برخلاف برخی از سرطان‌های دیگر، علت دقیق سرطان تخمدان مشخص نیست؛ با این حال، عوامل خطر هورمونی، ژنتیکی و سبک زندگی (از جمله وزن) ممکن است در ابتلا به این سرطان نقش داشته باشند. با آگاهی از وجود این عوامل خطر می‌توانید برای پیشگیری از ابتلا به این بیماری، تغییرات لازم در سبک زندگی خود را ایجاد کنید؛ علاوه بر این، از این پس به علائمی که ممکن است تجربه کنید توجه خواهید کرد و در صورت مشاهده‌ی آن‌ها، باید در اسرع وقت با پزشک مشورت کنید.
مهم است که تفاوت بین همبستگی (یک عامل خطر با یک بیماری مرتبط است) و علت (عامل خطر باعث ایجاد بیماری می‌شود) را در ذهن داشته باشید. داشتن یک عامل خطر برای سرطان تخمدان به این معنی نیست که شما حتما به این بیماری مبتلا خواهید شد، حتی اگر در معرض خطر بالایی باشید. علاوه بر این، بسیاری از افرادی که به سرطان تخمدان مبتلا می‌شوند، هیچ یک از عوامل خطر شناخته‌شده را ندارند.
برخی از عوامل خطر و عوامل بازدارنده‌ی رایج
سرطان در اثر وقوع جهش‌هایی در ماده‌ی ژنتیکی (DNA) سلول‌های سرطانی که باعث رشد بی‌رویه و نامیرا شدن آن‌ها می‌شود، آغاز می‌گردد. برخی از عوامل می‌توانند خطر این اتفاق را افزایش دهند.
استروژن درمانی
بسته به نوع استروژن درمانی، میزان افزایش خطر ابتلا به سرطان تخمدان متفاوت خواهد بود. درمان جایگزینی هورمونی (HRT)، در صورتی‌که داروها صرفا استروژنی باشد، ممکن است خطر ابتلا به سرطان تخمدان را افزایش دهد. به نظر نمی‌رسد که HRT ترکیبی استروژن و پروژسترون، خطر ابتلا به سرطان تخمدان را افزایش دهد.
برخی از روش‌های جلوگیری از بارداری
مصرف قرص‌های ضدبارداری، خطر ابتلا به سرطان تخمدان را تا 70 درصد کاهش می‌دهد و مدت زمان طولانی‌تر مصرف با کاهش خطر بیش‌تر مرتبط است. این کاهش خطر برای حداقل 30 سال پس از قطع قرص ادامه می‌یابد.
داشتن فرزند
به دنیا آوردن فرزند و شیردهی قبل از 26 سالگی، خطر ابتلا به سرطان تخمدان را کاهش می‌دهد؛ در عوض، بچه‌دار شدن در سن بالای 35 سال، با کمی افزایش خطر همراه است.
یائسگی دیررس
یائسگی دیررس نیز با خطر بیش‌تر ابتلا به سرطان تخمدان همراه است. تعداد بیش‌تر چرخه‌های تخمک‌گذاری می‌تواند دلیل این افزایش خطر باشد. تخمک‌گذاری باعث التهاب شده و التهاب با سرطان مرتبط است، اما مکانیسم دقیق آن هنوز ناشناخته است.
جراحی
برخی از مطالعات نشان داده‌اند که سالپنژکتومی که یک نوع جراحی بستن لوله‌ها می‌باشد، می‌تواند به طور قابل‌توجهی خطر ابتلا به سرطان تخمدان را تا 70 درصد کاهش دهد، اما مکانیسم این امر نامشخص است. در سالپنژکتومی، لوله‌ی فالوپ برداشته می‌شود. این کاهش خطر ممکن است به دلیل حذف برخی از سرطان‌های تخمدان که از لوله‌های فالوپ منشا می‌گیرند، باشد. انجام هیسترکتومی نیز خطر ابتلا به سرطان تخمدان را حدود یک سوم کاهش می‌دهد.
