در نگاه اول، بسیاری از اجزای سازنده بدن ما، شبیه به هم‌نوعانمان است. از 3میلیارد جفت بازی که کد ژنتیکی ما را تشکیل میدهند، حدود 99/9درصد آن با سایر انسان‌ها یکسان هستند. چرا که همه پستانداران از یک گونه اجدادی منشا گرفته‌اند.
علت این که ما انسان‌ها به عنوان یک گونه، شباهت زیادی به یکدیگر داریم همین 99/9درصد تشابه در DNA ماست. اکثر ما حالت ایستاده، شست‌های مخالف، دو چشم، بازو و ساختار سلولی خاصی داریم که همه این اجزا به روش‌های خاصی کار می‌کنند.
در واقع DNA شما تنها 0/1درصد با DNA افراد دیگر تفاوت دارد؛ با این حال، همین 0/1درصد کد ژنتیکیِ متفاوت است که شما را منحصربه‌فرد و از همه افراد دیگر در جهان متمایز میکند.
تنها چیزی که باعث می‌شود یک آلبرت انیشتین، یک جنیفر لوپز یا یک مایکل جردن بسازید، همین تفاوت کوچک 0/1درصدی در DNA است.
درک روند تکامل DNA انسان
برای درک کامل اینکه چه چیزی ما را تا این حد از هم متفاوت میکند، و اینکه DNA چگونه از فردی به فرد دیگر متفاوت است، ابتدا باید به این نکته توجه کرد که چرا انسان‌ها تا این حد به یکدیگر شبیه هستند. همه پستانداران (از جمله ما) از گونه‌های اجدادی که میلیون‌ها سال پیش روی زمین راه می‌رفتند، منشا گرفته‌اند. تکامل این اجازه را داده است تا در برخی از بلوک‌های سازنده DNA این موجودات تغییرات اساسی رخ دهد و گونه‌های جدیدی ایجاد شوند.
تغییرات در بازهای DNA آهسته‌اند. تکامل یک باز از A به T، به طور متوسط هر یک میلیارد سال یک بار اتفاق می‌افتد. به همین دلیل است که اگر کمی دقیق‌تر به DNA همه موجودات زنده نگاه کنید، چندین ارتباط بسیار قابل توجه را خواهید دید.
احتمالا می‌دانید که انسان‌ها از منظر ژنتیکی بسیار شبیه شامپانزه‌ها هستند. حدود 96درصد از DNA ما شبیه به شامپانزه‌هاست. در عین حال، ویژگی‌های مشابه بسیاری با دیگر حیوانات نیز داریم؛ برای مثال:
- DNA گربه‌ها و انسان‌ها حدود 90درصد مشابه یکدیگر است.
- DNA موش‌ها و انسان‌ها حدود 85درصد مشابه یکدیگر است.
- DNA گاوها و انسان‌ها حدود 80درصد مشابه یکدیگر است.
- DNA مگس‌های سرکه و انسان‌ها حدود 61درصد مشابه یکدیگر است.
- DNA مرغ‌ها و انسان‌ها حدود 60درصد مشابه یکدیگر است (همانقدر که DNA انسان به DNA موز شباهت دارد!).
DNA انسان نیز کاملا شبیه به اجداد دورتر ما مانند گیاهان، خزندگان و بی‌مهرگان است. این امر به این دلیل است که اکثر موجودات زنده عملکردها و توانایی‌های مشابهی، از جمله تنفس و رشد، دارند که به توالی‌های ژنتیکی خاصی متکی است.
DNAای که شما را تبدیل به انسان کرده است
99/9درصد از DNA شما که با دیگران مشابه است،گونه شما را تعیین میکند. اینکه شما یک انسان هستید که دارای ریه، قلب، توانایی تعریق و غیره است، در این 99/9درصد نهفته است. آنچه که امکان ایجاد تفاوت و تغییرات تکاملی را در یک انسان فراهم میکند، خطاهایی است که در فرآیند کپی کردن DNA، در زمان تولید مثل، رخ می‌دهد.
هیچ فرآیند کپی DNAی کاملا بی‌نقص نیست. حتی در میان میلیاردها کد ژنتیکی که از والدین خود به ارث برده‌اید، بیش از 100 مورد احتمالا جهش‌های جدید خواهند داشت. این تغییرات باعث می‌شوند که حتی اگر مادرتان نتواند به خوبی پیانو بنوازد، شما این توانایی را داشته باشید، یا اینکه شما تنها فردی در خانواده‌تان باشید که حساسیت غذایی خاصی دارید.
