هنگام سکتهی مغزی، مغز به طور ناگهانی خون و اکسیژن مورد نیاز خود را دریافت نمیکند. شایعترین علت سکته، انسداد شریانهای مغز است. همچنین، سکتهی مغزی میتواند به دلیل خونریزی در مغز رخ دهد که نه تنها جریان طبیعی خون را مختل میکند، بلکه فشار مضری را بر بافتهای مغز وارد میکند. در هر یک از انواع سکتهی مغزی، سلولهای مغز ممکن است آسیب ببینند و به طور بالقوه منجر به ناتوانی یا حتی مرگ شوند.
اولین علائم سکتهی مغزی بستگی به این دارد که کدام بخش از مغز تحت تاثیر قرار گرفته و آسیب اولیه چقدر بد است. در حالی که ممکن است یک نفر در یک طرف بدن خود کمی احساس ضعف کند، فرد دیگری میتواند ناگهان در صحبت کردن، راه رفتن و دیدن دچار مشکل شود. هنگامی که علائم هشداردهندهی سکتهی مغزی را در خود یا شخص دیگری مشاهده میکنید، مهم است که فورا درمان شوید. هر دقیقه میتواند تفاوت بزرگی در نحوهی بهبود فرد ایجاد کند.
شناسایی علائم اولیهی سکته: تست FAST
از آنجایی که تشخیص و اقدام سریع در هنگام سکتهی مغزی بسیار مهم است، پزشکان چک لیستی برای به خاطر سپردن چیزهایی که باید به دنبال آنها باشید و کارهایی که باید هنگامی که فردی علائم هشداردهندهی احتمالی را نشان داد انجام دهید، تهیه کردهاند. به این مجموعه FAST میگویند که میتوانید از آن برای بررسی شایعترین علائم سکتهی مغزی در خود یا شخص دیگری استفاده کنید.
F برای صورت (Face): لبخند بزنید و ببینید آیا یک طرف صورت افتاده است یا خیر. این نشانهی احتمالی ضعف یا فلج عضلانی است که اغلب فقط در یک طرف بدن ظاهر میشود.
A برای بازوها (Arms): هر دو دست را بالا ببرید. آیا یک دست پایین میآید؟ این هم نشانهی دیگری از ضعف یک طرفه است.
S برای گفتار (Speech): یک عبارت کوتاه بگویید و نامفهوم یا عجیب بودن گفتار را بررسی کنید. سکتهی مغزی میتواند واضح صحبت کردن یا انتخاب کلمات را سخت کند.
T برای زمان (Time): اگر پاسخ به هر یک از این موارد مثبت است، فورا با اورژانس تماس بگیرید. به یاد داشته باشید که به ساعت نگاه کنید و یادداشت کنید که چه زمانی برای اولین بار هر یک از این علائم هشداردهندهی سکته را مشاهده کردید.
برخی از متخصصان دو مرحلهی دیگر را نیز به چک لیست اضافه میکنند: BE FAST که B مخفف تعادل (Balance) است. از دست دادن تعادل یک علامت احتمالی سکتهی مغزی است. E مخفف چشم (Eye) است. شخصی که دچار سکتهی مغزی میشود ممکن است به طور ناگهانی بینایی یک یا هر دو چشم خود را از دست بدهد یا تاری دید داشته باشد.
وسوسه نشوید که خودتان یا شخص دیگری را که سکته کرده است به بیمارستان برسانید. هر دقیقه در درمان سکته اهمیت دارد. تماس با پزشک شخصی یا سوار ماشین شدن باعث اتلاف وقت میشود. کارکنان آمبولانس میتوانند وضعیت شما را زودتر قضاوت کنند و این شانس شما را برای دریافت درمان مورد نیاز در اسرع وقت افزایش میدهد.
سایر علائم هشداردهندهی سکتهی مغزی
گاهی سکتهی مغزی به تدریج اتفاق میافتد، اما احتمال بروز یک یا چند علامت ناگهانی بیشتر است. در حالی که تستهای FAST یا BE FAST میتوانند به شما در مورد شایعترین علائم هشدار دهند، دیگر علائم سکتهی مغزی که باید به آنها توجه کنید عبارتند از:
- بیحسی، به خصوص در یک طرف بدن
- سردرگمی یا مشکل در فهمیدن صحبت دیگران
- سرگیجه
- بی دست و پایی یا هماهنگی ضعیف
- مشکل در راه رفتن
- سردرد شدیدی که بدون دلیل ایجاد میشود.
- از دست دادن یا کمرنگ شدن هر یک از حواس شما، از جمله بویایی و چشایی
- سفتی گردن
- تغییر شخصیت
- تشنج
- از دست دادن حافظه
- غش کردن
اگر این علائم را دارید یا آنها را در شخص دیگری مشاهده میکنید، حتی اگر مطمئن نیستید که اینها علائم سکته هستند، حتما با اورژانس تماس بگیرید.
