ژن‌های BRCA مهم‌ترین ژن‌هایی هستند که در آزمایش‌های DNA مرتبط با خطر ژنتیکی ابتلا به سرطان‌های ارثی جدی مانند سرطان سینه، سرطان تخمدان، سرطان پانکراس و خطر سرطان پروستات در مردان، مورد بررسی قرار می‌گیرند. از این گذشته، آزمایش DNA میتواند به شما کمک کند تا عوامل خطر ژنتیکی خود برای ابتلا به شرایط مختلف سلامتی، بیماری‌ها و سرطان‌های ارثی را کشف کنید.
DNA ما نه تنها در مورد جهش‌های ژنتیکی که در ژن‌های BRCA (ژن‌های مرتبط با سرطان سینه) حمل می‌کنیم، اطلاعات مفیدی به دست می‌دهد بلکه میتواند بینشی در مورد تمامی جنبه‌های سلامتی بدن، از مسائل رژیم غذایی و عدم تحمل غذایی بالقوه گرفته تا دستورالعمل‌های تناسب اندام ژنتیکی و اطلاعاتی در مورد ترکیب ژنتیکی بدن به ما ارائه دهد.
ما می‌توانیم صفات و ویژگی‌های ژنتیکی مختلفی را از والدین خود به ارث ببریم؛ در عین حال جهش‌های ژنتیکی نیز از آن‌ها به ما منتقل می‌شوند. جهش ارثی در ژن‌های BRCA اغلب با خطر بالاتر ابتلا به سرطان سینه و همچنین سرطان‌های دیگر مانند سرطان پانکراس، پروستات و تخمدان مرتبط است. فهمیدن اینکه آیا دارای جهش‌های ژن BRCA هستید یا خیر، میتواند کلید پیشگیری از ابتلا به سرطان باشد.
ژن‌های BRCA چه هستند؟
اصطلاح «BRCA» در واقع مخفف «Breast Cancer gene» است. این امر به این دلیل است که معمولا دو ژن BRCA1 و BRCA2 بر شانس ابتلا به سرطان پستان تاثیر می‌گذارند. با این حال، ژن‌های BRCA، علی‌رغم عنوانی که دارند، به تنهایی باعث ایجاد سرطان نمی‌شوند.
هر انسانی دارای هر دو ژن BRCA1 و BRCA2 است. این ژن‌ها مسئول پیشگیری از سرطان در اکثر افراد هستند، زیرا به ترمیم آسیب به DNA که میتواند منجر به رشد کنترل نشده‌ی سلول‌ها و تومورها شود، کمک می‌کنند. در بسیاری از موارد، ژن‌های BRCA حتی به عنوان ژن‌های سرکوب‌کننده‌ی تومور نیز شناخته می‌شوند.
خطرات مرتبط با ژن‌های BRCA با جهش‌های بیماری‌زای آن‌ها مرتبط است که از عملکرد صحیح این ژن‌ها جلوگیری می‌کنند. اگر نوع جهش‌یافته‌ی ژن BRCA را به ارث ببرید، خطر ابتلا به سرطان سینه در شما بیشتر خواهد بود، زیرا این ژن‌ها برای جلوگیری از آسیب‌دیدگی DNA، به درستی کار نمی‌کنند.
قابل ذکر است که جهش در ژن‌های BRCA1 و BRCA2 در الگوی اتوزومال غالب به ارث می‌رسد، به این معنی که یک نسخه از ژن معیوب برای افزایش خطر ابتلا به سرطان سینه کافی است. افرادی که تغییرات سرطان‌زای این ژن‌ها را به ارث می‌برند، بیشتر از مشکلات مربوط به رشد سلولی رنج می‌برند و ممکن است نسبت به افراد دیگر در سنین پایین‌تر سرطان را تجربه کنند.
چگونه ژن‌های BRCA بر خطر ابتلا به سرطان سینه تاثیر می‌گذارند؟
ژن‌های BRCA برای محافظت از بدن شما در برابر انواع مختلف رشد سرطانی ضروری هستند. وقتی سلول‌ها به ژن‌های BRCA1 و BRCA2 با عملکرد کامل دسترسی نداشته باشند، پروتئین‌های بدن می‌توانند خارج از کنترل رشد کرده و به طور بالقوه به سرطان تبدیل شوند.
تحقیقات در مورد چگونگی تاثیر ژن BRCA بر رشد سرطان هنوز ادامه دارد. به طور متوسط، انتظار می‌رود که حدود 13 درصد از زنان در جمعیت عمومی ایالات متحده، در مقطعی از زندگی خود به سرطان سینه مبتلا شوند. با این حال، 55 تا 72 درصد از زنانی که BRCA1 جهش‌یافته و 45-69٪ از زنانی که BRCA2 جهش‌یافته را دارند، ممکن است در سن 70-80 سالگی به سرطان سینه مبتلا شوند.
