مطالعات نشان می‌دهند که احساس استرس و اضطراب ممکن است گاهی ارزشمند باشد. برای سال‌ها، متخصصان و محققان خطرات استرس را برجسته کرده‌اند و اذعان داشتند که سطح بالای اضطراب و در ادامه آن ترشح هورمون کورتیزول، می‌تواند باعث عوارضی همچون سردرد، تنش عضلانی، مشکلات قلبی، افسردگی و بیماری‌های پوستی شود.
استرس لقب قاتل خاموش را نیز به خود اختصاص داده است. با این حال، استرس مداوم، علیرغم مضر بودن مزایایی نیز دارد که باید مورد بحث و بررسی قرار بگیرند. در واقع استرس یک پاسخ فیزیولوژیکی طبیعی از جانب بدن است و از این رو، نقش مهمی در روند زندگی داشته که این نقش همیشه منفی نیست.
دوری کامل از استرس، لازمه سالم ماندن و اطمینان از تندرستی نیست، بلکه باید صرفا نگرش خود را نسبت به آن تغییر دهیم. تغییر نحوه درک، پاسخ و استفاده از استرس در زندگی به این معناست که با کنار گذاشتن برخی از خطرهای استرس، از مزایای آن در جهتی مثبت استفاده کنیم.
استرس خوب و استرس بد: تفاوت‌های کلیدی
استرس یک تجربه رایج در زندگی ماست. طبق آمار ارائه شده، در ایالات متحده، تقریبا 77 درصد از افراد علائم فیزیکی استرس، و 73 درصد، عوارض روانی جانبی آن را تجربه می‌کنند.
مطالعات زیادی درباره خطرات بالقوه استرس انجام شده است که با توجه به آنها می‌توان به راحتی فهمید که چرا اکثر مردم هر نوع استرس را بد فرض می‌کنند. با این حال، واقعیت این است که همانطور که انواع مختلف کلسترول (هم خوب و هم بد) و اشکال مختلف کربوهیدرات (هم خوب و هم بد) وجود دارد، انواع مختلفی از استرس نیز وجود دارد.
استرس اغلب زمانی خطرناک است که یک مشکل مزمن باشد. وقتی دائما تحت تاثیر سطوح بالای کورتیزول (هورمون استرس) قرار میگیرید، احتمالا از عوارض جانبی روانی و فیزیکی آن رنج خواهید برد. یک مطالعه در دانشگاه هاروارد نشان داد، افرادی که سطح کورتیزول بالایی دارند، در حافظه خود دچار مشکل می‌شوند.
بالا بودن مزمن کورتیزول می‌تواند منجر به بروز سایر مشکلات سلامتی، از جمله چاقی، فشارخون و دیابت نوع 2 شود. با این حال، دوره‌های کوتاه مدت و حاد استرس (نه استرس مزمن) اغلب می‌توانند مفید باشند.
طبق سخنرانی کلی مک گونیگال در TED، استرس یک محرک قدرتمند و ابزاری همه کاره در زندگی ماست. به عنوان مثال، اکسی‌توسین نوعی هورمون استرس است، اما با احساس همدلی و روابطی که با افراد دیگر ایجاد می‌کنیم نیز مرتبط است.
حتی اضطراب نیز مزایای خود را دارد. اضطراب نوعی سیستم هشدار داخلی است که از طریق تکامل به نسل‌ها منتقل می‌شود. اضطراب، ما را نسبت به تهدیدات بیرونی و درونی آگاه کرده و کمک می‌کند تا از آنها اجتناب کنیم یا به درستی به آنها پاسخ دهیم. اضطراب تنها زمانی ناسالم می‌شود که به سطوح مزمن برسد و باعث شود که سیستم "هشدار" ما بدون دلیل موجه روشن شود.