اندومتریوز
اندومتریوز، یک بیماری است که در آن بافتی مشابه بافت رحم (آندومتر) در خارج از رحم رشد می‌کند؛ این بیماری با خطر بیش‌تر ابتلا به سرطان تخمدان مرتبط است.
ناباروری
در حال حاضر مشخص نیست که آیا داروهای باروری (مانند Clomid) خطر ابتلا به سرطان تخمدان را افزایش می‌دهند یا نه، اما سابقه‌ی ناباروری با خطر بالاتری همراه است. مطالعاتی که در زمینه‌ی داروهای باروری و سرطان تخمدان مورد بررسی قرار گرفتند، افزایش خطر تومورهای تخمدان اپی‌تلیال را مشاهده نکردند، در عوض در این شرایط تومورهای سلول استرومایی نادرتر (و معمولا بسیار کمتر تهاجمی) افزایش یافته بودند.
ژنتیک
اگر با ژن BRCA و جهش‌های آن آشنا باشید می‌دانید که سرطان تخمدان می‌تواند ارثی باشد. اما در عصر حاضر که آزمایش ژنتیک در دسترس است، مهم است که در مورد تفاوت بین داشتن سابقه‌ی خانوادگی سرطان و داشتن یک جهش ژنتیکی شناخته‌شده صحبت کنیم. داشتن استعداد ژنتیکی برای سرطان به این معنی نیست که شما حتما به این بیماری مبتلا خواهید شد، حتی اگر حامل یک جهش ژنتیکی باشید.
سابقه‌ی خانوادگی
بسیاری بر این باورند که مثبت بودن نتیجه‌ی آزمایش برای جهش BRCA بدین معناست که فرد حتما به سرطان تخمدان مبتلا خواهد شد. این تصور اشتباه است؛ در واقع تعدادی از ژن‌ها وجود دارند که خطر ابتلا به سرطان تخمدان را افزایش می‌دهند که تنها یکی از آن‌ها ژن BRCA است.
اگر سابقه‌ی خانوادگی سرطان تخمدان (در هر دو طرف خانواده) را دارید، خطر ابتلای شما نیز افزایش می‌یابد. این خطر برای کسانی که یکی از بستگان درجه یک آن‌ها، مانند مادر، خواهر یا دختر، به این بیماری مبتلا شده است بیش‌تر است. داشتن بیش از یک خویشاوند مبتلا به سرطان تخمدان، این خطر را بیش‌تر افزایش می‌دهد.
حقایق مهم دیگری نیز وجود دارد که باید در رابطه با وضعیت ژن BRCA خود بدانید:
- اگر BRCA منفی هستید: در صورتی‌که یکی از بستگان شما (پدری یا مادری) سرطان تخمدان و جهش ژن BRCA را داشته باشد، خطر ابتلا به سرطان تخمدان در شما بیش‌تر است. همچنین در صورت داشتن سابقه‌ی شخصی ابتلا به سرطان سینه، این خطر افزایش می‌یابد.
- اگر BRCA مثبت هستید: خطر ابتلا به سرطان تخمدان در شما به طور قابل‌توجهی بیش‌تر از افرادی است که این جهش را ندارند. انتظار می‌رود که تقریبا 44 درصد از زنان دارای جهش BRCA1 و 17 درصد از زنان حامل جهش BRCA2 در طول زندگی خود به سرطان تخمدان مبتلا شوند. سرطان تخمدان در این افراد در سنین پایین‌تری نسبت به افراد بدون جهش رخ می‌دهد و این سرطان‌ها تهاجمی‌تر خواهند بود.
اگر مشکوک هستید که جهش‌های ژن BRCA در خانواده‌ی شما وجود دارند، در مورد انجام آزمایش BRCA با پزشک خود مشورت کنید. اگر نگران هستید، مراجعه به یک مشاور ژنتیک نیز می‌تواند مفید باشد. یک مشاور ژنتیک به دنبال الگوهایی در تاریخچه‌ی سلامت خانواده‌ی شما خواهد بود؛ برای مثال وجود سرطان‌های دیگری که ممکن است با افزایش خطر سرطان تخمدان مرتبط باشد، از جمله سرطان سینه، سرطان روده‌ی بزرگ، سرطان پانکراس و سرطان پروستات، از مواردی هستند که به آن‌ها توجه خواهد شد. حتی ممکن است برخی افراد بر اساس وجود سابقه‌ی خانوادگی چنین سرطان‌هایی، نسبت به افرادی که دارای جهش‌های شناخته‌شده هستند، در معرض خطر بیش‌تری برای ابتلا به سرطان تخمدان باشند.