سطح خطر برای افراد دارای این نوع از ژن‌های BRCA به عوامل متعددی از جمله سبک زندگی، رژیم غذایی و سایر اجزای موثر بستگی دارد. علاوه بر این، افرادی که دارای ژن‌های جهش‌یافته BRCA هستند ممکن است بیشتر در معرض ابتلا به سرطان تخمدان باشند. در حالی که انتظار می‌رود تنها 1.2 درصد از زنان در جمعیت عمومی ایالات متحده، در طول زندگی خود به سرطان تخمدان مبتلا شوند، تا 44 درصد از زنان دارای ژن مضر BRCA1 و 17 درصد از زنان دارای ژن مضر BRCA2 در سن 70-80 سالگی با این سرطان تشخیص داده می‌شوند.
قابل ذکر است، زنانی که در ژن BRCA1 یا BRCA2 خود دارای جهش هستند، ممکن است به سرطان سینه عودکننده یا چندین سرطان مانند سرطان سینه و تخمدان مبتلا شوند. افرادی که قبل از 30 سالگی تحت پرتودرمانی سرطان سینه قرار گرفته‌اند، در معرض خطر بیشتری برای ابتلا به سرطان سینه هستند.
ژن‌های BRCA1 و BRCA2 چه تفاوتی دارند؟
هر دو ژن BRCA1 و BRCA2 با خطر بالاتر ابتلا به سرطان سینه و سایر سرطان‌ها مرتبط هستند. با این حال، آن‌ها دو ژن کاملا متفاوت هستند. ژن BRCA1 برای اولین بار توسط متخصصان پزشکی در سال 1990 در کروموزوم 17 شناسایی شد، در حالی که ژن BRCA2 بر روی کروموزوم 13 قرار دارد.
خطرات سرطان مرتبط با هر ژن کمی متفاوت است. به عنوان مثال، جهش BRCA1 به احتمال زیاد باعث افزایش خطر سرطان سینه، سرطان تخمدان، سرطان پانکراس و سرطان پروستات می‌شود. از طرف دیگر، ژن‌های BRCA2 با سرطان سینه، تخمدان، پروستات، پانکراس و همچنین ملانوما مرتبط هستند. علاوه بر این، سرطان‌های مرتبط با جهش‌های BRCA1 شانس بیشتری برای «منفی بودن سه‌گانه» دارند که تشخیص و درمان آن‌ها را نسبت به برخی سرطان‌ها سخت‌تر می‌کند.
چگونه می‌توانید ژن‌های BRCA خود را آزمایش کنید؟
بررسی پیشینه‌ی ژنتیکی شما با آزمایش DNA یک راه عالی برای کسب اطلاعات بیشتر در مورد خطرات سلامتی است. آزمایش DNA میتواند جهش در ژن BRCA1 و BRCA2 را بررسی کند. آزمایش ژنتیک سرطان پستان حنیفا، نه تنها جهش در این ژن را بررسی می‌کند بلکه دیگر عوامل ژنتیکی موثر در سرطان سینه را نیز مورد آزمایش قرار می‌دهد تا گزارش کاملی از ریسک ابتلای شما به سرطان پستان در اختیارتان قرار دهد. همچنین متخصصان پزشکی می‌توانند برای درک کامل خطر هر فرد یک پروفایل ژنتیکی ارائه دهند.
معمولا، قبل از انجام آزمایش، پزشک ارزیابی خطر را انجام می‌دهد که شامل ملاقات با یک مشاور ژنتیک برای بررسی عواملی است که خطر ابتلا به سرطان را در فرد افزایش می‌دهد. به عنوان مثال، کسانی که دارای بستگان نزدیک مبتلا به سرطان هستند، ممکن است در معرض خطر بیشتری باشند. اگر ارزیابی‌ها نشان دهند که یک فرد ممکن است جهش ژن BRCA را داشته باشد، آزمایش با استفاده از بزاق یا خون انجام می‌شود.
همچنین می‌توان با استفاده از کیت‌های آزمایش DNA در خانه، داشتن نوع ژن جهش‌یافته BRCA1/2 را بررسی کرد، که میتواند بینشی در مورد خطر ابتلا به سرطان در شما ارائه دهد، بنابراین می‌توانید گزینه‌های خود را با پزشک در میان بگذارید. این شکل از آزمایش به ویژه برای افرادی که معتقدند به دلیل سابقه‌ی خانوادگی خود در معرض خطر بیشتری برای ابتلا به سرطان هستند، مفید است.
از آنجایی که جهش‌های سرطان‌زا معمولا از مادر یا پدر به ارث می‌رسند، سابقه‌ی خانوادگی معمولا بهترین نشانه برای وجود جهش است. علائم هشداردهنده‌ی زیر می‌توانند نشان دهند که شما چه میزان احتمال برای داشتن نوع جهش‌یافته‌ی BRCA1/2 دارید:
- دو یا چند نفر از بستگان درجه یک یا دو مبتلا به سرطان سینه باشند و حداقل یک سرطان سینه قبل از سن 50 سالگی تشخیص داده شده باشد.
