مهم است که علائم سندرم روده‌ی تحریک‌پذیر (IBS) را بشناسید، زیرا در صورت داشتن آن، قطعا می‌خواهید که این وضعیت را کنترل و درمان کنید. در حال حاضر بین 3 تا 20 درصد از مردم در ایالات متحده‌ی آمریکا، سندرم روده‌ی تحریک‌پذیر را تجربه می‌کنند. اگرچه این بیماری، نسبتا شایع و گسترده است، اما تشخیص آن نیز بسیار دشوار می‌باشد، زیرا علائم آن می‌توانند با طیف وسیعی از بیماری‌های دیگر مرتبط باشند.
سندرم روده‌ی تحریک‌پذیر که به عنوان کولون اسپاستیک و کولیت اسپاستیک نیز شناخته می‌شود، با «بیماری روده‌ی تحریک‌پذیر» یکسان نیست و به سایر بیماری‌های روده مربوط نمی‌شود. سندرم روده‌ی تحریک‌پذیر به گروهی از علائم در روده اطلاق می‌شود که معمولا با هم بروز می‌کنند. علائم IBS از نظر شدت و مدت در هر فردی متفاوت است. با این حال، این علائم اغلب ماهیت طولانی مدت دارند.
علائم و نشانه‌های IBS که باید مراقب آن‌ها بود:
IBS یک بیماری پیچیده است زیرا می‌تواند طیف گسترده‌ای از علائم مختلف را ایجاد کند. در برخی موارد، ممکن است علائم IBS فرد آن‌قدر شدید باشد که منجر به آسیب روده شود، اما این اتفاق شایع نیست. اغلب اوقات، سندرم روده‌ی تحریک‌پذیر تنها باعث ایجاد علائمی می‌شود که زندگی را کمی ناخوشایند می‌کنند.
شایع‌ترین علائم IBS عبارتند از:
- درد یا گرفتگی معده: درد و گرفتگی معده تقریبا در همه‌ی موارد IBS مشهود است. این دردها گاهی بعد از غذا خوردن بدتر می‌شوند و بعد از دفع کاهش می‌یابند. بسیاری از درمان‌های IBS به کاهش این درد کمک می‌کنند.
- نفخ و گاز اضافی: نفخ ناخوشایند معده در اثر IBS اغلب باعث می‌شود که معده‌ی شما به طور ناراحت‌کننده‌ای پر، متورم و حتی حساس شود. همچنین ممکن است مقداری نفخ بیش از حد داشته باشید.
- یبوست: این اتفاق زمانی رخ می‌دهد که برای تخلیه‌ی روده‌ی خود مشکل دارید و متوجه می‌شوید که مدفوع شما بزرگ و سفت بوده و دفع آن دشوار است.
- اسهال: IBS همچنین می‌تواند باعث شود که حرکات روده‌ی شما بسیار نرم‌تر یا مکرر شود، که این مساله باعث ناراحتی شده و به این معنی است که شما باید بیش‌تر به سرویس بهداشتی بروید.
بیش‌تر علائم IBS حول حرکات روده می‌چرخند و همیشگی نیستند. کسانی که از IBS رنج می‌برند ممکن است روزهایی را بدون علامت و روزهای دیگری را با علائم بدتر از حد معمول بگذرانند. اگر مطمئن نیستید که آیا IBS دارید یا نه، به دنبال علائمی مانند تسکین درد پس از اجابت مزاج یا تغییر در دفعات دفع مدفوع باشید.
چه چیزی باعث شروع علائم IBS می‌شود؟
یکی از عواملی که می‌تواند درمان IBS را کمی آسان‌تر کند، درک عواملی است که علائم IBS شما را «تحریک» می‌کنند؛ پس از آن می‌توانید از این محرک‌ها اجتناب کنید. همه‌ی افرادی که از IBS رنج می‌برند به طور کلی «محرک‌های» خاصی دارند که وضعیت آن‌ها را بدتر می‌کنند. بیش‌تر محرک‌ها در دسته‌های زیر قرار می‌گیرند:
محرک‌های غذایی
برخی از غذاها می‌توانند علائم IBS را تحریک کنند، به خصوص اگر قبلا نسبت به این غذا عدم تحمل داشته باشید. نان و غلات تهیه شده با غلات تصفیه‌شده، غذاهای فرآوری‌شده، نوشابه‌های گازدار و محصولات لبنی، مقصران رایج بروز علائم IBS هستند.
