اختلال در تنظیم سیستم عصبی اغلب در پی استرس یا اضطراب رخ میدهد. همانند علائم ذهنی، روانی و عاطفی، عوارض جسمی استرس و اضطراب نیز از سیستم عصبی سرچشمه میگیرند. اختلال در تنظیم سیستم عصبی میتواند باعث ایجاد عوارض فیزیکی شود.
سیستم عصبی خودمختار که به دو بخش سمپاتیک و پاراسمپاتیک تقسیم میشود فرایندهای غیرارادی را کنترل میکند. سیستم عصبی سمپاتیک بخش"جنگ یا فرار" است و سیستم عصبی پاراسمپاتیک به عنوان سیستم عصبی "استراحت و هضم" شناخته میشود.
معمولا در زمان استرس یا اضطراب، نیمه «جنگ یا فرار» بیشتر از حد معمول فعالیت دارد. در واقع این سیستم برای محافظت از شما در برابر خطرات ناگهانی تکامل یافته است. فعال شدن حتی میزان جزئی این سیستم در زمان استرس چندان مطلوب نیست اما در بسیاری از ما اتفاق میافتد.
عوارض جسمی اضطراب اغلب توسط دو هورمون اصلی استرس، آدرنالین و کورتیزول، که هنگام تنش ترشح میشوند، به وجود میآیند. در ادامه به 10 عارضه فیزیکی استرس و اضطراب خواهیم پرداخت که اگرچه طبیعی هستند، اما میتوانند باعث احساس ناراحتی در فرد شوند:
تنفس کمعمق یا تنگینفس
آدرنالین در زمان خطر بر قلب و ریهها تاثیر گذاشته و باعث میشود که با سرعت و تا جایی که امکان دارد فرار کنید و یا با بیشترین قدرت خود بجنگید. در عین حال این هورمون میتواند در زمان استرس یا اضطراب شدید مختل شده و باعث دشوار شدن فرایند تنفس شود. افزایش اولیه سطح اکسیژن خون و کاهش دیاکسیدکربن میتواند موجب انقباض راه هوایی در طول حملههای اضطرابی شود.
تپش قلب
یکی از پاسخهای جنگ و گریز در زمان اضطراب، افزایش سرعت ضربان قلب است. این اتفاق جریان خون را افزایش داده و اکسیژن بیشتری را به سمت عضلات میفرستد. در واقع سطح آدرنالین بالا میرود و اکسیژن بیشتری را به عضلات شما میفرستد تا بتوانید فرار کنید. این یک حمله قلبی نیست، شما در حال مرگ نیستید - این بخشی از بدن شما است که سعی میکند شما را ایمن نگه دارد.
لرزش دستها یا لرزش عضلات
چرا برخی از افراد هنگام استرس دستهایشان میلرزد؟ تنفس سریع، به خصوص زمانی که قرار نیست فرار کنید، میتواند تعادل بین اکسیژن و دیاکسیدکربن بدن را از بین ببرد. بهم خوردن این نسبت، تعادل مواد معدنی در سلولهای عضلانی و عصبی را بهم زده و انسجام سیگنالهای ارسالی از طرف سلولهای عصبی را از بین میبرد. این پدیده در برخی از موارد میتواند به صورت لرزش دستها یا عضلات ظاهر میشود.
سفت شدن عضلات
انقباض شانهها و یا احساس درد یا سفتی در عضلات گردن از علایم فیزیکی رایج استرس میباشد. همانطور که استرس میتواند باعث لرزش عضلات شود، گاهی اوقات نیز میتواند منجر به سفتی آنها شود. این مساله ممکن است ناشی از اختلال در ارتباطات سلولهای عصبی و یا عدم تعادل الکترولیتهای بدن باشد. اگر تا به حال در ورزشهای استقامتی شرکت کرده باشید، حتما میدانید که علاوه بر مصرف آب در حین ورزش لازم است که تعادل سدیم و پتاسیم بدن نیز حفظ شده تا سطح مایعات در محدوده ایمن و سالم نگه داشته شود. وقتی تعادل بهم بخورد، معمولا اولین علامت هشداردهنده، گرفتگی عضلات است.
کورتیزول بالا باعث کاهش پتاسیم (یک الکترولیت آرامشبخش) و حفظ سطح سدیم (میتواند باعث افزایش تنش شود) میشوند. همچنین این هورمون ممکن است منجر به از دست دادن سریع منیزیم، الکترولیت دیگری که برای رفع گرفتگی عضلات بسیار موثر است، شود. به همین دلیل است که یکی از عوارض جانبی فیزیکی اضطراب، فشارخون بالا است، زیرا ماهیچههای رگها نیز منقبض میشوند.
عرق کردن
کورتیزول، یکی دیگر از هورمونهای کلیدی استرس است که سطح بالای آن در زمان اضطراب میتواند بر تعادل مایعات بدن تاثیر بگذارد و تعرق را افزایش دهد. این اتفاق ممکن است به دلیل هدف اصلی این هورمون، یعنی کمک به کنترل سطح سدیم بدن رخ بدهد.