آزمایش ژنتیک
آزمایش ژنتیک سرطان و اختلالات قلبی و عصبی حنیفا با بررسی ژن‌های مرتبط با افزایش خطر ابتلا به سرطان تخمدان و 61 بیماری دیگر، شما را از احتمال وجود این خطر آگاه می‌کند. با دستیابی به این دانش می‌توانید انتخاب‌های هوشمندانه‌تری داشته باشید و سبک زندگی خود را به نحوی تغییر دهید که تا حد امکان از ابتلا به این بیماری‌ها جلوگیری کنید.
سندرم‌های سرطان خانوادگی
10 درصد از سرطان‌های تخمدان به دلیل ابتلا به یکی از سندرم‌های سرطان خانوادگی رخ می‌دهد که در آن یک جهش ژنی خاص وجود دارد. بسیاری از این سندرم‌ها مربوط به جهش‌هایی هستند که در ژن‌های سرکوب‌کننده‌ی تومور رخ می‌دهند؛ این ژن‌ها پروتئین‌هایی را کد می‌کنند که DNA آسیب‌دیده سلول‌ها ترمیم می‌کنند. برخی از این سندرم‌ها عبارتند از:
- سندرم لینچ (سرطان کولون ارثی غیرپولیپوز یا HNPCC): تقریبا 10 درصد احتمال ابتلا به سرطان تخمدان در زنان مبتلا به HNPCC وجود دارد (همراه با خطر بسیار بالای ابتلا به سرطان روده‌ی بزرگ و خطر متوسط ابتلا به سرطان رحم). جهش در چندین ژن مختلف می‌تواند علت وقوع این سرطان باشد.
- سندرم پوتز-جگرز (Peutz-Jeghers): این سندرم مربوط به جهش در ژن STK11 است و با افزایش خطر ابتلا به سرطان تخمدان مرتبط است. علاوه بر این، تشکیل پولیپ در روده‌ی بزرگ و افزایش خطر ابتلا به چندین سرطان دستگاه گوارش نیز ممکن است در اثر این سندرم رخ دهد.
- بیماری کاودن (Cowden): این بیماری که به عنوان سندرم هامارتوم تومور نیز شناخته می‌شود، به دلیل جهش در ژن PTEN رخ می‌دهد. خطر ابتلا به تومورهای خوش‌خیم به نام هامارتوما و همچنین سرطان تخمدان، سرطان سینه و سرطان تیروئید در پی ابتلا به این سندرم افزایش می‌یابد.
احتمال ابتلا به این سندرم‌ها از جمله مواردی است که در آزمایش ژنتیک سرطان و اختلالات قلبی و عصبی حنیفا مورد بررسی قرار می‌گیرد.
قد
زنانی که قد بلندی دارند بیش‌تر از زنان کوتاه قد در معرض ابتلا به سرطان تخمدان هستند. مشخص نیست که آیا این مساله به خود قد مربوط است یا اینکه به ژنتیک قد بلند بودن که ممکن است به عنوان یک عامل خطر برای سرطان تخمدان عمل کند بستگی دارد.
عوامل خطر مرتبط با سبک زندگی
سبک زندگی افراد نیز می‌تواند در ایجاد سرطان تخمدان نقش داشته باشد و بسیاری از این عوامل (برخلاف سابقه‌ی خانوادگی) قابل اصلاح یا کنترل هستند.
