آیا می‌دانستید که از هر هشت آمریکایی دارای پروستات، یک نفر در طول زندگی خود به سرطان پروستات مبتلا می‌شود؟ اکثر سرطان‌های پروستات خاموش هستند و در مراحل اولیه هیچ نشانه یا علامتی از خود نشان نمی‌دهند. آزمایش‌های غربالگری به طور گسترده‌ای برای کمک به تشخیص زودهنگام سرطان پروستات توصیه و انجام می‌شوند. در این صورت، اگر فردی به دلیل سابقه‌ی خانوادگی خود در معرض خطر ابتلا به سرطان پروستات باشد، چه؟ در ادامه با ارثی بودن یا نبودن این سرطان آشنا خواهیم شد.
سرطان پروستات چیست؟
پروستات غده‌ای گردویی شکل است که در زیر مثانه و جلوی راست‌روده قرار گرفته است. این غده قسمتی از دستگاه تناسلی مردانه است که بخشی از منی که به صورت مایع می‌باشد را تشکیل می‌دهد.
هنگامی که سلولهای پروستات شروع به تکثیر یا رشد غیرقابل کنترل می‌کنند، تومور تشکیل می‌شود. با رشد تومور، علائم و نشانه‌های این بیماری ظاهر می‌شوند.
در حالی که اکثر سرطان‌های پروستات رشد آهسته دارند، برخی می‌توانند تهاجمی و تهدیدکننده‌ی زندگی باشند. سرطان پروستات یک سرطان شایع در میان مردان میانسال و مسن است. درصد کمی از سرطان‌های پروستات ارثی هستند و در خانواده‌ها ایجاد می‌شوند.
چه کسانی در معرض خطر ابتلا به سرطان پروستات هستند؟
همه‌ی افراد دارای پروستات در معرض خطر ابتلا به سرطان پروستات هستند. چند عاملی که ممکن است خطر ابتلا به سرطان پروستات را افزایش دهد عبارتند از:
- سن: هر چه سن بالاتر می‌رود، احتمال ابتلا به سرطان پروستات بیشتر می‌شود.
- نژاد: کسانی که اجداد آفریقایی-آمریکایی دارند بیشتر در معرض ابتلا به سرطان پروستات هستند.
- سابقه‌ی خانوادگی: داشتن اعضای درجه یک خانواده (پدر بیولوژیکی، برادر، پسر) یا بستگان نزدیک از طرف مادر یا پدر مبتلا به سرطان پروستات، خطر ابتلا به این بیماری را افزایش می‌دهد.
5 علامت هشداردهنده‌ی سرطان پروستات
اگر سرطان پروستات به موقع تشخیص داده و درمان شود، پیش‌آگهی خوبی دارد. با این حال، مانند بسیاری از بیماری‌های دیگر، سرطان پروستات نیز در مراحل اولیه‌ی خود نشانه‌ها یا علائمی ایجاد نمی‌کند.
در زیر پنج علامت هشداردهنده‌ی سرطان پروستات که ممکن است به تشخیص زودهنگام و درمان سریع آن کمک کند آورده شده است:
- احساس درد یا سوزش در هنگام ادرار یا انزال
- مشکل در شروع یا توقف ادرار
- وجود خون در ادرار یا منی
- بروز ناگهانی اختلال نعوظ
- تکرر ادرار به خصوص در شب
جریان ضعیف ادرار و درد غیرقابل توضیح در اطراف پروستات در هنگام نشستن، از دیگر علائمی هستند که ممکن است نشانه‌ی سرطان پروستات باشند. در مواردی که سرطان فراتر از پروستات گسترش یافته است، ممکن است در پشت، لگن و پایین بدن فرد تورم وجود داشته باشد. کاهش وزن غیرقابل توضیح با تغییر عادات روده و ادرار نیز از جمله علائم احتمالی این سرطان می‌باشند.
آیا سرطان پروستات ارثی است؟
علی‌رغم اینکه سابقه‌ی خانوادگی یکی از عوامل خطر ابتلا به سرطان پروستات است، در بسیاری از موارد این بیماری به ژن‌های فرد مربوط نمی‌شوند. این سرطان‌ها به دلیل جهش (تغییرات غیرطبیعی) در سلولهای غده‌ی پروستات (تغییرات پیکری) رخ می‌دهند.
زمانی که سرطان پروستات به جهش‌های ارثی مرتبط باشد، الگوی وراثت آن به ژن درگیر بستگی دارد. شایع‌ترین ژن‌هایی که باعث سرطان پروستات می‌شوند با الگوی اتوزومی غالب به ارث می‌رسند. این بدان معناست که داشتن تنها یک نسخه از ژن تغییر یافته برای افزایش شانس ابتلا به سرطان پروستات در افراد کافی است.
