مقدمه‌ای بر تخریب کلاژن و چین و چروک
پوست، بزرگ‌ترین عضو قابل مشاهده‌ی بدن است که تحت تاثیر تغییرات داخلی (ژنتیک و متابولیسم) و عوامل خارجی (اشعه‌ی UV، آلودگی) قرار می‌گیرد. کلاژن پروتئینی است که در تمام بافت‌های همبند بدن انسان وجود دارد. این پروتئین در پوست، ماهیچه‌ها، رباط‌ها و حتی استخوان‌ها نیز یافت می‌شود. حدود 35 درصد از کل محتوای پروتئین بدن یک بزرگسال از کلاژن تشکیل شده است.
سه عملکرد اصلی کلاژن عبارتند از:
- ساختار دادن به بافت‌ها
- ترمیم بافت‌های آسیب‌دیده (نوسازی پوست)
- نرم و قوی نگه داشتن پوست
تخریب کلاژن چیست؟
تخریب کلاژن یا از دست دادن کلاژن شرایطی است که در آن فرد اجزای ضروری کلاژن بدن خود را از دست می‌دهد. دلایل زیادی برای تخریب کلاژن وجود دارد. برخی از آن‌ها عبارتند از:
- پیری طبیعی
- آسیب رادیکال‌های آزاد
- استفاده‌ی بیش از حد از تنباکو
- قرار گرفتن بیش از حد در معرض اشعه‌ی UV
- مصرف بیش از حد قند
هنگامی که کلاژن در بدن کاهش می‌یابد، پوست خاصیت ارتجاعی و لطافت خود را از دست می‌دهد. در اثر این اتفاق، ضخامت اپیدرم (خارجی‌ترین لایه‌ی پوست) کاهش می‌یابد، پوست شل می‌شود و به راحتی آسیب می‌بیند. یکی از علائم اصلی تخریب کلاژن، ایجاد چین و چروک است.
تشکیل چین و چروک
چین و چروک‌ها، چین و خطوطی هستند که روی پوست ایجاد می‌شوند و باعث می‌شوند تا پوست، افتاده و چروکیده به نظر برسد. به چین و چروک‌ها، ریتید نیز گفته می‌شود. چین و چروک در افراد مسن بسیار شایع است. افراد به دلیل سبک زندگی ناسالم و عوامل محیطی مانند قرار گرفتن در معرض اشعه‌ی ماوراء بنفش و آلودگی، محتوای کلاژن پوست خود را زود از دست می‌دهند و دچار چین و چروک می‌شوند.
با داشتن مقدار مناسب کلاژن در پوست، کلاژن شکسته یا آسیب‌دیده و فیبرهای الاستیک به سرعت بازسازی می‌شوند و پوست همان بافت صاف و انعطاف‌پذیر خود را حفظ می‌کند. به دلیل تخریب کلاژن، چنین الیاف شکسته و آسیب‌دیده‌ای با الیاف تغییریافته جایگزین می‌شوند که مناسب نیستند. به این فرآیند ترمیم نادرست می‌گویند.
به طور کلی، فیبر اصلی در جای خود بازسازی می‌شود. برای افرادی که دچار تخریب کلاژن هستند، یک فیبر کلاژن بلند در آن موقعیت جایگزین می‌شود. الیاف بلند به حالت اولیه‌ی خود منقبض نمی‌شوند و از این رو پوست دیگر توانایی کشش و جمع شدن به صورت صاف را از دست می‌دهد و چین و چروک ایجاد می‌کند.
اهمیت کلاژن
- کلاژن به پوست شما خاصیت ارتجاعی می‌دهد و آن را کشیده و انعطاف‌پذیر می‌کند. مقدار مناسب کلاژن می‌تواند از چین و چروک جلوگیری کند.
- کلاژن برای جلوگیری از درد مفاصل و به تعویق انداختن پیشرفت آرتریت شناخته شده است.
- طبق یک مطالعه، غذاهای غنی از کلاژن تری‌پپتید می‌توانند کلسترول را تثبیت کرده و خطر بیماری‌های قلبی-عروقی را کاهش دهند.