- یک یا چند نفر از بستگان درجه اول یا دوم با تشخیص زودهنگام سرطان سینه (کمتر از 45 سال)
- سه یا چند نفر از بستگان درجه یک یا دو مبتلا به سرطان سینه در هر سنی
- یک یا چند نفر از بستگان درجه اول یا دوم با تشخیص سرطان در هر دو سینه
- سرطان سینه در یک یا چند بستگان مرد درجه اول یا دوم
- هر فامیل درجه اول یا دوم که هم سرطان سینه و هم سرطان تخمدان داشته باشد
- یک یا چند نفر از بستگان درجه اول یا دوم با سرطان سینه سه‌گانه‌ی منفی داشته باشند که در سن 60 سالگی یا کمتر تشخیص داده شده است.
گروه‌های قومی خاص نیز در معرض خطر بیشتری برای داشتن این جهش‌ها هستند، از جمله مردم اسکاندیناوی و افراد با پیشینه‌ی یهودی اشکنازی. افراد یهودی‌تبار اشکنازی 1 در 40 شانس ابتلا به جهش مضر BRCA1 یا BRCA2 را دارند.
چرا آزمایش ژنتیک برای ژن BRCA مهم است؟
کشف یک جهش در ژن BRCA در طول آزمایش DNA تضمینی برای ایجاد سرطان سینه نیست. با این حال، نشان می‌دهد که ممکن است خطر ابتلا به سرطان سینه در شما نسبت به سایرین چه میزان بوده و احتمال ابتلا به نوع تهاجمی‌تر تومور نیز چقدر است. آزمایش ژنتیک در سنین پایین به شما کمک می‌کند تا رویکردی پیشگیرانه برای درمان خود داشته باشید. به عنوان مثال، پزشک ممکن است کارهای زیر را توصیه کند:
غربالگری زودهنگام: اگر آزمایش شما برای ژن‌های جهش‌یافته‌ی BRCA مثبت باشد، ممکن است لازم باشد تا غربالگری سرطان سینه را در سنین پایین‌تر (در سن 30 سالگی) شروع کنید و بیشتر از بقیه به غربالگری ماموگرافی بپردازید (مثلا به جای هر 2 تا 3 سال یکبار، این کار را سالانه انجام دهید). این کار به بهبود شانس تشخیص سرطان سینه در مراحل اولیه کمک می‌کند و تشخیص زودهنگام باعث ایجاد تفاوت در بقا می‌شود.
جراحی کاهش خطر: ماستکتومی پیشگیرانه، شامل برداشتن بافتی است که در معرض خطر سرطان سینه قرار دارد. برای کاهش خطر ابتلا به سرطان سینه در موارد شدید، می‌توان هر دو سینه را به طور داوطلبانه برداشت.
شیمی‌درمانی پیشگرانه: برای کاهش خطر ابتلا به سرطان سینه می‌توان از داروهای خاصی استفاده کرد. استفاده از این داروها برای کاهش خطر ابتلا به سرطان سینه در افراد دارای ژن BRCA جهش‌یافته هنوز به طور کامل آزمایش نشده است. با این حال، مطالعات نشان می‌دهند که استفاده از آن‌ها میتواند مفید باشد.
چه نتیجه‌ی آزمایش شما مثبت باشد چه منفی، آزمایش ژنتیک مزایای زیادی دارد. یک نتیجه‌ی منفی میتواند یک منبع تسکین برای افرادی باشد که سابقه‌ی خانوادگی سرطان سینه دارند. از طرف دیگر، یک نتیجه‌ی مثبت، تصمیم‌گیری در مورد چگونگی درمان خود در اولین فرصت و در نتیجه پیش‌آگهی بهتر را آسان‌تر می‌کند.
پیامدهای جهش BRCA
ژن‌های BRCA1 و BRCA2 در فرآیند ترمیم ژن نقش دارند. این بدان معناست که افراد دارای تغییر در این ژن‌ها ممکن است بیشتر از دیگران دچار مشکل در ترمیم DNA شوند. دسته‌ای از داروها به نام مهارکننده‌های PARP وجود دارند که می‌توانند به کاهش رشد سلول‌های سرطانی با انواع مضر ژن BRCA کمک کنند و پزشک شما میتواند درمان را متناسب با مشخصات ژنتیکی تنظیم کند.
در حالی که جهش در ژن‌های BRCA میتواند نشان‌دهنده‌ی خطر بالاتر ابتلا به سرطان سینه باشد، هنوز هم می‌توان با وجود داشتن این ژن‌ها از سرطان پستان بهبود یافت. بهترین استراتژی، استفاده از آزمایش ژنتیک برای یافتن سریع مشکل احتمالی است، بنابراین شما و پزشک خود می‌توانید یک برنامه‌ی پیشگیری ترتیب دهید.
دانستن اینکه آیا شما یکی از این جهش‌ها را دارید میتواند بینش ژنتیکی را برای نسل‌های آینده خانواده‌ی شما نیز فراهم کند تا در سنین پایین‌تر، برای انجام آزمایش اقدام کنند.