چند درصد از سرطان‌های پروستات ارثی است؟
سرطان پروستات ممکن است همیشه ارثی نباشد. با این حال، آیا می‌دانستید سرطان پروستات ارثی‌ترین سرطان در بین سرطان‌های اصلی است؟
سرطان پروستات، 58% ناشی از ژنتیک است. مردانی که یکی از بستگان نزدیک آن‌ها مبتلا به سرطان پروستات هستند دو برابر بیشتر در معرض ابتلا به این بیماری قرار دارند. 5 تا 10 درصد سرطان‌های پروستات ارثی هستند.
ژن‌های زمینه‌ساز ابتلا به سرطان پروستات
بیشتر موارد ارثی سرطان پروستات ناشی از سه ژن BRCA1، BRCA2 و HOXB13 می‌باشند. وجود برخی از انواع ژن‌های BRCA2 و HOXB13 در مردان باعث می‌شود که این افراد در معرض خطر بیشتری برای ابتلا به انواع خطرناک سرطان پروستات قرار بگیرند.
BRCA1 و BRCA2
ژن‌های BRCA1 و BRCA2 پروتئین‌هایی تولید می‌کنند که DNA را محکم کرده و ثبات اطلاعات ژنتیکی سلول را تضمین می‌کنند. این ژن‌ها، سرکوبگر تومور نامیده می‌شوند زیرا از رشد و تکثیر سریع یا غیرقابل کنترل سلول‌ها جلوگیری می‌کنند. هنگامی که این سلول‌ها دچار جهش می‌شوند، توانایی خود برای ترمیم DNA را از دست می‌دهند و باعث ایجاد انواع سرطان مانند سرطان سینه و پروستات می‌شوند.
HOXB13
ژن HOXB13 دستورالعمل‌هایی را برای تولید یک پروتئین که به مناطق خاصی از DNA سلول متصل شده و فعالیت ژن‌های دیگر را تنظیم می‌کند، صادر می‌نماید. پروتئین تولیدشده توسط ژن HOXB13 فاکتور رونویسی نامیده می‌شود. HOXB13 مانند BRCA1 و BRCA2، سرکوب‌کننده‌ی تومور است. بنابراین، هر گونه جهش در ژن HOXB13 ممکن است منجر به ابتلا به سرطان پروستات شود.
سایر ژن‌هایی که با سرطان پروستات مرتبط هستند عبارتند از:
- ATM
- AR
- CDH1
- PTEN
- IGF2
- WRN
آزمایش ژنتیک برای سرطان پروستات
آزمایش آنتی‌ژن اختصاصی پروستات (PSA) و معاینه‌ی مستقیم رکتوم (DRE) به طور معمول برای غربالگری سرطان پروستات توصیه می‌شود. انجام آزمایشات ژنتیکی برای سرطان پروستات به دو گروه از مردان توصیه می‌شود:
- کسانی که سرطان موضعی دارند و سابقه‌ی خانوادگی قوی سرطان سینه، روده‌ی بزرگ، تخمدان، پانکراس یا پروستات دارند.
- افراد مبتلا به سرطان پروستات پیشرفته باید در مورد انجام آزمایش ژنتیکی با پزشک خود مشورت کنند، زیرا ممکن است به درمان آن‌ها کمک کند.
به عنوان مثال، مهارکننده‌های PARP مانند اولاپاریب و روکاپاریب داروهای مورد تایید FDA برای افراد مبتلا به نوع خاصی از سرطان پروستات متاستاتیک هستند. انجام یک آزمایش ژنتیکی برای بررسی هر گونه جهشی که ممکن است منجر به سرطان پروستات شود می‌تواند برای کل خانواده مفید باشد.
در غربالگری معمول سرطان پروستات، از سطح بالای PSA برای تعیین دوره‌ی بعدی مدیریت بیماری استفاده می‌شود. با این حال، آزمایش ژنتیک به پزشک اجازه می‌دهد تا تعیین کند که آیا فرد نیاز به بیوپسی دارد، یا نه؛ حتی اگر سطح PSA در این فرد پایین باشد.
خلاصه: آیا سرطان پروستات ارثی است؟
- پروستات غده‌ای گردویی شکل است که به تشکیل بخشی از مایع منی کمک می‌کند.
- سرطان پروستات یک سرطان شایع است که در سنین میانسالی یا بالاتر، مردان را تحت تاثیر قرار می‌دهد.
- اگرچه هر فرد مبتلا به پروستات می‌تواند به سرطان پروستات مبتلا شود، اما سابقه‌ی خانوادگی این بیماری خطر ابتلا را افزایش می‌دهد و برخی از موارد را ارثی می‌کند.
- سرطان پروستات ممکن است علائم هشداردهنده‌ای مانند احساس درد یا سوزش در هنگام ادرار، وجود خون در ادرار یا مایع منی و مشکل در شروع یا توقف ادرار ایجاد کند.
- بیشتر موارد ارثی سرطان پروستات به دلیل ژن‌های BRCA1، BRCA2 و HOXB13 رخ می‌دهند.
- انجام یک آزمایش ژنتیکی برای بررسی هر گونه جهشی که ممکن است منجر به سرطان پروستات شود می‌تواند برای کل خانواده مفید باشد.