چاقی
چاقی با افزایش خطر تشکیل تومورهای مخاطی تهاجمی و سروزی با گرید پایین (انواع سرطان تخمدان اپی‌تلیال) مرتبط است، اما به نظر نمی‌رسد که خطر ابتلا به سرطان‌های سروزی مهاجم گرید بالا را افزایش دهد. همچنین به نظر می‌رسد چاقی بیش‌تر با سرطان‌های پیش از یائسگی مرتبط است تا پس از یائسگی.
برای نقش چاقی در ابتلا به این سرطان، مکانیسم‌های مختلفی پیشنهاد شده است. یکی از آن‌ها افزایش استروژن مرتبط با چاقی است (بافت چربی آندروژن تولید می‌کند که در نهایت به استروژن تبدیل می‌شود). چاقی همچنین اغلب باعث افزایش سطح انسولین و فاکتور رشد شبه انسولین 1 (IGF-1) در بدن شده که ممکن است باعث ایجاد و رشد تومورهای خاص شود.
چاقی باعث افزایش التهاب نیز می‌شود که با افزایش خطر ابتلا به سرطان مرتبط است. متاسفانه، خطر مرگ در اثر سرطان تخمدان در زنان چاق یا دارای اضافه وزن هم بیش‌تر از دیگران است. از دست دادن تنها 2 تا 5 کیلوگرم وزن می‌تواند این خطر را کاهش دهد.
استفاده از تالک
استفاده از اسپری‌ها و پودرهای زنانه حاوی تالک با ابتلا به سرطان تخمدان مرتبط است. خوشبختانه، از بین بردن این عامل خطر نسبتا آسان است.
رژیم غذایی
چند مطالعه نشان داده‌اند که رژیم غذایی کم‌چرب با کاهش خطر ابتلا به سرطان تخمدان مرتبط است، اما به طور کلی شواهد کمی مبنی بر اثر رژیم غذایی بر ابتلا به این سرطان وجود دارد.
برخی از مطالعات نشان داده‌اند که کورکومین، ترکیبی در زردچوبه، می‌تواند خطر ابتلا به سرطان تخمدان را کاهش دهد. اگرچه تحقیقات بیش‌تری مورد نیاز است، اما اگر این ادویه را دوست دارید، استفاده‌ی بیش‌تر از آن در رژیم غذایی شما ضرری ندارد.
سیگار کشیدن
سیگار کشیدن با یک نوع سرطان تخمدان به نام تومور اپی‌تلیال مخاطی مرتبط است. به هرحال، با توجه به اینکه سیگار کشیدن می‌تواند منجر به ابتلا به بسیاری از سرطان‌های دیگر هم بشود، ترک آن ایده‌ی خوبی است.
غربالگری سرطان تخمدان
از آن‌جایی که هنوز هیچ روش غربالگری برای کاهش مرگ و میر ناشی از سرطان تخمدان یافت نشده است، دستورالعمل غربالگری خاصی برای این بیماری وجود ندارد. علاوه بر این، چنین آزمایشاتی ممکن است منجر به عواقب نامطلوب مانند جراحی غیرضروری شود. ممکن است برخی از پزشکان انجام سونوگرافی ترانس‌واژینال و آزمایش خون CA-125 (از سن 35 سالگی یا 10 سال کمتر از زمانی که یکی از بستگان به سرطان تخمدان مبتلا شده است) را برای کسانی که سابقه‌ی خانوادگی سرطان تخمدان یا سرطان‌های مرتبط با آن را دارند، یا کسانی که در ساختار ژنتیکی خود جهش‌های شناخته‌شده دارند، توصیه کنند. این آزمایشات معمولا دو بار در سال باید انجام شوند.
با این حال، این نوع غربالگری‌ها یک عمل متفق‌القول در میان همه‌ی پزشکان نمی‌باشد. برداشتن لوله‌ها و تخمدان‌ها (سالپنگو اوفورکتومی) خطر ابتلا به سرطان تخمدان را 75 تا 90 درصد کاهش می‌دهد. بنابراین، از آن‌جایی که روش‌های غربالگری سرطان تخمدان محدود هستند، هر گونه علائم احتمالی مرتبط با این سرطان، حتی آن‌هایی که ظریف و مبهم هستند را نیز به پزشک خود گزارش دهید.
