مالتیپل اسکلروزیس (MS) یک بیماری خودایمنی است که به سیستم عصبی مرکزی حمله می‌کند. سیستم عصبی مرکزی در واقع همان بخشی است که تعیین می‌کند چه کسی هستید و چه کارهایی می‌توانید انجام دهید. در گذشته، ام اس به اندازه‌ی کافی شناخته شده نبود و به عنوان یک بلیط یک طرفه به سمت ناتوانی شدید در نظر گرفته می‌شد.
خوشبختانه امروزه با پیشرفت علم و دانش و وجود پایگاه‌های علمی معتبر، محققان توانسته‌اند روش‌های درمانی این عارضه را بهبود ببخشند و درمان‌های جدیدی برای این بیماری ارائه دهند. در این روش‌های نوین، علاوه بر تسکین علائم، سعی بر ترمیم و بازسازی آسیب‌های ایجاد شده است.
هر روز تعداد بیشتری از افراد مبتلا به ام اس، به شکلی موفقیت‌آمیز از پیشرفت و شعله‌ور شدن این بیماری جلوگیری می‌کنند تا از ادامه‌ی حیات خود بر روی صندلی چرخ‌دار خودداری کنند. حقیقت ام اس چیست و چگونه بسیاری از بیماران انتظارات گذشته درباره‌ی این بیماری را تغییر داده‌اند؟
علائم و نشانه‌های ام اس (مالتیپل اسکلروزیس)
مالتیپل اسکلروزیس یکی از شایع‌ترین ناتوانی‌های عصبی در جهان بوده و تخمین زده می‌شود که بیش از 2.5 میلیون نفر را تحت تاثیر قرار داده باشد. در این بیماری، سیستم ایمنی به الیگودندروسیت‌ها، سلول‌های محافظی که نورون‌ها را با غلاف میلین می‌پوشانند، حمله می‌کند.
میلین تکانه‌های الکتروشیمیایی ارسال شده توسط همه‌ی نورون‌ها را عایق‌بندی می‌کند. در صورت فقدان میلین، ممکن است این تکانه‌ها از نظم خارج شوند و یا حتی از بین بروند. نیاز گسترده و نقش مهم میلین در سیستم عصبی باعث شده است که علائم ام اس بسیار متنوع باشد و این امر حتی در تعداد دفعات حملات ناشی از این بیماری نیز تفاوت ایجاد می‌کند.
مطمئنا شناخته‌شده‌ترین تصویری که از ام اس در ذهن داریم، فردی است که بر روی ویلچر نشسته است، اما این بیماری می‌تواند بر عملکرد شناختی، سلامت روان، میزان انرژی و حواس نیز تاثیر بگذارد. برخی از افراد مبتلا به این بیماری ممکن است بینایی خود را از دست داده، دچار افسردگی شده و یا هر روز با بی‌حسی و خستگی دست و پنجه نرم کنند.
ام اس عودکننده-بهبودیابنده (RRMS)، شایع‌ترین نوع ام اس است که 87 درصد افراد مبتلا به این بیماری، این شکل از عارضه را بروز می‌دهند. علائم بیماری ممکن است به شکل چشمگیری ظاهر شوند و از بین بروند؛ هر بار اکثر و یا همه‌ی این علائم برطرف می‌شوند.
خستگی، از دست دادن عملکرد عضلانی، بی حسی و سوزن سوزن شدن، گرفتگی عضلات، مشکلات حافظه و یادگیری، اختلال عملکرد روده و مثانه و اختلال حسی، از علائم شایع این نوع از ام اس هستند. متاسفانه دو سوم افراد مبتلا به RRMS به MS پیشرونده‌ی ثانویه (SPMS) مبتلا می‌شوند، که در آن علائم به مرور زمان بدتر شده و بیماری‌های مرتبط با سلامت روان در بین افراد مبتلا به این نوع از بیماری، شایع‌تر خواهد بود.پ
10 تا 15 درصد از موارد دیگر، مبتلا به ام اس پیشرونده‌ی اولیه (PPMS) هستند که به مرور زمان شرایط آن‌ها وخیم‌تر می‌شود. مشکل در راه رفتن، ضعف عضلانی، تعادل نامناسب و سفت شدن عضلات، از علائم اصلی این نوع از ام اس هستند، زیرا در این نوع، ضایعات مغزی کمتر و ضایعات نخاعی بیشتر است.
ام اس عودکننده-پیشرونده (PRMS) نادرترین نوع ام اس است. مشکلات بینایی و اختلال در عملکرد اعضای بدن در کنار افسردگی و سرگیجه از ویژگی‌های اصلی آن می‌باشد. اگر در مورد خطر ژنتیکی ابتلا به برخی بیماری‌ها قلبی و عصبی از جمله ام اس و سرطان‌های رایج کنجکاو هستید، می‌توانید با دریافت گزارش ژنتیک سرطان و اختلالات قلبی و عصبی حنیفا، اطلاعاتی جامع در رابطه با خطرات ژنتیکی سلامت خود دریافت کنید.
چه عواملی سبب ابتلا به مالتیپل اسکلروزیس می‌شود؟
ابتلا به ام اس در اثر یک تعامل بین آسیب‌پذیری‌های ژنتیکی و محیط اطراف رخ می‌دهد. زنان 2.5 برابر بیشتر از مردان در معرض ابتلا به این بیماری هستند و اگر خواهر یا برادر دوقلوی همسان شما مبتلا به ام اس باشد، 25 درصد احتمال دارد که شما هم به آن مبتلا شوید.