علاوه بر این DNA با سرعتی باورنکردنی با محیط‌ها و شرایط مختلف، سازگار می‌شود. به عنوان مثال، به گفته برخی از دانشمندان، تفاوت رنگ پوست بین اروپایی‌ها و آفریقایی‌ها تنها در حدود 50000 سال گذشته ایجاد شده است.
بسته به نیاکان و نژاد شما، ممکن است در DNA خود استعداد خاصی برای ابتلا به برخی بیماری‌ها و یا راهی برای محافظت از خود در برابر بیماری‌ها داشته باشید. به عنوان مثال، بسیاری از افراد آفریقایی و مدیترانه‌ای دارای ژن‌هایی هستند که از آن‌ها در برابر مالاریا محافظت میکند. از طرف دیگر، کم‌خونی داسی شکل در میان افراد آفریقایی تبار شایع‌تر از اروپایی است.
چگونه می‌توانم آن بخش از DNAم که با دیگران متفاوت است را بررسی کنم؟
همان‌طور که در بالا ذکر شد، هر موجود زنده جدید، از جمله انسان، دو نسخه از هر کروموزوم را، یکی از مادر و دیگری را از پدر به ارث می‌برد. در حالی که بسیاری از اجزای DNA ما با والدینمان یکسان خواهد بود، اما نوترکیبی ژن‌ها و فرآیند ساخت گامت‌ها مواردی هستند که منجر به تغییرات قابل توجهی در ساختار DNA می‌شوند. حال ممکن است این سوال برایتان پیش بیاید که چگونه می‌توانم ترکیب DNA منحصربه‌فرد خود را بررسی کنم؟
"نوترکیبی" فرآیندی ژنتیکی است که در آن بخش‌هایی از DNA بین کروموزوم‌هایی که یک جفت باز را تشکیل میدهند مبادله می‌شود. مقدار کل DNA در هر کروموزوم تغییر نمی‌کند، اما رد و بدل شدن اطلاعات ژنتیکی بین کروموزوم‌های مادر و پدر شما منجر به طراحی منحصربه‌فردی می‌شود.
در حالی که اکثر جفت بازهای DNA شما مشابه سایر افراد خواهد بود، اما تفاوت‌ها یا همان "واریانت‌ها"ی ایجاد شده همان 0/1درصد است که هویت ژنتیکی شما را می‌سازد. این 0/1درصد تفاوتهای قابل توجهی را در بین انسان‌ها ایجاد میکند.
اساسا، نوترکیبی DNA و مبادله واریانت‌های ژنتیکی، با ایجاد تغییر در دستورالعمل‌های ژنتیکی، به پیشبرد تکامل کمک میکند. هر فرد یک ترکیب جدید از DNA را معرفی میکند که طی قرن‌ها برای بازنویسی و گسترش ژنوم انسان، نسل به نسل منتقل خواهد شد.
0/1درصد DNA منحصربه‌فرد شما بسیار مهم‌تر از چیزی است که فکر می‌کنید
در یک نگاه، تفاوت ژنتیکی 0/1درصدی بین شما و بهترین دوستتان ممکن است بزرگ به نظر نرسد. با این حال، تست ژنتیک می‌تواند نشان دهد که این تفاوت کوچک در DNA چقدر می‌تواند مهم باشد.
ریکاردو ساباتینی فیزیکدانی است که در یک سخنرانی TED این ایده را مورد بحث قرار داد که اگر کد ژنتیکی انسان را در قالب یک کتاب چاپ کنیم، این کتاب حدود 262000 صفحه خواهد داشت که از این مقدار تنها 500 صفحه منحصر به شما می‌باشد. با این وجود، همین 500 صفحه هم می‌تواند تفاوت بزرگی در داستان و شخصیت شما ایجاد کند.
چگونه می‌توانم این 1/0درصد از DNA را بررسی کنم؟
طی سال‌ها، DNA و تست‌های ژنتیکی نشان داده‌اند که برخی از تغییرات ژنتیکی که برای ما بسیار مهم هستند در واقع به کوچک‌ترین تغییرات DNA بستگی دارند.
در این "500 صفحه" از اطلاعات بیمانند، انسان‌ها صفات منحصربه‌فرد و تعیین کننده خود را پیدا می‌کنند.
