عدمتحملهای غذایی از آنچه فکر میکنید شایعتر هستند. هرچند به اندازهی آلرژی غذایی خطرناک نیستند، حتی شایعترین عدمتحملهای غذایی هم میتوانند برای افراد مبتلا بسیار ناراحتکننده و مشکلساز باشند.
در حال حاضر، حدود 20 درصد از جمعیت جهان دچار نوعی عدمتحمل غذایی هستند، از عدمتحمل لاکتوز یا گلوتن گرفته تا مشکلات مربوط به FODMAPها.
این عدمتحملها میتوانند به روشهای مختلفی از ایجاد درد معده گرفته تا ناتوانی در هضم صحیح غذا بر سلامتی اثر بگذارند.
دانستن شایعترین عدمتحملهای غذایی و علائم آنها کمک میکند تصمیمهای بهتری دربارهی رژیم غذایی خود بگیرید.
شایعترین عدمتحملهای غذایی
عدمتحمل غذایی نوعی حساسیت بیش از حد به یک ماده یا جزء خاص در غذا است. این عدمتحملها باعث میشوند بدن به حضور یک غذای مشخص واکنش منفی نشان دهد.
بهعنوان مثال، ممکن است وقتی غذایی خاص میخورید دچار کهیر پوستی شوید، درد معده پیدا کنید یا به شکل آزاردهندهای دچار نفخ شوید.
در دنیای امروز که مصرف غذاهای فرآوریشده بیشتر شده، حساسیتهای غذایی هم رو به افزایشاند. با این حال، بسیاری از افراد ممکن است فقط احساس ناراحتی بعد از خوردن یک غذا داشته باشند، بیآنکه بدانند دچار عدمتحمل هستند.
علائم رایج عدمتحملهای غذایی
اسهال
نفخ
سردرد
بثورات پوستی (راش)
حالت تهوع
درد شکم
خستگی
قرمز شدن پوست
رفلاکس اسیدی
بهدلیل اینکه علائم عدمتحمل غذایی کمی مبهم هستند، سادهترین راه برای تشخیص این وضعیت رژیم حذفی است. در این روش، برخی از غذاهایی که معمولا با عدمتحملها مرتبط هستند از رژیم غذایی حذف میشوند تا مشخص شود آیا علائم برطرف میشوند یا نه.
شایعترین عدمتحملهای غذایی
لبنیات (لاکتوز)
لاکتوز نوعی قند موجود در شیر و فرآوردههای لبنی است. حدود ۶۸٪ جمعیت جهان نوعی ناتوانی در جذب لاکتوز دارند. اما درصد کمی از این افراد واقعا میدانند مشکل رژیم غذایی آنها چیست.
علت: کمبود آنزیم لاکتاز، ناتوانی در هضم لاکتوز، علائم گوارشی.
علائم شایع: دلپیچه، نفخ، گاز معده، اسهال و حالت تهوع.
شدت علائم میتواند خفیف یا شدید باشد.
تشخیص: آزمایش pH مدفوع، تست تنفسی، آزمایش خون یا حتی آزمایش DNA.
راهکار: پرهیز از لبنیات (شیر و بستنی)، گاهی مصرف محصولات تخمیری مثل کفیر راحتتر تحمل میشود.
سالیسیلاتها
مواد شیمیایی طبیعی تولیدشده توسط گیاهان بهعنوان دفاع در برابر آفات و بیماریها.
دارای خواص ضدالتهابی اما میتوانند باعث عدمتحمل شوند.
منابع: سبزیجات، میوهها، قهوه، مغزها، ادویهها، چای، عسل و همچنین برخی داروها.
علائم: گرفتگی بینی، عفونت سینوس، آسم، پولیپ بینی، اسهال و التهاب روده، کهیر و خارش.
حذف کامل آنها تقریبا غیرممکن است و باید از غذاهای پرمقدار (مثل قهوه، ادویهها، پرتقال، کشمش) و برخی لوازم آرایشی و داروها اجتناب کرد.
کافئین
ترکیب تلخ و انرژیزا در قهوه، چای، شکلات، نوشابههای انرژیزا.
بهعنوان محرک(با مسدود کردن گیرندههای آدنوزین)، خستگی را کم و هوشیاری را زیاد میکند.
بیشتر بزرگسالان میتوانند روزانه تا ۴۰۰ میلیگرم کافئین (حدود ۴ فنجان قهوه) بدون مشکل مصرف کنند.
برخی افراد بهدلیل ژنتیک حساسترند.
علائم حساسیت: اضطراب، بیقراری، بیخوابی طولانی بعد از یک فنجان قهوه.
راهکار: کاهش مصرف و پرهیز از مواد غذایی و نوشیدنیهای کافئیندار.
مخمر (Yeast)
حدود یکسوم افراد آلرژی به مخمر دارند. اما حتی بدون آلرژی هم ممکن است دچار عدمتحمل مخمر شوید.
علائم: دلدرد، نفخ، مشکلات پوستی (اگزما و کهیر)، افزایش وزن، خستگی.
با عدمتحمل الکل متفاوت است، اما باید از نوشیدنیهای الکلی حاوی مخمر (مثل آبجو)، نانها و برخی چاشنیها پرهیز کرد.
گلوتن
پروتئینی در جو، چاودار، گندم و تریتیکاله.