ژنتیک چین و چروک و تخریب کلاژن
ژن STXBP5L
ژن STXBP5L به تولید پروتئین پیوندی به نام پروتئین متصل‌شونده به سینتاکسین-5 کمک می‌کند. این پروتئین توموسین (Tomosyn) نیز نامیده می‌شود که یک کلمه‌ی ژاپنی به معنای «دوست» می‌باشد. این پروتئین نقش مهمی در پیری ناشی از نور دارد. یک مطالعه‌ی گسترده‌ی ژنومی که علائم پیری پوست را در 502 زن سفیدپوست بررسی کرد، مشخص کرد که شدت چین و چروک و سایر علائم پیری با افزایش سن زنان افزایش می‌یابد. این مطالعه همچنین به این نتیجه رسید که شکل خاصی از یک پلی‌مورفیسم تکنوکلئوتیدی (SNP) در ژن STXBP5L، در کاهش خطرات علائم پیری از جمله تخریب کلاژن و ایجاد چین و چروک مفید است.
ژن MMP1
ژن MMP1 پروتئینی را تولید می‌کند که به تجزیه‌ی روزمره‌ی کلاژن کمک می‌کند. ژنوتیپ خاصی از این ژن، منجر به شکستن بیشتر کلاژن و تخریب آن می‌شود. این مساله در نهایت باعث ایجاد چین و چروک و سایر علائم پیری می‌گردد.
برخی عوامل غیرژنتیکی باعث تخریب کلاژن و چین و چروک می‌شوند.
قرار گرفتن در معرض اشعه‌ی ماوراء بنفش
سه نوع اشعه‌ی ماوراء بنفش وجود دارد: اشعه‌ی UV-A، UV-B و UV-C. اشعه‌ی UV-C طول موج کوتاهی دارد و به سطح پوست نمی‌رسد. هر دو اشعه‌ی UV-A و UV-B قادر هستند تا به تمام لایه‌های پوست برسند. قرار گرفتن در معرض اشعه‌ی ماوراء بنفش عامل 80 درصد از علائم پیری است. اشعه‌ی ماوراء بنفش باعث ایجاد رادیکال‌های آزاد در پوست می‌شود. این رادیکال‌های آزاد می‌توانند به فیبرهای کلاژن و الاستین آسیب برسانند. آسیب مداوم به رشته‌های کلاژن باعث شل شدن، افتادگی و چین و چروک شدن پوست می‌شود.
رنگ پوست
افرادی که پوست روشن‌تری دارند بیشتر از افرادی که پوست تیره‌تری دارند تحت تاثیر اشعه‌ی ماوراء بنفش قرار می‌گیرند. این عامل، خطر تخریب کلاژن و ایجاد چین و چروک را نیز افزایش می‌دهد.
سن
با افزایش سن، بدن مقدار کمتری فیبرهای کلاژن و الاستین تولید می‌کند. این مساله به طور طبیعی منجر به تخریب کلاژن و چین و چروک می‌شود.
سیگار کشیدن
یک مطالعه، اثرات سیگار را بر ایجاد چین و چروک مورد تجزیه و تحلیل قرار داد. 160 فرد سیگاری، 67 فرد که سیگار را ترک کرده بودند و 123 غیرسیگاری برای این مطالعه انتخاب شدند. این مطالعه نشان داد که افرادی که سیگار می‌کشیدند نسبت به افرادی که سیگار نمی‌کشیدند درجات بیشتری از چین و چروک صورت داشتند. نیکوتین موجود در سیگار به کلاژن و الاستین آسیب می‌رساند و منجر به ایجاد چین و چروک می‌شود.
گلیکاسیون کلاژن
مصرف بیش از حد قند، پیری طبیعی و دیابت باعث تجمع محصولات نهایی گلیکاسیون پیشرفته (AGEs) در پوست می‌شوند. تجمع AGEهای بیشتر در پوست، احتمال تخریب کلاژن را افزایش می‌دهد.
کمبود ویتامین C
کمبود ویتامین C باعث کاهش تولید کلاژن در بدن می‌شود.
توصیه‌هایی برای بهبود تولید کلاژن و جلوگیری از ایحاد چین و چروک
داشتن یک رژیم غذایی مغذی
مطمئین شوید که سبزیجات تازه و میوه‌ها را در رژیم غذایی خود به مقدار زیاد بگنجانید. همه‌ی این‌ها غنی از آنتی‌اکسیدان هستند و از تاثیر رادیکال‌های آزاد بر فیبرهای کلاژن جلوگیری می‌کنند. میوه‌ها و سبزیجاتی که سرشار از ویتامین C هستند نیز به مبارزه با تخریب کلاژن کمک می‌کنند.