کمبود ویتامین، به ویژه ویتامین D و B12، با خطرات بالاتر ابتلا به ام اس مرتبط است. همچنین تصور می‌شود که قرار گرفتن ناکافی در معرض نور خورشید، نه فقط به خاطر تولید ویتامین D، بلکه همچنین به دلیل مزایای تعدیل‌کننده‌ای که برای سیستم ایمنی دارد، احتمال ابتلا به این بیماری را افزایش می‌دهد.
ویتامین B12 فقط در محصولات حیوانی یافت می‌شود، اما ویتامین D را می‌توانید از طریق برخی از ماهی‌های روغنی نیز دریافت کنید. مصرف بیشتر ماهی با کاهش خطر ابتلا به ام اس مرتبط است، اما به طور کلی چربی‌های حیوانی ممکن است شانس ابتلا به این بیماری را افزایش دهند.
علل محیطی ابتلا به ام اس عبارتند از: برخی ویروس‌ها، عمدتا ویروس اپشتین بار (EBV)، ویروس هرپس انسانی نوع 6 و عفونت باکتریایی مایکوپلاسما پنومونی. بسیاری از افراد در دوران نوجوانی به EBV مبتلا می‌شوند؛ این بیماری همان "بیماری بوسیدن" یا تب غدد است.
اگر نگران ابتلای خود یا فرزندتان به EBV هستید، یک واکسن برای پیشگیری از ابتلا به این بیماری در حال تولید است اما سال‌ها طول می‌کشد تا آزمایشات آن کامل شود. سیگار کشیدن و آلودگی هوا نیز با خطر ابتلا به ام اس مرتبط هستند.
درمان‌های مالتیپل اسکلروزیس
درمان مرسوم ام اس تا حد زیادی شامل داروهای سرکوب‌کننده‌ی سیستم ایمنی است که جلوی حمله‌ی آن به سیستم عصبی را می‌گیرد. این داروها نه تنها عوارض جانبی زیادی ایجاد می‌کنند، بلکه معمولا بیماری را به طور کامل متوقف نمی‌کنند. بیماری در بیش از نیمی از افراد همچنان پس از دو سال فعالیت دارد و بیش از 80 درصد از افراد مبتلا نیز تا چهار سال دچار حملات و شعله‌ور شدن بیماری، پیشرفت آن و یا ضایعات جدید می‌شوند.
درمان با سلول‌های بنیادی
یکی از درمان‌های جدیدتر، پیوند سلول‌های بنیادی خون‌ساز (HSCT) یا پیوند مغز استخوان با استفاده از سلول‌های بنیادی خود فرد است. هزاران نفر برای ام اس HSCT انجام داده‌اند و اکثر آن‌ها متوجه شده‌اند که حداقل رویداد پیش آمده آن است که پیشرفت بیماری متوقف شده است.
هدف از این درمان، تنظیم مجدد سیستم ایمنی و حذف "دشمن" تلقی کردن سلول‌های تولیدکننده‌ی میلین از حافظه‌ی ایمنی بدن است. با این که این روش درمانی شامل یک دوره‌ی سنگین شیمی درمانی است، اما بیشتر بیماران می‌توانند مصرف داروهای قبلی خود را کنار بگذارند.
یک تحقیق نشان می‌دهد که نمرات ناتوانی میانگین افراد دریافت‌کننده‌ی HSCT، در طول یک سال از 3.4 به 2.4 از 10 نمره بهبود یافته و حجم ضایعات مغزی آن‌ها 32% کاهش داشته است. از سوی دیگر، نمرات ناتوانی افرادی که به مصرف داروهای اصلاح‌کننده‌ی بیماری ادامه دادند، از 3.3 به 4 افزایش داشته و ضایعات مغزی 34% رشد داشتند.
در حال حاضر انواع درمان‌های ترمیمی با استفاده از سلول‌های بنیادی، تحت آزمایشات بالینی قرار دارند. هدف از این درمان‌ها، تغییر دادن و تنظیم مجدد سیستم ایمنی نیست، بلکه در عوض هدف آن است که التهاب تسکین داده و از ترمیم مغز حمایت شود.
درمان‌های طبیعی
رژیم درمانی، به ویژه پروتکل‌های والز و سوانک، نیز می‌تواند علائم ام اس را بهبود ببخشد. پروتکل والز، یک رژیم غذایی پالئو با لکتین کم است که بر میوه‌ها و سبزیجات رنگی تاکید زیادی دارد. غذاهای حاوی گوگرد و گوشت‌ها و ماهی‌های غنی از امگا 3، از جمله اجزای این رژیم هستند. این مواد مغذی می‌توانند با محافظت از مغز، از شدیدتر شدن ام اس جلوگیری کرده و یا علائم آن را کاهش دهند.
تحقیقات اولیه نشان می‌دهد که رژیم غذایی والز، عاملی تسکین‌دهنده برای بیماری ام اس است. رژیم غذایی کم چرب سوانک نیز توانسته است در این زمینه موفق عمل کند، اما تشخیص اینکه آیا نتایج به این دلیل است که بیماران مبتلا به ام اس با شدت کمتر توانسته‌اند از پروتکل بهتر پیروی کنند یا خیر، دشوار است.
در حالی که ام اس یک بیماری وحشتناک به نظر می‌رسد اما هنوز هم امید وجود دارد. امروزه درمان‌های جدیدتر که بر تنظیم مجدد سیستم ایمنی یا کاهش التهاب به طور طبیعی تمرکز دارند، بیشتر شناخته شده هستند و مورد تحقیق قرار گرفته‌اند. به زودی ناتوانی ناشی از ام اس تبدیل به موضوعی خواهد شد که تنها در گذشته‌ها وجود داشته است.