تفاوت علائم هشداردهندهی سکتهی مغزی در زنان و مردان
در حالی که شایعترین علائم سکتهی مغزی هم در مردان و هم در زنان دیده میشوند اما زنان به احتمال زیاد علائم خاصی مانند سردرد، ضعف و تغییر در تفکر را نشان خواهند داد. زنان همچنین ممکن است علائم غیرمعمولتری نیز داشته باشند، از جمله:
- سکسکه
- حالت تهوع
- درد قفسهی سینه
- خستگی
- تنگی نفس
- ضربان قلب
در سراسر جهان، خطر ابتلا به سکتهی مغزی در زنان کمی بالاتر از مردان است. زنان به احتمال بیشتری ممکن است در اثر سکته، جان خود را از دست دهند زیرا در ادامهی زندگی سکتههای شدیدتری را تجربه خواهند کرد. همچنین احتمال تشخیص نادرست در زنان در زمان تجربهی علائم سکتهی مغزی بیشتر است و آنها بعد از سکته بیشتر از مردان معلول میشوند.
علائم هشداردهندهی سکتههای مکرر
پس از یک سکتهی مغزی، فرد در معرض خطر بیشتری برای یک سکته دیگر قرار میگیرد. علائم هشداردهندهی هر دو یکسان هستند. از آنجا که ممکن است اثرات طولانی مدت اولین سکتهی مغزی هنوز در فرد وجود داشته باشند، ممکن است شما و مراقبان خود برای دیدن این علائم هشداردهنده نیاز به توجه بیشتری داشته باشید. یکی از علائم هشداردهنده این است که علائم شما از یک قسمت از بدن به قسمت دیگر تغییر کند یا منتقل شود به عنوان مثال اگر:
- سخن گفتن به دلیل سکتهی قبلی دچار مشکل شده است، اما فرد به طور ناگهانی در یافتن کلمات نیز دچار مشکل شود.
- از سکتهی قبلی در یک طرف بدن ضعف ایجاد شده است اما اکنون این ضعف بیشتر شده و یا در طرف دیگر بدن دیده میشود.
- فرد قادر به انجام کاری که قبلا برای او آسان بوده است نمیباشد.
فکر نکنید که اگر به تازگی سکتهی مغزی کردهاید دیگر ممکن نیست که سکتهی مغزی دیگری داشته باشید. خطر تکرار سکتهی مغزی در روزهای پس از سکتهی قبلی در بالاترین حد خود است. این خطر پس از چند ماه بالا باقی میماند. مهم است که برای درمان سریع یک سکتهی مغزی دوم (سوم یا چهارم) نیز سریعا با اورژانس تماس بگیرید.
علائم هشداردهندهی حمله ایسکمیک گذرا (TIA)
حمله ایسکمیک گذرا، یا TIA، گاهی اوقات سکتهی مغزی کوچک یا سکتهی هشداردهنده نیز نامیده میشود. دلیل این امر این است که علائم آن به سرعت میآیند و از بین میروند. این علائم از چند دقیقه تا 24 ساعت میتوانند ادامه داشته باشند. معمولا در بیشتر افراد، علائم 1 تا 2 ساعت طول میکشند.
این سکتههای گذرا در اثر از بین رفتن موقت جریان خون در مغز ایجاد میشوند. این شرایط بدون درمان و بدون ایجاد آسیبهای ماندگار از بین میروند اما یک حادثهی جدی برای سلامتی به حساب میآیند زیرا به معنای این است که اگر کاری برای جلوگیری از آن انجام نشده باشد، به زودی سکتهی مغزی کامل خواهید داشت.
علائم یک TIA همان علائم سکتهی مغزی است. مواردی مانند ضعف یک طرفه، مشکلات در گفتار یا تغییر در بینایی در TIA هم رخ میدهند. شما میتوانید علائم را با سرعت تشخیص دهید یا سریعا آزمایش کنید. در دقایق اول، شما نمیدانید که آیا شاهد یک سکتهی مغزی گذرا یا سکتهی مغزی کامل هستید، بنابراین باید با اورژانس تماس بگیرید.
حتی اگر علائم قبل از انجام اقدامات درمانی از بین بروند، باید TIA را به عنوان یک مورد اورژانسی در نظر بگیرید. بلافاصله کمک درمانی بگیرید تا پزشکان بتوانند TIA را تایید کنند و از آسیب رسیدن به شما در اثر سکتهی مغزی جلوگیری کنند. به عنوان مثال، ممکن است پزشک برای کاهش لخته شدن خون، داروهای رقیقکنندهی خون تجویز کند و یا برای پاک کردن شریان گردن مسدود شده از جراحی استفاده کند. همچنین ممکن است نیاز باشد که سبک زندگی خود را تغییر دهید یا برای کنترل بهتر فشار خون بالا، دیابت یا سایر شرایطی که میتوانند به سکتهی مغزی منجر شوند، دارو مصرف کنید.
