عدم تعادل هورمونی مفهومی است که تصور می‌شود بیشتر در زنان رخ دهد. اما آیا می‌دانستید که مردان نیز مستعد کاهش تستوسترون، یعنی هورمون جنسی مردانه هستند؟ هیپوگنادیسم مردانه وضعیتی است که در آن بیضه‌ها مقدار کافی تستوسترون تولید نمی‌کنند.
این مساله بر میل جنسی، تعداد اسپرم و توانایی جنسی تاثیر می‌گذارد. اگر این شرایط کنترل نشود، ممکن است بر سلامت روان هم تاثیر بگذارد. چه چیزی باعث کاهش تستوسترون می‌شود؟ آیا تستوسترون پایین ژنتیکی است؟ بیایید در مورد این موضوع بیشتر بدانیم!
درک تستوسترون پایین
تستوسترون پایین یا هیپوگنادیسم مردانه می‌تواند دو نوع باشد:
- هیپوگنادیسم اولیه: به دلیل یک اختلال زمینه‌ای بیضه، رخ می‌دهد.
- هیپوگنادیسم ثانویه: به دلیل اختلال در ارتباط بین غده‌ی هیپوفیز و هیپوتالاموس رخ می‌دهد.
یک متخصص پزشکی می‌تواند علت هیپوگنادیسم را تعیین کند و یک برنامه‌ی درمانی مناسب را تجویز کند.
تستوسترون پایین چیست؟
محدوده‌ی معمول تستوسترون (ثبت شده در صبح) به طور کلی 300-1000 نانوگرم در دسی‌لیتر (ng/dL) است. اگر حداقل دو بار سطح تستوسترون صبحگاهی فرد کمتر از 300 نانوگرم در دسی‌لیتر باشد، هیپوگنادیسم تشخیص داده می‌شود. لازم به ذکر است که سطح تستوسترون با افزایش سن تغییر می‌کند.
مردان مسن به طور متوسط بین 500 تا 800 نانوگرم در دسی‌لیتر تستسترون دارند، در حالی که انتظار می‌رود این میزان در بزرگسالان جوان‌تر بین 600 تا 900 باشد. علاوه بر سطح تستوسترون، پزشک قبل از تشخیص قطعی بیماری علائم همزمانی که ممکن است نشان‌دهنده‌ی هیپوگنادیسم باشند را ارزیابی می‌کند.
علائم تستوسترون پایین
چند علامت رایج تستوسترون پایین عبارتند از:
- کاهش توده‌ی عضلانی
- کاهش توده‌ی استخوانی
- کاهش میل جنسی
- افزایش خستگی و کاهش سطح انرژی
- کاهش استقامت
- افزایش چربی و وزن بدن
- ریزش مو
- اختلال نعوظ و سایر مسائل مربوط به نعوظ
- کاهش اندازه‌ی بیضه‌ها
- مشکل خواب
- کاهش تعداد اسپرم
دلایل کاهش تستوسترون
چند دلیل احتمالی برای کاهش تستوسترون وجود دارد.
علل هیپوگنادیسم اولیه
این نوع هیپوگنادیسم زمانی رخ می‌دهد که یک مشکل ذاتی از تولید مقادیر کافی تستوسترون توسط بیضه‌ها جلوگیری کند. برخی از شرایطی که می‌توانند منجر به هیپوگنادیسم اولیه شوند عبارتند از:
- عدم وجود بیضه
- عدم نزول بیضه‌ها به کیسه بیضه
- سندرم کلاین فلتر
- سندرم نونان
- دیستروفی میتونیک
علاوه بر این دلایل ژنتیکی ذکر شده برای کاهش تستوسترون، سایر علل اکتسابی عبارتند از:
- اورکیت (التهاب یک یا هر دو بیضه)
- شیمی درمانی یا پرتو درمانی بیضه‌ها
- برخی از تومورها
- آسیب یا ضربه به بیضه‌ها
علل هیپوگنادیسم ثانویه
همانطور که از نام آن مشخص است، این نوع هیپوگنادیسم به عنوان عارضه‌ی جانبی یک بیماری دیگر رخ می‌دهد. برخی از این بیماری‌ها عبارتند از:
- سندرم کالمن
- اختلالات هیپوفیز
- HIV
- چاقی
- تروما
- عمل جراحی
- هیپوگنادیسم ناشی از استرس
علت اصلی کاهش تستوسترون در مردان چیست؟
اکثر مردان با افزایش سن، سطح تستوسترون پایین‌تری را تجربه می‌کنند. با این حال، برخی از شرایط سلامتی، تغییرات ژنتیکی و داروها نیز می‌توانند باعث کاهش تستوسترون در مردان شوند.