بیماریهای مرتبط: حساسیت غیرسلیاکی به گلوتن و بیماری سلیاک.
آلرژی به گندم از سلیاک متفاوت است (یکی ناشی از آنتیبادی آلرژیک، دیگری ناشی از واکنش ایمنی غیرطبیعی).
اگر نه آلرژی دارید نه سلیاک، ولی دچار نفخ، یبوست، اسهال، درد شکم هستید، احتمالا(حدود ۱۳٪ افراد) حساسیت به گلوتن دارید.
علائم اضافی: درد مفصل، راش پوستی، افسردگی، اضطراب، کمخونی.
راهکار: رژیم بدون گلوتن (پرهیز از نان، بیسکویت، غلات صبحانه، ماکارونی، آبجو).
آمینها (بهویژه هیستامین)
در فرآیند ذخیره و تخمیر غذا توسط باکتریها تولید میشوند.
هیستامین مهمترین نوع آمین است که در سیستم عصبی، گوارشی و ایمنی نقش دارد.
اگر آنزیمهای تجزیهکنندهی هیستامین (DAO) و (N-methyltransferase) درست کار نکنند علائم عدمتحمل ایجاد میشود.
علائم: قرمز شدن پوست، سردرد، اضطراب، دلپیچه، کهیر، افت فشار خون.
منابع پرهیستامین: گوشتهای دودی، غذاهای تخمیری، میوههای خشک و مرکبات، آووکادو، ماهی دودی، پنیر کهنه.
تخممرغ
میتوان هم آلرژی داشت هم عدمتحمل.
علائم عدمتحمل: مشکلات پوستی (اگزما)، نفخ، مشکلات روده، گاز معده.
بدن ممکن است به زرده، سفیده یا هر دو واکنش نشان دهد.
نشانهها: خستگی، درد و التهاب مفصل، اضطراب و تحریکپذیری، مشکلات تنفسی (سینوزیت)، میگرن.
راهکار: پرهیز کامل از تخممرغ و غذاهای حاوی آن؛ جایگزین با آجیل، دانهها، حبوبات برای دریافت ویتامینهای A ، B، D وE .
FODMAPها (فروکتوز)
مخفف الیگوساکاریدها، دیساکاریدها، مونوساکاریدها و پلیالها.
FODMAPها توسط رودهی کوچک جذب میشوند و به رودهی بزرگ منتقل میگردند در آنجا، FODMAPها میتوانند به عنوان سوختی برای باکتریهای روده در معده عمل کنند.
باکتریها FODMAPها را تجزیه و تخمیر میکنند، که این فرآیند باعث ایجاد احساس ناراحتی، نفخ، گاز و درد شکمی میشود.
انواع مختلفی از FODMAPها وجود دارد و تعدادی از مواد غذایی دارای مقدار زیادی از این مواد هستند، از جمله پنیرهای نرم، سیب، نان، عدس، شیر و کنگر فرنگی (آرتیشو).
شاید رایجترین نوع FODMAP که باعث عدم تحمل (Intolerance) میشود، فروکتوز (نوعی قند ساده که در میوهها و سبزیجات) باشد.
امروزه مصرف فروکتوز از نوشیدنیهای شیرینشده بیشتر از هر زمان دیگری است و ممکن است با مشکلاتی مانند بیماریهای قلبی و چاقی مرتبط باشد.
اگر شما عدم تحمل فروکتوز دارید، ممکن است در جذب این ماده به درون خون خود بهدرستی دچار مشکل شوید، که این به آن معناست که فروکتوز به روده منتقل میشود و در آنجا تخمیر میگردد و باعث ناراحتی و درد شکمی میشود.
کنار آمدن با عدم تحملهای غذایی
تعداد عدم تحملهای غذایی بالقوه که ممکن است در طول زندگی خود با آنها روبهرو شوید، بهطرز شگفتآوری زیاد است.
برخی افراد با موادی مانند آسپارتام (Aspartame)، یک شیرینکنندهی مصنوعی که بهطور معمول به جای شکر استفاده میشود، مشکل دارند.
دیگران نسبت به برخی رنگهای خوراکی خاص مانند قرمز یا زرد دچار عدم تحمل هستند.
نقش ژنتیک در بروز آلرژی
یکی از عوامل اصلی در بروز آلرژی، ژنتیک است.
افرادی که سابقهی خانوادگی آلرژی دارند، بیشتر در معرض خطر ابتلا به واکنشهای آلرژیک هستند. ژنهای خاصی میتوانند بر نحوهی عملکرد سیستم ایمنی و شدت پاسخ آن به مواد محرک تأثیر بگذارند.
گزارش ژنتیک آلرژی حنیفا به شما کمک میکند تا منشأ ژنتیکی حساسیتهای بدنی خود را بشناسید. با بررسی DNA، این گزارش مشخص میکند که شما از نظر ژنتیکی نسبت به چه نوع آلرژنهایی (مانند گرده، غذا یا داروها) حساستر هستید.
بسیاری از مردم نسبت به افزودنیها (Additives) دچار عدم تحمل یا حساسیت بیشازحد (hypersensitivity) هستند، که این ممکن است به این معنا باشد که شما باید برای داشتن احساس بهتر و سالمتر، روی خوردن غذاهای طبیعیتر و سالمتر تمرکز کنید.