مزایای استرس
یادگیری نحوه تشخیص اشکال مختلف استرس و پاسخ صحیح به تجربه‌های استرس‌زا، کلید کشف مزایای استرس است. اگر استرس را به عنوان یک دوست، ابزار انگیزشی و منبع قدرت درونی در آغوش بگیریم، کمتر از جانب آن تهدید خواهیم شد. بررسی بر روی فواید استرس همچنان ادامه دارد اما برخی از مهمترین مزایای استرس که قبلا کشف شده عبارتند از:
1. هشیاری و آگاهی بیشتر
استرس و اضطراب پاسخ‌های طبیعی بدن برای محافظت از فرد در برابر تهدیدات هستند. وجود مقدار کمی اضطراب در زمانی که می‌خواهید کاری خطرناک انجام دهید می‌تواند برای شما مفید باشد. به عنوان مثال، احتمالا قبل از اینکه برای اولین بار چتربازی را امتحان کنید یا به داخل یک استخر یخی بپرید، مقداری استرس دارید. این به این دلیل است که شما به گونه‌ای تکامل یافته‌اید که این تجربیات را خطرناک بدانید.
یکی از مزایای اصلی استرس توانایی آن در عمل به عنوان یک سیستم هشدار در موقعیت‌های خطرناک است. استرس می‌تواند به ما کمک کند تا تشخیص دهیم که چه زمانی در شرایطی قرار گرفته‌ایم که لازم است تغییرش دهیم. به عنوان مثال، اگر در یک رابطه دائما استرس دارید، ممکن است متوجه شوید که این یک رابطه سمی است و تصمیم بگیرید که آن را قطع کنید.
اگر محل کارتان باعث بروز احساس استرس در شما می‌شود، پاسخ‌های شناختی، فیزیکی و احساسیتان ممکن است به شما اعلام کنند که زمان تغییر مسیر فرا رسیده است. گوش دادن به استرس و یادگیری نحوه درک پیام‌هایی که می‌فرستد می‌تواند خودآگاهی شما را بهبود بخشد. این یک راه خوب برای تمرین آگاهی نسبت به خود و کنترل مسیر زندگی است.
2. بهبود بهره‌وری و عملکردهای شناختی
استرس تاثیری فیزیکی بر بدن دارد. هنگامی که احساس استرس میکنید، ضربان قلب، ترشح آدرنالین و تمرکز شما بر روی موضوعی که باعث استرستان می‌شود، افزایش می‌یابد. اگرچه ممکن است این تجربه خوشایند نباشد، اما به طور بالقوه می‌تواند عملکرد فیزیکی و ذهنی شما را بهبود بخشد.
استرس متوسط، ارتباطات بین نورون‌های مغز شما را تقویت می‌کند و دامنه توجه و حافظه را بهبود می‌بخشد، بنابراین استرس می‌تواند باعث افزایش بهره‌وری شود. به این فکر کنید که وقتی ناگهان به یاد می‌آورید که باید قبل از یک زمان معین کاری را انجام دهید، چه احساسی دارید. ممکن است احساس وحشت و سرگیجه کنید، اما به احتمال زیاد تمرکز کرده و کار را انجام می‌دهید.
اضطراب نتیجه مشابهی دارد. این حس مشابه کافئین عمل می‌کند، آدرنالین را به بدن اضافه می‌کند، تنفس و جریان خون را افزایش می‌دهد و هوشیاری فرد را بالا می‌برد. همانطور که سطوح بالای کافئین می‌تواند در طول زمان خطرناک باشد، سطوح بالای استرس و مزمن بودن آن نیز مشکل‌ساز است. اما استرس مقطعی و در فواصل کوتاه می‌تواند همان چیزی باشد که برای انجام کارهایتان به آن نیاز دارید.
3. تقویت سیستم ایمنی
با اینکه استرس زیاد ممکن است توانایی سیستم ایمنی را در مبارزه با بیماری‌ها و عفونت کاهش دهد، اما مقدار کم آن می‌تواند مسیری قدرتمند برای تقویت سیستم ایمنی باشد. از ابتدای خلقت، موجودات زنده به طور مداوم در معرض استرس قرار گرفته‌اند. این استرس منجر به ایجاد پاسخ‌های «جنگ یا گریز» شده که ما را برای مقابله با تهدیدات آماده می‌کند.