تکرر ادرار
شاید شما هم جز افرادی باشید که در شرایط اضطراب مکررا به دستشویی میروند. دلیل عمده این مساله بالا رفتن سطح کورتیزول است که به عنوان یک هورمون ادرارآور عمل کرده و در نامناسبترین شرایط آن را افزایش میدهد.
اسهال
بسیاری از افراد عوارض جسمی استرس یا اضطراب را در روده یا معده خود تجربه میکنند. یکی از این علائم اسهال است. آیا همیشه قبل از اینکه درگیر یک موقعیت استرسزا شوید، به سمت دستشویی میدوید و معدهای عصبی دارید؟ در واقع مغز و دستگاه گوارش شما دائما از طریق بخش استراحت و هضم سیستم عصبی خودمختار با هم در ارتباط هستند. طی این امر میکروبیوم روده (باکتریهای مفید روده) با تولید انتقالدهندههای عصبی با مغز صحبت میکنند!
از سوی دیگر، التهاب ناشی از اضطراب مزمن میتواند میکروبیوم روده را مختل کرده و تعادل را از گونههای مفید و تنظیمکننده انتقال دهندههای عصبی، به سمت باکتریهای التهابی مضر تغییر دهد. دلیل این مساله این است که کورتیزول سطح آنتیبادیهای IgA، که پوشش روده را در برابر عفونت و سایر عوامل مخرب محافظت میکنند را کاهش میدهد.
یبوست
اسهال و یبوست میتوانند از علائم اصلی سندرم روده تحریکپذیر (IBS) باشند. اضطراب مزمن فعالیت سیستم عصبی پاراسمپاتیک را کاهش داده و بنابراین دستگاه گوارش ورودی مورد نیاز خود را دریافت نمیکند. پس از آن اختلال در انقباضات عضلانی میتواند منجر به یبوست شود.
عفونتهای مکرر
اگر همیشه بیمار هستید و به جدیدترین سرماخوردگی یا آنفولانزای فصل مبتلا میشوید ممکن است استرس بر سیستم ایمنی شما تاثیر گذاشته باشد. همه کسانی که در معرض عفونت هستند بیمار نمیشوند چرا که سیستم ایمنی از بدن در برابر حمله میکروبها دفاع میکند. تجزیه و تحلیل 25 مطالعه نشان داده است که استرس خطر عفونت را افزایش میدهد.
تسریع پیری پوست
کورتیزول، باعث تجزیه پروتئینهای بافتی میشود. کلاژن پوست نیز یک پروتئین بوده و از این قاعده مستثنی نیست. در واقع ممکن است کلاژن پوست در اثر قرارگیری در معرض کورتیزول با سرعتی بیشتر از پروتئینهای دیگر از بین برود. کاهش کلاژن که یکی از دلایل پیری پوست است، پوست را ضعیف کرده و منجر به ایجاد چینوچروک میشود.
لازم به ذکر است که کلاژن در تمام بافتهای همبند وجود دارد. نتایج آزمایش ژنتیک پوست و پوست پیشرفته حنیفا میتواند شما را از وضعیت کلاژن بدنتان آگاه کرده تا با توجه به آن بتوانید در صورت نیاز از مکملهای کلاژن استفاده کنید. از دست دادن کلاژن ناشی از استرس و رژیم غذایی نامناسب میتواند برخی از عوارض جانبی جسمی مخرب اضطراب باشد.
از آنجایی که استرس و اضطراب ممکن است باعث پرخوری یا کم خوری شوند، منطقی است که علائم فیزیکی دیگری که با رژیم غذایی نامناسب همراه است نیز رخ دهند.
اگر شما هم در زمان استرس با حداقل یکی از این علایم دستوپنجه نرم میکنید، زمان آن فرا رسیده که برای مدیریت استرس خود اقدام کنید. بسیاری از افراد معمولا به بهانه نداشتن وقت و یا باورهای اجتماعی غلط، به هشدارهای بدن خود توجه نمیکنند. برای آن که بتوانید تصویر بهتری از نیازهای بدن خود داشته باشید، میتوانید از آزمایشهای ژنتیک حنیفا کمک بگیرید تا با استفاده از آن نقاط قوت و ضعف بدن خود را شناسایی کرده و با توجه به آنها درباره سلامتی خود تصمیم بگیرید.
یادگیری تکنیکهای تسکیندهنده که سیستم عصبی را تنظیم میکنند میتواند به کاهش برخی از عوارض فیزیکی استرس کمک کند. گذراندن وقت در طبیعت، پیادهروی، انجام تمرینهای تنفسی، ورزش یا تماس با دوستان، نمونههایی از راههایی هستند که میتوانید به کمک آنها خود را آرام کنید و علایم استرس را کاهش دهید.