لنفوم نوعی سرطان است که در گروهی از سلولهای سیستم ایمنی بدن که با عفونت‌ها مبارزه می‌کنند شروع می‌شود. این سلول‌ها که لنفوسیت نام دارند در غدد لنفاوی، طحال، تیموس، مغز استخوان و سایر قسمت‌های بدن قرار دارند. در فرد مبتلا به لنفوم، لنفوسیت‌ها تغییر کرده و خارج از کنترل رشد می‌کنند.
لنفوم بسیار قابل درمان است و چشم‌انداز آن بسته به نوع و مرحله‌ی بیماری می‌تواند متفاوت باشد. در ادامه با لنفوم بیشتر آشنا خواهیم شد و تفاوت‌های بین لنفوم هوچکین و غیرهوچکین و اینکه چرا برخی افراد ممکن است بیشتر مستعد ابتلا به این نوع سرطان باشند را بررسی می‌کنیم. پزشک می‌تواند به شما در یافتن درمان مناسب برای تعیین نوع و مرحله‌ی بیماری کمک کند. لنفوم با سرطان خون متفاوت است. هر یک از این سرطان‌ها در نوع متفاوتی از سلول‌ها شروع می‌شوند.
- لنفوم در لنفوسیت‌های مبارزه‌کننده با عفونت شروع می‌شود.
- سرطان خون در سلولهای خون‌ساز داخل مغز استخوان شروع می‌شود.
لنفوم مشابه بیماری ورم لنفاوی هم نیست؛ در این بیماری، در هنگام آسیب‌دیدگی یا مسدود شدن سیستم لنفاوی، در بافت‌های بدن مایعاتی تجمع می‌یابند.
انواع لنفوم
دو نوع اصلی لنفوم وجود دارد:
- غیرهوچکین که اکثر افراد مبتلا به لنفوم دارای این نوع هستند.
- هوچکین
لنفوم غیرهوچکین
لنفوم غیرهوچکین (NHL) حدود 90 درصد از موارد لنفوم را تشکیل می‌دهد. این شکل از بیماری دو دسته دارد: لنفوم سلول B و لنفوم سلول T. لنفوم سلول B، تا 80 درصد از افراد مبتلا به لنفوم غیرهوچکین را تحت تاثیر قرار می‌دهد. انواع مختلفی از لنفوم‌های سلول B و T وجود دارد که برخی از آن‌ها تهاجمی‌تر هستند و نیاز به درمان فوری، که معمولا از نوع شیمی درمانی است، دارند. برخی از انوع NHL رشد آهسته‌ای دارند که ممکن است نیازی به درمان فوری نداشته باشند. در این شرایط، پزشکان رویکرد مراقب و انتظار را در پیش می‌گیرند.
لنفوم‌های سلول B عبارتند از:
- لنفوم سلول B منتشر
- لنفوم فولیکولار
- لنفوم سلول B اولیه‌ی مدیاستن
- لنفوم سلول منتل
- اختلال لنفوپرولیفراتیو پس از پیوند
- لنفوم ناحیه‌ی حاشیه‌ای
- ماکروگلوبولینمی والدنستروم
- لنفوم بورکیت
لنفوم‌های سلول T عبارتند از:
- لنفوم سلول بزرگ آناپلاستیک
- لنفوم سلول T محیطی مشخص نشده
- لنفوم آنژیوایمونوبلاستیک
- لنفوم سلول T کبدی
- لنفوم سلول NK/T خارج گره‌ای
لنفوم سلول T پوستی، شکل نادری از بیماری است که معمولا برای درمان آن از پمادهای پوستی استفاده می‌کنند.
لنفوم هوچکین
در صورت تشکیل شدن سلولهای جهش‌یافته به نام سلولهای رید استرنبرگ، فرد به لنفوم هوچکین مبتلا می‌شود. این نوع لنفوم دو زیرگروه اصلی دارد: لنفوسیت کلاسیک و ندولار غالب. درمان‌های سرطان مانند شیمی درمانی می‌توانند بسیاری از افراد مبتلا به این نوع لنفوم را درمان کنند. در صورت بازگشت بیماری، شیمی درمانی همراه با پیوند سلولهای بنیادی برای از بین بردن سرطان به خوبی عمل می‌کند.