پاسخ جنگ یا گریز، که آن را هنگام مواجهه با مقادیر زیاد اضطراب یا استرس تجربه میکنید، تولید ماده‌ای شیمیایی به نام اینترلوکین را در بدن تحریک می‌کند. طبق مطالعات انجام شده، این واکنش‌های شیمیایی می‌توانند بهبود زخم را تسریع کنند، سیستم ایمنی بدن را تقویت کرده و شما را در لحظه انعطاف‌پذیرتر کنند.
اساسا، نقش استرس به عنوان یک سیستم "محافظت" برای بدن، بسیار فراتر از نقش هشدار دادن آن در هنگام خطر است. پاسخ‌های ناشی از استرس اغلب قدرت لازم برای مبارزه با بیماری و عفونت را فرهم می‌کند.
4. انگیزه
یکی از مهمترین فواید استرس این است که می‌تواند به شما انگیزه دهد تا به اهداف خود برسید و کارهای بیشتری انجام دهید. استرسی که قبل از شرکت در یک آزمون مهم در مدرسه، ارائه سخنرانی به رئیس خود، یا رقابت در یک رویداد ورزشی احساس میکنید، شما را تشویق می‌کند تا برای بهبود عملکرد و افزایش شانس موفقیت خود تلاش کنید.
اگر در خصوص اتفاقی که قرار است در آینده رخ دهد عصبی هستید، به احتمال زیاد اقدامات بیشتری را برای آماده‌سازی خود انجام خواهید داد، مانند مطالعه یا تمرین سخت‌تر. علاوه بر تاثیری که استرس می‌تواند بر تمرکز و شناخت شما داشته باشد، عناصر انگیزشی ناشی این حس، برای رسیدن به اهداف عالی هستند.
علاوه بر این، در مسیر تجربه و غلبه بر استرس، انعطاف‌پذیری نسبت به وقایع اطراف را نیز افزایش می‌دهیم. در واقع، عبور از موقعیت‌های استرس‌زا باعث ایجاد انعطاف‌پذیری و قدرت درونی می‌شود. پس یاد می‌گیریم که چگونه با چالش‌ها به طور منطقی مقابله کنیم و در آینده کمتر نگران آنها خواهیم شد. استرس می‌تواند به ما کمک کند تا اعتمادبه‌نفس و عزت‌نفس خود را تقویت کنیم، زیرا در مورد کارهایی که می‌توانیم انجام دهیم بیشتر می‌آموزیم و از محدودیت‌هایمان فراتر می‌رویم.
5. حمایت اجتماعی و عاطفی
همانطور که قبلا ذکر شد، استرس به اشکال مختلف ظاهر می‌شود. استرس فقط دلشوره برای شروع یک کار جدید، یا سردردی که هنگام فکر کردن به یک کار پیچیده، به آن دچار می‌شوید نیست. اکسی‌توسین هورمونی است که در اثر استرس افزایش می‌یابد.
اکسی‌توسین زمانی ترشح می‌شود که فردی را در آغوش گرفته و یا با او احساس نزدیکی می‌کنیم. این هورمون به تقویت غرایز اجتماعی مغز کمک کرده و شما را در موقعیتی قرار می‌دهد که می‌توانید روابط خود با دیگران را عمیق کنید. این هورمون همچنین مسئول بهبود هوش هیجانی و سطح همدلی نیز می‌باشد.
اکسی‌توسین آزاد شده در نتیجه استرس، کمک می‌کند تا قدم‌های مهمی در شکل‌گیری و پیشرفت روابطتان بردارید. مثلا گفتگوهای مهمی داشته باشید و یا احساسات خود را نسبت به طرف مقابل ابراز کنید. این هورمون همچنین شما را وادار می‌کند تا زمانی که احساس خستگی میکنید به دنبال ارتباطات اجتماعی و حمایت باشید و روابطی را که با دوستان و خانواده ایجاد میکنید در طول زمان بهبود بخشید.
