لوله‌ها به دلایل مختلف ممکن است ضعیف، کشیده و شل شوند. در نتیجه، سیاهرگ‌ها نمی‌توانند خون را با موفقیت به سمت قلب پمپ دهند. بنابراین، خون جمع میشود و سیاهرگ‌ها ممکن است بزرگ شوند. هنگامی که این اتفاق برای وریدهای نزدیک به سطح پوست (وریدهای سطحی) رخ می‌دهد، علائمی بر روی پوست قابل مشاهده خواهد بود.
علت اصلی واریس چیست؟
شایع‌ترین علت واریس بارداری است. در دوران بارداری، رحمِ در حال رشد می‌تواند به رگ‌های خونی فشار وارد کند و جریان خون را آهسته کند. علاوه بر این، تغییرات هورمونی مرتبط با بارداری می‌توانند منجر به افزایش حجم خون در رگ‌ها شده که باعث بزرگ شدن سیاهرگ‌ها می‌گردد.
یک متاآنالیز در سال 2016 گزارش داده است که زنان باردار 82 درصد بیشتر از زنان غیرباردار در معرض خطر ابتلا به واریس هستند. سایر علل شایع واریس، اضافه وزن و ایستادن طولانی مدت است.
عوامل خطر ابتلا به واریس
در ادامه به برخی از عوامل خطر ایجاد واریس اشاره خواهیم کرد:
- جنسیت: زنان بیشتر از مردان در معرض خطر ابتلا به واریس هستند. بارداری یک عامل خطر برای احتمال بالاتر ابتلا به واریس در زنان است.
- سن: با افزایش سن، رگ‌های خونی ضعیف شده و خطر ابتلا به واریس افزایش می‌یابد.
- ژنتیک: ژن‌هایی که از والدین خود به ارث می‌بریم، یک عامل خطر مهم برای واریس هستند. مطالعات نشان می‌دهند که بین والدین، مادران نسبت به پدران شانس بیشتری برای انتقال جهش‌های ژن واریس به فرزندان خود دارند.
- وزن بدن: اضافه وزن بدن بر سیستم گردش خون فشار وارد کرده و سیاهرگ‌ها باید برای رساندن خون به سمت قلب سخت‌تر کار کنند. این مساله می‌تواند دیواره‌ی سیاهرگ‌ها را ضعیف کند و خطر ابتلا به رگ‌های واریسی را افزایش دهد. مطالعات نشان می‌دهند که چاقی نه تنها خطر ابتلا به واریس، بلکه شدت بیماری را نیز افزایش می‌دهد.
- شغل: برخی مشاغل نیاز دارند که فرد برای مدت طولانی بایستد، این امر می‌تواند خطر ابتلا به رگ‌های واریسی را افزایش دهد.
- قد: در سال 2018 یک مقاله گزارش کرد که ممکن است قد یک عامل خطر برای ایجاد رگ‌های واریسی باشد.
آیا واریس ارثی است؟
جدا از سن و جنسیت، ژن‌ها نیز یک عامل خطر مهم برای ایجاد رگ‌های واریسی هستند. یک مطالعه‌ی بالینی در سال 2019 در بریتانیا، ژن‌های مسئول ایجاد رگ‌های واریسی را در حدود 500000 نفر تجزیه و تحلیل کرد. بر اساس این مطالعه، حدود 30 تغییر ژنتیکی مستقل می‌توانند باعث ایجاد واریس شوند. این ژن‌ها را می‌توان از هر یک از والدین به ارث برد.
آیا واریس یک بیماری خانوادگی است؟
یک مطالعه در سال 2009 گزارش داد، در صورتی که فردی سابقه‌ی خانوادگی مثبت برای ابتلا به واریس داشته باشد، شانس به ارث بردن بیماری در مردان 30 درصد و در زنان 56 درصد خواهد بود. بدون سابقه‌ی خانوادگی، این خطر در مردان به 7 درصد و در زنان به 22 درصد کاهش می‌یابد.
مطالعه‌ی قدیمی دیگری که در بین زنان ژاپنی انجام شد گزارش داد که 42 درصد از زنان مبتلا به واریس سابقه‌ی خانوادگی این بیماری را دارند. بنابراین، واریس در خانواده‌ها ایجاد میشود.
بر اساس یک مطالعه‌ی فرانسوی، اگر هر دو والدین این بیماری را داشته باشند، این خطر ممکن است تا 90 درصد افزایش یابد. بنابراین، به طور کلی، شواهد قانع‌کننده‌ای وجود دارد که نشان می‌دهد واریس یک عامل ارثی داشته و این خطر می‌تواند در افراد مختلف خانواده بروز کند.