علل لنفوم
پزشکان هنوز نتوانسته‌اند علت دقیق لنفوم را کشف کنند، اما این بیماری همواره با تغییر در DNA لنفوسیت‌ها شروع می‌شود. به طور معمول، DNA موجود در سلول‌ها حاوی دستورالعمل‌هایی است که سرعت رشد و تکثیر سلول‌ها و زمان مرگ آن‌ها را کنترل می‌کند. اما در لنفوم، DNA لنفوسیت‌ها تغییر می‌کند.
این تغییرات باعث می‌شود تا سلول‌ها رفتاری غیرعادی داشته باشند؛ یعنی به‌طور غیرقابل کنترلی رشد کرده و بیشتر از آنچه که باید، عمر می‌کنند. این رشد کنترلنشده منجر به تشکیل تعداد زیادی لنفوسیت غیرطبیعی به خصوص در نواحی مانند غدد لنفاوی، طحال و کبد شده و باعث بزرگ شدن این اندام‌ها می‌شود.
عوامل خطر ابتلا به لنفوم
- سن بالای 60 سال برای لنفوم غیرهوچکین
- سن بین 15 تا 40 سال یا بیشتر از 55 سال برای لنفوم هوچکین
- لنفوم در مردان شایع‌تر از زنان است، اگرچه زیرگروه‌های خاصی از آن ممکن است در زنان و افرادی که در بدو تولد مونث هستند شایع‌تر باشد.
- داشتن سیستم ایمنی ضعیف ناشی از HIV/AIDS، پیوند عضو یا دیگر بیماری‌های ارثی ایمنی
- داشتن یک بیماری مرتبط با سیستم ایمنی مانند آرتریت روماتوئید، سندرم شوگرن، لوپوس یا بیماری سلیاک
- آلوده شدن به ویروس‌هایی مانند اپشتین بار، هپاتیت C یا لوسمی/لنفوم سلول T انسانی (HTLV-1)
- داشتن یک خویشاند نزدیک مبتلا به لنفوم
- قرار داشتن در معرض بنزن یا مواد شیمیایی که حشرات و علف‌های هرز را از بین می‌برند
- افرادی که قبلا لنفوم هوچکین یا غیرهوچکین داشته و درمان شدهاند، در معرض خطر ابتلای مجدد به این بیماری هستند
- پرتودرمانی به منظور درمان سرطان‌های دیگر
علائم لنفوم
علائم هشداردهنده‌ی لنفوم عبارتند از:
علائم موضعی لنفوم
- غدد متورم (غدد لنفاوی)، اغلب در گردن، زیر بغل یا کشاله ران که بدون درد هستند.
- سرفه
علائم سیستمیک لنفوم
- تنگی نفس
- تب
- عرق شبانه
- خستگی
- کاهش وزن
- خارش
بسیاری از این علائم همچنین می‌توانند علائم هشداردهنده‌ی بیماری‌های دیگر نیز باشند. در صورت مشاهده این علائم، برای تشخیص دقیق به پزشک مراجعه کنید.
علائم هشداردهنده‌ی اولیه‌ی لنفوم چیست؟
اغلب اوقات، اولین علامت لنفوم، تورم بدون درد غدد لنفاوی در گردن، کشاله‌ی ران یا زیر بغل است.
تشخیص لنفوم
قبل از انجام هر گونه آزمایش، پزشک یک معاینه‌ی فیزیکی، از جمله بررسی غدد لنفاوی متورم را انجام می‌دهد. این علامت به این معنی نیست که شما سرطان دارید. بیشتر اوقات، یک عفونت غیرمرتبط با سرطان باعث تورم غدد لنفاوی می‌شود. در مراحل اولیه‌ی معاینه، پزشک در مورد سابقه‌ی پزشکی و علائم خانواده‌ی فرد نیز سوالاتی خواهد پرسید.