ارتباط ژنتیک با تستوسترون پایین
علاوه بر دلایل کاهش تستوسترون که در بالا ذکر شد، یک پیوند ژنتیکی قوی وجود دارد که ممکن است عامل این بیماری باشد.
آیا تستوسترون پایین ژنتیکی است؟
شواهد قابل توجهی نشان می‌دهند که تغییرات غیرطبیعی ژن‌ها (جهش) می‌توانند بر سطح تستوسترون تاثیر بگذارند. چندین ژن شناسایی شده‌اند که ممکن است خطر کاهش تستوسترون را در مردان افزایش دهند.
یک مطالعه در سال 2021، 114 نشانگر ژنتیکی جدید را شناسایی کرد که می‌توانند به پزشکان در تعیین شانس ابتلای مردان به کاهش تستوسترون در بزرگسالی کمک کنند. با این حال، تستوسترون پایین یک بیماری ژنتیکی در نظر گرفته نمی‌شود.
اختلالات ژنتیکی مرتبط با تستوسترون پایین
تستوسترون پایین یک عارضه‌ی جانبی شایع برخی از اختلالات ژنتیکی، به ویژه آن‌هایی که کروموزوم‌های جنسی را هدف قرار می‌دهند، می‌باشد.
سندرم کلاین فلتر
در این بیماری، فردی که به عنوان مرد به دنیا آمده است، به جای کروموزوم‌های XY معمولی، یک نسخه‌ی اضافی از کروموزوم X (XXY) دارد. این یک بیماری ژنتیکی پیش از تولد است اما معمولا تا بزرگسالی تشخیص داده نمی‌شود. سندرم کلاین فلتر بر رشد بیضه‌ها تاثیر می‌گذارد و باعث کوچک‌تر شدن آن‌ها می‌شود.
بیضه‌های کوچک، تستوسترون و اسپرم بسیار کمی تولید می‌کنند. فناوری‌های کمک باروری (ART) می‌توانند به افراد مبتلا به سندرم کلاین فلتر کمک کنند تا به طور طبیعی فرزند داشته باشند.
سندرم کالمن
این سندرم با بلوغ تاخیری یا عدم بلوغ مشخص می‌شود. این بیماری یک نوع هیپوگنادیسم هیپوگنادوتروپیک است، به این معنی که بر تولید، ترشح و اثر هورمون‌هایی که باعث رشد جنسی می‌شوند، تاثیر می‌گذارد. افرادی که به سندرم کالمن مبتلا هستند با آلت تناسلی کوچک و بیضه‌های نزول نکرده به دنیا می‌آیند. بنابراین، بدن این افراد تستوسترون کمی تولید کرده یا اصلا تولید نمی‌کند و بلوغ تاخیری یا عدم بلوغ دارند.
عوامل ارثی
برخی از علل کاهش تستوسترون ارثی هستند. افرادی که سابقه‌ی خانوادگی تستوسترون پایین دارند ممکن است در معرض خطر بیشتری برای ابتلا به این شرایط باشند. شرایط ژنتیکی مختلف که باعث هیپوگنادیسم مردانه می‌شوند الگوهای وراثتی متفاوتی دارند.
برخی از این ژن‌ها ممکن است غالب باشند، به این معنی که اگر یکی از والدین آن را داشته باشد، فرزند آن‌ها هم این شرایط را به ارث خواهد برد. برخی دیگر از این ژن‌ها ممکن است مغلوب باشند، به این معنی که فرزند فقط در صورتی می‌تواند این بیماری را به ارث ببرد که هر دو والد به آن مبتلا باشند. وراثت وابسته به X پیچیده‌تر است و با توجه به وضعیت ناقل بودن مادر و اینکه آیا پدر ژن مربوط به آن بیماری را دارد یا خیر، تعیین می‌شود.
تشخیص و درمان
دکتر رنا مالیک، یک متخصص اورولوژیست دارای مجوز هیئت مدیره با آموزش تخصصی در پزشکی لگن، جراحی ترمیمی و پزشکی جنسی است. او توضیح می‌دهد که چرا اندازه‌گیری تستوسترون در صبح ضروری است و بیان می‌کند: «در میان مردانی که الگوهای خواب سنتی دارند، اوج میزان تستوسترون بین ساعت 3 تا 8 صبح خواهد بود».