اگر رژیم غذایی شما باعث یبوست می‌شود، ممکن است نیاز داشته باشید که آب بیش‌تری بنوشید و مصرف فیبر خود را با دسترسی فراوان به محصولاتی مانند دانه‌ی کتان آسیاب شده، غلات کامل، میوه‌ها و سبزیجات افزایش دهید. اگر رژیم غذایی شما باعث اسهال می‌شود که معمولا با مصرف غذاهای سرخ‌شده و چرب، نوشیدنی‌های گازدار و غذاهای حاوی گندم رخ می‌دهد، سعی کنید وعده‌های غذایی کمتری مصرف کنید.
رعایت موارد زیر می‌تواند برای شما مفید باشد:
- از خوردن غذاها با دماهای مخالف خودداری کنید (مثلا آب سرد و سوپ داغ).
- به جای این‌که همزمان با غذا خوردن آب بنوشید، این کار را قبل از صرف غذا انجام دهید.
- دقت کنید که نسبت به کدام غذاها حساسیت بیش‌تری دارید و آن‌ها را از رژیم غذایی خود حذف کنید.
- به میزان کافی از فیبرهای محلول استفاده کنید تا مدفوع شما حجیم شده و به راحتی دفع شود.
محرک‌های احساسی
در حالی که به احتمال زیاد، در بیش‌تر افراد غذا باعث ایجاد علائم IBS می‌شود، استرس و اضطراب نیز می‌توانند وضعیت شما را بسیار بدتر کنند. نگرانی در مورد کار، روابط، پول و حتی سلامتی شما می‌تواند باعث تغییر میکروبیوم شده و علائم گوارشی ایجاد کند.
اگر فکر می‌کنید که شرایط احساسی شما باعث استرس و IBS می‌شود، سعی کنید سبک زندگی خود را تنظیم کنید. از یک رژیم غذایی متعادل پیروی کنید، خواب کافی داشته باشید و برای کنترل خلق و خوی خود ورزش کنید. حتی می‌توانید در مورد هر چیزی که شما را نگران می‌کند با عزیزان‌تان صحبت کنید یا اگر فکر می‌کنید استرس شما بسیار زیاد است از یک پزشک متخصص کمک بگیرید.
محرک‌های دارویی
متاسفانه برخی از داروها می‌توانند علائم IBS، مانند یبوست و اسهال را بدتر کنند. افراد مبتلا به سندرم روده‌ی تحریک‌پذیر گاهی اوقات در اثر مصرف داروهای ضدافسردگی، آنتی‌بیوتیک‌ها و محصولات حاوی سوربیتول (مانند شربت سرفه) دچار عوارض می‌شوند. اگر با داروی خاصی که باعث افزایش علائم IBS می‌شود مشکل دارید، با پزشک خود در مورد تغییر آن صحبت کنید. با این حال، شما نباید مصرف هر دارویی را به طور کامل متوقف کنید. قطع سریع دارو می‌تواند عوارض جانبی دیگری ایجاد کند.
محرک‌های دوره‌ی قاعدگی
متاسفانه، زنان نسبت به مردان عموما علائم IBS بیش‌تری را تجربه می‌کنند، زیرا علائم آن در طول دوره‌ی قاعدگی می‌تواند تهاجمی‌تر باشد. اگر علائم شما در حوالی چرخه‌ی قاعدگی بدتر می‌شود، کار زیادی نمی‌توانید انجام دهید. با این حال، ممکن است مصرف قرص‌های ضدبارداری که عادت ماهانه‌ی شما را منظم‌تر می‌کنند، مفید باشد. گاهی اوقات میتوان PMS شدید را با استفاده از داروهای ضدافسردگی خاص مانند فلوکستین و سرترالین کنترل کرد. با این حال، بهتر است در این مورد با پزشک خود صحبت کنید.