نقش ژن‌ها در واریس
در ادامه، ژن‌های اصلی مرتبط با واریس در انسان را بررسی خواهیم کرد.
ژن CASZ1
ژن CASZ1، پروتئین CASZ1 را تولید می‌کند. جهش در این ژن با تغییرات فشار خون مرتبط است. یک پلی‌مورفیسم (چندشکلی) تک‌نوکلئوتیدی (SNP) در این ژن وجود دارد که آلل T این SNP خطر ابتلا به واریس را افزایش می‌دهد.
ژن THBD
ژن THBD (ترومبومدولین) مسئول تولید پروتئین THBD است. جهش‌های ژن THBD می‌توانند عملکرد ورید را تغییر داده و خطر ابتلا به واریس را افزایش دهند.
سایر ژن‌های مرتبط با واریس عبارتند از: PIEZO1، PPP3R1، GATA2، HFE و EBF1.
آزمایش ژنتیک برای شناسایی خطر ابتلا به واریس
آزمایش ژنتیک سلامت پوست حنیفا با بررسی ساختار ژنتیکی شما، نه تنها احتمال ابتلا به رگ‌های واریسی را بررسی می‌کند، بلکه اطلاعات بسیار مفید دیگری نیز درباره‌ی خصوصیات ژنتیکی پوست همچون حساسیت‌ها، کک مک و آکنه را نیز در اختیار شما قرار می‌دهد.
چگونه از واریس پیشگیری کنیم؟
- وزن اضافی خود را کاهش دهید.
- از نظر بدنی فعال بمانید.
- از ایستادن طولانی مدت خودداری کنید.
- هنگام نشستن پاهای خود را بالا نگه دارید.
- از پوشیدن لباس‌های تنگ خودداری کنید.
درمان واریس
- جوراب‌های فشاری: استفاده از جوراب‌های فشاری به ایجاد فشار بر روی رگ‌ها کمک کرده و از بزرگ شدن آن‌ها و تجمع خون جلوگیری می‌کنند. پزشکان ممکن است استفاده‌ی روزانه از این جوراب‌ها را توصیه کنند.
- جداسازی ورید: با استفاده از جراحی می‌توان رگ‌های آسیب‌دیده را از بدن خارج کرد.
- اسکلروتراپی: در این فرآیند یک محلول نمکی به داخل سیاهرگ‌های آسیب‌دیده تزریق شده که باعث باریک شدن رگ‌ها میشود. در نتیجه رگ‌ها بسته شده و رگ‌های سالم‌تر موجود در اطراف، وظیفه‌ی حمل خون را بر عهده می‌گیرند. این روش یک درمان با تهاجم کمتر برای این بیماری است.
- ترمال ابلیشن: لیزر درمانی برای از بین بردن وریدهای آسیب‌دیده استفاده میشود. این کار اجازه می‌دهد تا سایر رگ‌های سالم‌تر کار انتقال خون را بر عهده بگیرند.
- میکروفلبکتومی: در این روش برش‌های کوچکی روی پوست ایجاد میشود و وریدهای آسیب‌دیده بریده و برداشته می‌شوند.
آیا می‌توان رگ‌های واریسی را از بین برد؟
در بیشتر موارد، جبران آسیب به دیواره‌ی سیاهرگ ممکن نیست. درمان این وضعیت شامل برداشتن یا غیرفعال کردن وریدهای آسیب‌دیده است تا سایر رگ‌های سالم‌تر بتوانند خون را در آن ناحیه حمل کنند.
خلاصه: آیا واریس ارثی است؟
- تاکنون بیش از 30 ژن دخیل در ایجاد واریس شناسایی شده است.
- زمانی که یکی از والدین یا هر دوی آن‌ها به واریس مبتلا باشند، احتمال به ارث بردن رگ‌های واریسی در فرزندان بیشتر است.
- جهش‌های ژنی و سایر عوامل خطر، احتمال ابتلا به واریس و شدت آن را تعیین می‌کنند.
- زمانی که نتایج آزمایش ژنتیک نشان می‌دهد که احتمال ابتلای یک فرد به واریس بیشتر است، تغییرات سبک زندگی مانند کاهش وزن و فعال ماندن از نظر فیزیکی می‌توانند به پیشگیری یا به تعویق انداختن پیشرفت این بیماری کمک کنند.