آن‌ها سطح کل تستوسترون را در ساعت 4 بعد از ظهر بررسی کردند و دریافتند که 20 تا 25% کمتر از مقادیر اندازه‌گیری شده در ساعت 8 صبح است. اگر پزشک شما مشکوک به تستوسترون پایین باشد، معاینه‌ی فیزیکی انجام می‌دهد و چند آزمایش زیر را توصیه می‌کند:
- تستوسترون کلی
- هورمون لوتئینه‌کننده
- پرولاکتین
تستوسترون پایین با استفاده از درمان جایگزینی تستوسترون، بهبود می‌یابد. این نوع درمان در اشکال مختلف در دسترس می‌باشد، مانند:
- ژل‌های پوستی
- تزریقات عضلانی
- پچ‌های تستوسترون
- قرص‌های تستوسترون
- تستوسترون خوراکی
خطرات تستوسترون درمانی چیست؟
در حالی که درمان تستوسترون به طور معمول در مردان با سطوح پایینی از این هورمون انجام می‌شود، اما خطراتی را به همراه دارد. تعداد کمی از مردان ممکن است در درمان با تستوسترون، عوارض زیر را تجربه کنند:
- آکنه
- اختلال در تنفس هنگام خواب (بدتر شدن آپنه‌ی خواب)
- تورم و حساسیت سینه
- تورم در مچ پا
- خطر بالای لخته شدن خون و بیماری‌های قلبی-عروقی
بسته به سلامت کلی شما و وجود سایر بیماری‌های زمینه‌ای، پزشک تعیین می‌کند که آیا فرد کاندیدای تستوسترون درمانی هست یا خیر.
سوالات متداول
آیا می‌توان از تستوسترون پایین به حالت عادی رسید؟
در بسیاری از موارد، درمان جایگزینی تستوسترون می‌تواند به بازیابی سطح هورمون در فرد مبتلا کمک کند. اگر تستوسترون پایین به دلایل ژنتیکی یا مادرزادی باشد، ممکن است درمان کارساز نباشد. اگر کاهش تستوسترون به دلیل عوامل قابل تغییر مانند داروها یا شیوه‌ی نامناسب زندگی باشد، ایجاد تغییرات مورد نیاز می‌تواند به بازیابی سطح طبیعی تستوسترون کمک کند.
چگونه می‌توانم سطح تستوسترون خود را به طور طبیعی افزایش دهم؟
علاوه بر تغییرات ژنتیکی، سبک زندگی ضعیف می‌تواند سطح تستوسترون را کاهش دهد. چند راه برای افزایش سطح تستوسترون به طور طبیعی عبارتند از:
- ورزش منظم داشته باشید. وزنه‌برداری و HIIT (تمرینات تناوبی با شدت بالا) می‌توانند به افزایش سطح تستوسترون کمک کنند.
- یک رژیم غذایی متعادل با پروتئین، چربی و کربوهیدرات به میزان متناسب، داشته باشید.
- سطح استرس را به حداقل برسانید، زیرا این کار می‌تواند سطح تستوسترون شما را به میزان قابل توجهی بهبود بخشد.
- اگر کمبود ویتامین D دارید، برای انجام اقدامات لازم با پزشک خود مشورت کنید.
- مکمل‌های حاوی روی (پس از مشورت با پزشک) مصرف کنید، زیرا اعتقاد بر این است که از تولید تستوسترون حمایت می‌کنند.
- مقدار مناسبی خواب باکیفیت و آرام داشته باشید.
- الکل مصرف نکنید.
آیا تستوسترون پایین بر باروری تاثیر می‌گذارد؟
تستوسترون پایین، 15 درصد از مردان نابارور (مردان با باروری پایین‌تر) را تحت تاثیر قرار می‌دهد، اما ارتباط مستقیمی با باروری ندارد. مطالعات نشان داده‌اند که داشتن تستوسترون پایین بر حجم مایع منی، تعداد اسپرم، تحرک یا سایر پارامترهای باروری تاثیری ندارد.
خلاصه: آیا تستوسترون پایین ژنتیکی است؟
- هیپوگنادیسم یک وضعیت هورمونی در مردان است که با سطوح پایین تستوسترون مشخص می‌شود.
- این وضعیت می‌تواند دو نوع باشد: هیپوگنادیسم اولیه و ثانویه.
- تستوسترون پایین می‌تواند توسط بیماری‌های ژنتیکی مانند سندرم کلاین فلتر و سندرم کالمن ایجاد شود. شرایط ژنتیکی مختلف الگوهای وراثت‌پذیری متفاوتی دارند، بنابراین نحوه‌ی دقیق به ارث بردن تستوسترون پایین ممکن است متفاوت باشد.
- تستوسترون پایین می‌تواند در اثر عوامل اکتسابی مانند بیماری‌ها، آسیب‌ها یا ضربه به بیضه‌ها نیز ایجاد شود.
- پس از اندازه‌گیری سطح تستوسترون، بیماری تشخیص داده می‌شود و فرد تحت درمان جایگزینی تستوسترون قرار می‌گیرد. درمان هیپوگنادیسم مادرزادی سخت‌تر است.