چه چیزی باعث IBS می‌شود؟
دقیقا مشخص نیست که چه چیزی باعث IBS می‌شود. عواملی که به نظر می‌رسد در ابتلا به آن نقش ایفا کنند عبارتند از:
- تغییرات سیستم عصبی: ناهنجاری‌های اعصاب دستگاه گوارش می‌توانند باعث ایجاد ناراحتی در هنگام نیاز به دستشویی رفتن شود. علاوه بر این، سیگنال‌های ضعیف بین مغز و روده نیز می‌توانند باعث شوند که بدن شما نسبت به تغییراتی که در طول هضم اتفاق می‌افتند واکنش بیش از حدی نشان دهد.
- انقباضات عضلانی: انقباضات عضلانی روده به خروج مدفوع از بدن شما کمک می‌کنند. با این حال، گاهی اوقات این انقباضات ممکن است بیش‌تر از حد معمول طول کشیده و منجر به نفخ، اسهال و گاز شوند. از طرف دیگر، انقباضات ضعیف، عبور غذا از سیستم گوارشی را کند می‌کنند.
- عفونت شدید: IBS گاهی ممکن است پس از اسهال ناشی از ویروس یا باکتری ایجاد شود. این باکتری مازاد می‌تواند برای مدتی بر معده و سیستم روده تاثیر بگذارد.
- تغییرات در میکروب‌های روده: تغییرات در باکتری‌های روده‌ی شما می‌تواند بر نحوه‌ی عملکرد روده تاثیر بگذارد. به همین دلیل است که بسیاری از افراد مبتلا به IBS پروبیوتیک مصرف می‌کنند تا به تعادل میکروبیوم خود کمک کنند.
- استرس: برخی از محققان معتقدند افرادی که در دوران کودکی در معرض رویدادهای استرس‌زا هستند، علائم IBS بیش‌تری دارند.
اصول مقابله با IBS
پزشک ممکن است بتواند بر اساس علائم شما ابتلا به IBS را تشخیص دهد؛ به خصوص اگر آزمایش DNA انجام دهید تا نشان دهد که به چه غذاهایی حساسیت دارید. راه‌کار مناسب برای شما می‌تواند شامل اتخاذ یک رژیم غذایی خاص یا حذف برخی غذاها از رژیم غذایی برای رد آلرژی باشد. ممکن است لازم باشد که نمونه‌ی مدفوع یا خون شما بررسی شود تا از عدم وجود دیگر بیماری‌ها اطمینان حاصل گردد.
پس از تشخیص، پزشک گزینه‌های درمانی شما را مورد بحث قرار می‌دهد. در برخی موارد، پزشک از شما می‌خواهد که فقط سبک زندگی خود را تغییر دهید تا بر روی درمان IBS کار کنید. اجتناب از مصرف برخی غذاها اغلب بهترین راه برای به حداقل رساندن ناراحتی است. درمان‌های خانگی نیز می‌توانند کمک‌کننده باشد، مانند:
- کاهش مصرف کافئین، زیرا کافئین روده‌ها را تحریک می‌کند.
- خوردن وعده‌های غذایی کوچک‌تر در دفعات بیش‌تر
- به حداقل رساندن قرار گرفتن در معرض اضطراب و استرس
- انجام تمرینات بدنی منظم
- مصرف پروبیوتیک‌ها برای کمک به مدیریت باکتری‌های روده
- از مصرف غذاهای محرک مانند غذاهای تند و محصولات فرآوری‌شده خودداری کنید.
اگر درمان‌های خانگی علائم شما را بهبود نمی‌بخشند، پزشک می‌تواند برخی از داروها را نیز تجویز کند. قابل ذکر است که افراد مختلف مبتلا به IBS ممکن است به روش‌های متفاوتی به یک دارو پاسخ دهند. اگر در حال مصرف داروهایی هستید که می‌توانند علائم IBS شما را بدتر کنند، مهم است که به پزشک خود اطلاع دهید. با گذشت زمان و به کمک پزشک، استراتژی مناسب برای مبارزه با IBS را پیدا خواهید کرد. با این حال، ممکن است لازم باشد برای مدتی این استراتژی‌ها را امتحان کنید تا در نهایت به بهترین راه برای مقابله با IBS برسید.