در زیر لیستی از میوه‌ها و سبزیجات غنی از آنتی‌اکسیدان آورده شده است:
- پیاز، سیر، تره فرنگی
- توت‌ها
- انگور
- کدو تنبل
- انبه
- زردآلو
- اسفناج
- جعفری
- بادمجان
برخی از مواد غذایی غنی از ویتامین C عبارتند از:
- فلفل قرمز
- پرتقال
- لیمو
- گریپ فروت
- کیوی
- کلم غنچه‌ای
- کلم بروکلی
- طالبی
سیگار را ترک کنید!
از سیگار کشیدن خودداری کنید و از محیطی که در آن سیگار کشیده می‌شود هم دوری کنید تا مطمئن شوید که پوست شما برای مدت طولانی‌تری کشیده و صاف می‌ماند.
از کرم‌های ضدآفتاب و وسایل مراقبت از آفتاب استفاده کنید.
از کرم ضدآفتاب مناسبی که فاکتور محافظت در برابر نور خورشید (SPF) 30 یا بالاتری دارد استفاده کنید. اگر زیر نور آفتاب می‌مانید، هر 3 تا 4 ساعت یکبار ضدآفتاب خود را تجدید کنید. از وسایل حفاظتی مانند کلاه، دستکش و چتر استفاده کنید تا اشعه‌های مضر UV مستقیما به پوست شما نتابند.
از مکمل‌های کلاژن استفاده کنید.
اگر پوست شما قبلا علائم چین و چروک و از دست دادن کلاژن را نشان داده است، مکمل‌های کلاژن را در نظر بگیرید. مکمل‌های کلاژن را می‌توان به صورت خوراکی یا به عنوان محلول‌های موضعی روی پوست استفاده کرد.
محصولات بدون نسخه‌ی رتینول
رتینول در واقع همان ویتامین A است. محصولات مراقبت از پوست بدون نسخه‌ی رتینول می‌توانند برای تقویت تولید کلاژن در پوست استفاده شوند. رتینول‌ها به همراه ویتامین C در جلوگیری از چین و چروک و تخریب کلاژن بسیار موثر هستند.
درمان‌های پوستی
درمان‌های پوستی مانند میکرونیدلینگ، لیزر درمانی، لایه‌برداری شیمیایی و فرکانس رادیویی همگی برای بهبود تولید کلاژن در پوست انجام می‌شوند. هر کدام از این درمان‌ها فواید و عوارض خاص خود را دارند. مهم است که قبل از انتخاب آن‌ها، به عوارض جانبی و هزینه‌های درمان توجه کنید.
خلاصه
- تخریب کلاژن به معنای از بین رفتن پروتئین‌های کلاژن در بدن است. از دست دادن کلاژن بر تمام قسمت‌های بدن از جمله پوست تاثیر می‌گذارد.
- تخریب کلاژن می‌تواند باعث مشکلات پوستی مانند افتادگی پوست، کاهش ضخامت پوست و چین و چروک شود.
- چین و چروک‌ها به دلیل از بین رفتن کلاژن در پوست ایجاد می‌شوند. چین و چروک یکی از اولین نشانه‌های پیری پوست است.
- افزایش سن باعث تخریب کلاژن و چین و چروک می‌شود. عواملی مانند آسیب رادیکال‌های آزاد، استفاده از تنباکو، قرار گرفتن در معرض اشعه‌ی ماوراء بنفش و گلیکوزیله شدن، همگی می‌توانند از دست دادن کلاژن را تسریع کنند.
- تغییرات ژنتیکی خاصی در ژن‌های STXBP5L و MMP1 با تخریب کلاژن مرتبط هستند.
- غذاهای غنی از آنتی‌اکسیدان، دوری از انواع تنباکو، استفاده منظم از کرم‌های ضدآفتاب و محصولات مراقبت از پوست مبتنی بر ویتامین C و رتینول همگی می‌توانند به بهبود تولید کلاژن به طور طبیعی کمک کنند.
- هدف فرآیندهای پوستی مانند میکرونیدلینگ، لایه‌برداری شیمیایی و لیزر درمانی، بهبود تولید کلاژن و کاهش علائم چین و چروک است.