برخی از ما استعداد موسیقی داریم، برخی دیگر استعداد ریاضی داریم. بعضی از ما قد بلندی داریم، در حالی که ممکن است افراد دیگر کوتاه قد باشند. برخی به طور طبیعی عضلانی هستند، در حالی که برخی دیگر لاغرند. بعضی‌ها ورزشکار هستند، اما برخی دیگر استعداد هنری دارند.
با نگاهی به 0/1درصد از DNA که به طور خاص برای شما طراحی شده است، می‌توانید جزئیات مهمی در مورد پتانسیل و شخصیت خود دریابید. شاید متوجه شوید که یک رقصنده فوق‌العاده انعطاف‌پذیر هستید. یا ممکن است بفهمید که در سنین پایین احتمالا چین‌وچروک بیشتری خواهید داشت یا تحمل زیادی در خوردن غذاهای تند دارید. برخی از این ویژگی‌ها احتمالا از نسل‌های قبلی به شما منتقل شده‌اند، در حالی که برخی دیگر کاملا مختص شما هستند.
چگونه می‌توانم آن بخش از DNA که مرا منحصربه‌فرد کرده است را بررسی کنم؟
در حالی که همه تفاوتهای بین انسان‌ها ژنتیکی نیست (برخی از تفاوت‌ها ناشی از تاثیرات محیطی هستند)، اما نباید تاثیر DNA را دست کم بگیرید. در بسیاری از موارد، ژن‌ها و محیط منحصربه‌فرد شما با هم همکاری می‌کنند و شما را به آنچه که هستید تبدیل می‌کنند.
به عنوان مثال، همه ما تا حد زیادی توانایی ذاتی یادگیری زبان داریم، اما زبانی که یاد می‌گیریم و نحوه استفاده از آن، به محیط ما بستگی دارد. موتزارت از نظر ژنتیکی مستعد موسیقی بود، اما بدون قرار گرفتن در معرض آموزش موسیقی، هرگز نمی‌توانست سمفونی‌های معروف خود را بسازد.
با افزایش روزافزون دانش و اطلاعات درباره DNA و تست ژنتیک، چیزهایی که می‌توانیم در "آرایش ژنتیکی" منحصربه‌فرد خود کشف کنیم نیز افزایش می‌یابند. با درک شباهت‌هایمان با دیگران، از شباهت‌های خاص با یک گروه فرهنگی یا جغرافیایی گرفته تا ارتباط بین ژن‌هایی که همه انسان‌ها با یکدیگر به اشتراک می‌گذارند، می‌توانیم درباره ماهیت خود به عنوان یک انسان بیشتر بیاموزیم.
حتی برخی از دانشمندان توانسته‌اند با کشف تفاوتهای ژنتیکی بین نژادهای مختلف، برای بیماری‌های رایج در گروه‌های خاص درمان‌های پزشکی مناسب‌تری پیدا کنند.
از سوی دیگر، درک آن بخش از DNA که شما را متفاوت میکند، راهی است برای آن که خودتان را بهتر بشناسید و یاد بگیرید که چگونه از داستان منحصربه‌فردتان قدردانی کنید.
به خاص بودنتان افتخار کنید!
با اینکه بخش زیادی از DNA انسان‌ها (و حتی سایر پستانداران) بسیار شبیه به هم است اما مهم است که به یاد داشته باشید که همان 0/1درصد تفاوت در کد ژنتیکی شما واقعا چقدر ارزشمند و خاص است. همه ما ردپای ژنتیکی زیبایی داریم که می‌تواند اطلاعات مفیدی در مورد اینکه چه کسی هستیم و پتانسیل تبدیل شدن به چه کسی را داریم، را به ما ارائه دهد.
تمرکز بیش از حد روی 99/9درصد به این معنی است که می‌توانید از روال‌ها و استراتژی‌های بهداشتی پیروی کنید که در واقع به طور خاص برای شما طراحی نشده‌اند. از سوی دیگر، با دسترسی کامل به اطلاعات موجود در 0/1درصد DNA خاص خود، می‌توانید یاد بگیرید که "خودتان" بودن واقعا به چه معناست. شما می‌توانید بفهمید که چه چیزی در DNAتان نوشته شده است.
تنها چیزی که لازم است تا یک نفر را به فردی کاملا متفاوت از دیگران تبدیل کند، همین 0/1درصد تفاوت در DNA است. با انجام آزمایش‌های ژنتیک حنیفا، با آنچه در DNAتان نوشته شده است آشنا شوید و به خود منحصربه‌فردتان افتخار کنید.