ممکن است برای بررسی سلولهای سرطانی، بیوپسی غدد لنفاوی انجام شود. برای این آزمایش، پزشک تمام یا بخشی از غدد لنفاوی را برمی‌دارد و یا از یک سوزن برای برداشتن مقدار کمی از بافت گره آسیب‌دیده استفاده می‌کند. همچنین برای کمک به تشخیص، مرحله‌بندی یا مدیریت لنفوم، یکی از این آزمایش‌ها انجام می‌شود:
آسپیراسیون مغز استخوان یا بیوپسی: برای این کار، پزشک برای برداشتن مایع یا بافت از مغز استخوان و جستجوی سلولهای لنفوم از یک سوزن استفاده می‌کند. مغز استخوان قسمت اسفنجی داخل استخوان است که سلولهای خونی در آن ساخته می‌شوند.
عکسبرداری با اشعه ایکس از قفسه‌ی سینه: این آزمایش از دوزهای کم اشعه برای ایجاد تصاویری از داخل قفسه‌ی سینه استفاده می‌کند.
MRI: در این آزمایش، برای گرفتن عکس از اندام‌ها و ساختارهای داخل بدن، از آهنرباهای قدرتمند و امواج رادیویی استفاده می‌کنند.
اسکن PET: در این نوع تصویربرداری، برای جستجوی سلولهای سرطانی در بدن از یک ماده‌ی رادیواکتیو استفاده می‌شود.
تست مولکولی: این آزمایش برای یافتن تغییرات در ژن‌ها، پروتئین‌ها و سایر مواد در سلولهای سرطانی استفاده می‌شود تا به پزشک در تشخیص نوع لنفوم کمک کند.
آزمایشات خون: این آزمایشات تعداد سلولهای خاص، سطح مواد دیگر یا شواهد عفونت در خون را بررسی می‌کنند.
درمان لنفوم
روش درمان بستگی به نوع لنفوم و مرحله‌ی آن دارد.
درمان لنفوم غیرهوچکین
درمان‌های اصلی برای لنفوم غیرهوچکین عبارتند از:
- شیمی درمانی که برای کشتن سلولهای سرطانی از داروها استفاده می‌کند.
- پرتودرمانی که برای از بین بردن سلولهای سرطانی از پرتوهای پرانرژی استفاده می‌کند.
- ایمونوتراپی، که برای حمله به سلولهای سرطانی از سیستم ایمنی بدن فرد استفاده می‌کند.
- درمان هدفمند، که جنبه‌های خاصی از سلولهای لنفوم را هدف قرار داده و رشد آن‌ها را محدود می‌کند.
درمان لنفوم هوچکین
درمان‌های اصلی برای لنفوم هوچکین عبارتند از:
- شیمی درمانی
- پرتو درمانی
- ایمونوتراپی
در صورتیکه این روش‌ها قادر به درمان بیماری نبودند، ممکن است پیوند سلولهای بنیادی نیز انجام شود. در ابتدا، دوزهای بسیار بالایی از شیمی درمانی انجام خواهد شد. این نوع درمان، سلولهای سرطانی را از بین می‌برد، اما در عین حال سلولهای بنیادی مغز استخوان که سلولهای خونی جدید می‌سازند را نیز از تحت تاثیر قرار می‌دهد. پس از شیمی درمانی، برای جایگزینی سلولهای تخریب شده، پیوند سلولهای بنیادی انجام خواهد شد.
پزشک می‌تواند دو نوع پیوند سلولهای بنیادی را انجام دهد:
- پیوند اتولوگ از سلولهای بنیادی خود فرد استفاده می‌کند.
- پیوند آلوژنیک از سلولهای بنیادی گرفته شده از یک اهداکننده استفاده می‌کند.
آیا لنفوم بدون درمان از بین می‌رود؟
برخی از انواع لنفوم می‌توانند بدون درمان از بین بروند، اما بستگی به نوع بیماری و فرد مبتلا دارد:
لنفوم فولیکولار: این نوع لنفوم می‌تواند بدون درمان از بین برود، به خصوص اگر باعث مشکلات سلامتی فراتر از تورم غدد لنفاوی نشود. لنفوم فولیکولار اغلب به کندی رشد کرده و به خوبی به درمان پاسخ می‌دهد، اما درمان آن سخت بوده و می‌تواند پس از درمان دوباره عود کند.