آماده شدن برای علائم هشداردهندهی سکتهی مغزی
هر ساله حدود 795000 نفر در ایالات متحده دچار سکتهی مغزی میشوند. این اتفاق میتواند برای هر کسی در هر زمان اتفاق بیفتد. برنامهریزی برای مواقع اضطراری میتواند تفاوت بزرگی ایجاد کند.
علائم سکتهی مغزی را بیاموزید: علائم هشداردهندهی سکتهی مغزی را یاد بگیرید و به خانواده و دوستان خود نیز اطلاع دهید. مطمئن شوید که همهی اعضای خانواده بدانند که بهترین پاسخ به دیدن علائم سکتهی مغزی، تماس با اورژانس است.
کودکان را آماده کنید: اگر در خانهی خود فرزندانی دارید، آزمایش FAST را به آنها بیاموزید، روش تماس با اورژانس و آدرس خود را به آنها یاد بدهید و همچنین نحوهی توصیف اتفاقی که رخ داده است را به آنها آموزش دهید.
از IDهای پزشکی استفاده کنید: اگر شرایط پزشکی خاصی دارید، دستبند پزشکی یا کارت شناسایی حاوی لیست بیماریها، آلرژی و هر دارویی را که مصرف میکنید به همراه داشته باشید. فراموش نکنید که اطلاعات پزشکی خود را در بخش ID پزشکی تلفن هوشمندتان وارد کنید.
نتیجهگیری
هنگامی که نوبت به تشخیص و واکنش به یک سکتهی مغزی احتمالی میرسد، فقط به یاد داشته باشید که سریع باشید؛ به دنبال افت چهره، ضعف بازو و مشکلات گفتاری باشید، زمان آنها را ثبت کنید و با اورژانس تماس بگیرید. اگر متوجه علائم از هوش رفتن شدهاید نیز همین کار را انجام دهید. در هر صورت، اقدام سریع برای درمان رسیدگی به سکتهی مغزی میتواند تفاوت بزرگی ایجاد کند.
سؤالات متداول درباره علائم هشداردهندهی سکتهی مغزی
آیا بدن قبل از سکتهی مغزی به شما هشدار میدهد؟
یک حملهی ایسکمیک گذرا (TIA) میتواند به شما هشدار دهد که یک سکتهی مغزی واقعی در حال آمدن است. به همین دلیل اگر علائم مختصری از سکتهی مغزی داشته باشید که به نظر میرسد بدون آسیب ماندگار از بین میرود، همیشه باید توجه پزشکی فوری داشته باشید. همان مشکلاتی که باعث این علائم شده است میتوانند باعث سکتهی مغزی شوند. تحقیقات همچنین نشان میدهند که برخی از افراد در روزهای قبل از سکتهی مغزی انواع جدید یا به ویژه شدید سردرد را گزارش میکنند.
یک ماه قبل از سکتهی مغزی چه اتفاقی میافتد؟
هیچ زمان قابل پیشبینی بین سکتهی مغزی هشداردهنده (TIA) و سکتهی مغزی واقعی وجود ندارد. اما یک مطالعهی طولانی مدت که به دههی 1940 باز میگردد، نشان داد که تقریبا یک سوم افرادی که اخیرا یک TIA داشتند، دچار سکتهی مغزی شدند و بیش از یک سوم از این سکتهها در طی یک ماه و بیش از 20٪ طی یک هفته اتفاق افتادند. اما در مطالعهی جدیدی که خطرات در بین افرادی که در سالهای اخیر TIA داشتند را بررسی میکند، بسیار پایین بود؛ دلیل آن احتمالا شناخت بهتر وقایع مربوط به سکته و درمان عوامل خطر، مانند فشار خون بالا میباشد.
بهترین درمان برای سکتهی مغزی چیست؟
بهترین درمان بستگی به نوع سکتهی مغزی دارد. در مورد سکتههای ناشی از لخته شدن خون، پزشکان ممکن است داروهای قدرتمند حلال لخته را به شما بدهند. درمان در هنگام دریافت این دارو در مدت 3 ساعت از زمان شروع علائم، بهتر عمل میکند. در بعضی موارد، پزشکان تا 4.5 ساعت پس از شروع علائم نیز از این داروها استفاده میکنند. همچنین ممکن است برای حذف لخته خون از مغز، اقدامات درمانی لازم انجام شود. اگر سکتهی مغزی شما در اثر ترکیدن رگ خونی ایجاد شده باشد، پزشکان سعی میکنند در اسرع وقت خونریزی را متوقف کنند. برای کاهش فشار بر مغز ممکن است به عمل جراحی نیاز داشته باشید.