دیگر مزایای بالقوه استرس
به جز 5 مزیت کلیدی استرس که در بالا به آنها اشاره شد، محققان فواید دیگری نیز برای آن کشف کرده‌اند. بار دیگر، شایان ذکر است که استرس تنها زمانی مفید است که میزان آن متعادل باشد. در این حالت، نتایج مثبت می‌توانند شامل موارد زیر نیز باشند:
- بهبود رشد و تکوین کودک: مطالعه‌ای که توسط دانشگاه جان هاپکینز انجام شد نشان داد، فرزندان زنانی که در دوران بارداری استرس خفیفی را تجربه می‌کنند، تا سن 2 سالگی مهارت‌های تکوینی پیشرفته‌تری دارند. با اینکه استرس زیاد در دوران بارداری خطرناک است، اما مقادیر کم آن می‌تواند برای جنین مفید باشد.
- مهارت بیشتر در حل مساله: هشیاری و تمرکزی که در هنگام استرس احساس میکنید می‌تواند به شما کمک کند تا در مورد مشکلات خلاقانه‌تر فکر کنید. بسیاری از رهبران و صاحبان مشاغلی که دوره‌های استرس را تجربه می‌کنند، می‌گویند که استرس به آنها کمک می‌کند تا مسائل را با خلاقیت بیشتری حل کنند. اضطرابی که تجربه میکنید می‌تواند شما را به فکر کردن در مورد پیامدهای بالقوه موقعیت‌ها و در نظر گرفتن راه‌های رفع مشکلات قبل از وقوع آنها، سوق دهد.
- افزایش سلامتی: استرس نه تنها می‌تواند پاسخ سیستم ایمنی بدن شما را بهبود بخشد، بلکه از راه‌های دیگری نیز به سلامت شما کمک می‌کند. اکسی‌توسین به بهبود عملکرد سیستم قلبی عروقی و کاهش التهاب کمک می‌کند. استرس مزمن ممکن است منجر به مشکلات سلامتی شود، اما استرس مقطعی برای ما مفید است.
درک مزایای استرس
مقدار بالای استرس هنوز هم به عنوان یک مساله بسیار خطرناک در نظر گرفته می‌شود. بنابراین اگر استرس به طور منظم اتفاق بیفتد، مفید نیست. استرس مزمن می‌تواند باعث مشکلات قابل توجه روانی و جسمی شود. اما استرس چیزی نیست که بخواهید به طور کامل از آن اجتناب کنید. نکته کلیدی این است که یاد بگیرید چگونه استرس مثبت یا مفید را تشخیص دهید و از آن استقبال کنید.
هنگامی که افراد تفاوت بین استرس مثبت و منفی را متوجه شوند، می‌توانند این احساس را به نفع خود استفاده کنند. شما می‌توانید تشخیص دهید که دلیل استرستان چیست و برای حل آن مجبور می‌شوید که از منطقه امن خود خارج شوید. همچنین می‌توانید مزایای استرس را به عنوان یک انگیزه و منبع قدرت ببینید.
اگر به طور مداوم تحت استرس قرار میگیرید، باید به دنبال کمک برای رسیدگی به این موضوع باشید. با این حال، اگر هر از چند گاهی استرس خفیفی را تجربه میکنید، ممکن است ایده خوبی باشد که کمی تامل کنید و به این فکر کنید که چگونه این احساس می‌تواند شما را به یک فرد قوی‌تر تبدیل کند. آزمایش ژنتیک شخصیت‌شناسی حنیفا، می‌تواند شما را از خطر ژنتیکی اضطراب مزمن مطلع کند. به علاوه درباره بسیاری دیگر از صفات شخصیتی شما اطلاعاتی ارائه داده و نقاط قوت و ضعف ژنتیکی را بررسی می‌کند.