لنفوم با گرید پایین: این نوع لنفوم به قدری آهسته رشد می‌کند که بیماران می‌توانند سال‌ها بدون علائم زندگی کنند و برخی ممکن است هرگز نیاز به درمان نداشته باشند.
لنفوم گرید متوسط: این نوع لنفوم بدون درمان به سرعت بدتر می‌شود، اما در بسیاری از موارد درمان می‌تواند باعث بهبودی شود.
لنفوم هوچکین و لنفوم غیرهوچکین گرید بالا: این نوع لنفوم اغلب می‌تواند به بهبودی کامل برسد و پس از آن ممکن است هرگز نیازی به درمان بیشتر نداشته باشند.
مدیریت لنفوم و چشم‌انداز بیماری
درمان لنفوم می‌تواند باعث بروز برخی از عوارض جانبی شود. با تیم پزشکی خود در مورد راه‌های کاهش علائمی که دارید صحبت کنید. علاوه بر این از پزشک خود در مورد ایجاد تغییراتی در رژیم غذایی و ورزش خود که می‌تواند در طول درمان به شما کمک کند تا احساس بهتری داشته باشید، پرس و جو کنید. اگر مطمئن نیستید چه نوع غذایی بخورید از یک متخصص تغذیه کمک بخواهید. ورزش‌هایی مانند پیاده‌روی یا شنا می‌توانند خستگی را کاهش داده و به شما در طی درمان‌هایی مانند شیمی‌درمانی و پرتودرمانی کمک کنند. همچنین ممکن است برای کمک به کاهش درد درمان‌های جایگزین مانند بیوفیدبک یا تصویربرداری هدایت‌شده را امتحان کنید.
امروزه درمان‌ها پیشرفت زیادی کرده‌اند و بسیاری از افراد پس از درمان بسیار خوب عمل می‌کنند. پزشک در مورد یک طرح مراقبتی با شما صحبت خواهد کرد و پس از درمان، چشم انداز بیماری شما به موارد زیر بستگی خواهد داشت:
- نوع لنفوم
- میزان گسترش سرطان
- سن
- نوع درمان
- دیگر مشکلات سلامتی
دریافت حمایت
می‌توانید از افرادی که این نوع بیماری را پشت سر گذاشته‌اند حمایت دریافت کنید. در اطراف محل زندگی خود به دنبال انجمن‌های حمایتی لنفوم و به طور کلی سرطان باشید. همچنین بسیار مهم است که عزیزان خود را نزدیک نگه دارید؛ آن‌ها می‌توانند حمایت عاطفی و عملی، مانند کمک در انجام کارها در زمان بستری بودن را انجام دهند. همچنین، فردی را پیدا کنید که بتوانید با او آشکارا در مورد احساسات و نگرانی‌های خود صحبت کنید؛ این فرد می‌تواند دوست، یکی از اعضای خانواده یا یک حرفه‌ای مانند یک مشاور یا مددکار اجتماعی باشد.
نتیجه‌گیری
لنفوم سرطانی است که از لنفوسیت‌ها، سلولهای مبارزه‌کننده با عفونت در سیستم ایمنی بدن، سرچشمه می‌گیرد. این بیماری به دو شکل ظاهر می‌شود: لنفوم غیرهوچکین (که شایع‌تر است) و لنفوم هوچکین. علل لنفوم عمدتا ناشناخته هستند، اما عوامل خطر آن شامل سن، جنسیت، سیستم ایمنی ضعیف، عفونت و قرار گرفتن در معرض برخی مواد شیمیایی می‌باشد.
علائمی مانند تورم غدد، کاهش وزن، تب و تعریق شبانه ممکن است نشان‌دهنده‌ی لنفوم باشد. درمان بر اساس نوع و مرحله‌ی لنفوم متفاوت است، اما می‌تواند شامل شیمی درمانی، پرتودرمانی، ایمونوتراپی، درمان هدفمند و پیوند سلولهای بنیادی باشد.
