پسوریازیس یک بیماری پوستی مزمن خودایمنی است که با قرمزی و خارش پوست و همچنین لکه‌های پوسته پوسته شده مشخص می‌شود. این لکه‌ها، توسط سلول‌های انباشته شده پوست ایجاد میشوند.
انواع مختلف پسوریازیس عبارتند از:
- پلاکی
- پوسچولار
- خالدار
- ناخن
- معکوس
علائم پسوریازیس چیست؟
علائم پسوریازیس از فردی به فرد دیگر متفاوت است.
با این حال، علائم رایج آن عبارتند از:
1. لکه‌های قرمز یا بثورات پوشیده شده با پوسته‌های ضخیم، خشک و نقره‌ای (لکه‌ها در برخی افراد، به هم می‌پیوندند و عارضه‌های پوستی بزرگتری را تشکیل می‌دهند).
2. خارش و درد و اغلب خونریزی پوست (خونریزی ممکن است در لکه‌هایی رخ دهد که در آن فلس‌ها محکم به پوست زیرین چسبیده‌اند) .
3. خارش، سوزش و درد در لکه‌ها.
4. تغییر رنگ انگشتان دست و پا (در موارد شدید، ناخن از بستر خود جدا می‌شود).
نواحی شایع تحت تاثیر لکه‌های پسوریازیس عبارتند از: پوست سر، بازوها، پاها، کف دست و تنه. علائم پسوریازیس به صورت دوره‌ای ظاهر میشوند، یعنی لکه‌ها در برخی از ماه‌های سال بیشتر دیده شده و در ماه‌های دیگر فروکش میکنند. حدود 10 تا 30 درصد موارد، پسوریازیس با آرتریت پسوریاتیک همراه است که در آن بیمار مفاصل متورم و دردناک همراه با ضایعات پوستی دارد.
دلیل اصلی پسوریازیس چیست؟
علت دقیق پسوریازیس ناشناخته است. با این حال، محققان توانسته‌اند برخی از مکانیسم‌های ایمنی که در این بیماری دچار اختلال شده‌اند را شناسایی کنند.
1. سیستم ایمنی و ژن‌ها
در موارد عادی، سیستم ایمنی با ورود یک جسم یا ذره خارجی به بدن فعال می‌شود. در افراد مبتلا به پسوریازیس، برخی از ژن‌های جهش‌یافته در مواجهه با مواد خاص دچار التهاب شده و در نتیجه این التهاب، سلول‌های پوست شروع به تکثیر میکنند. تاکنون حدود 25 ژن دخیل در ابتلا به پسوریازیس شناسایی شده‌اند.
2. استرس
استرس یکی از اصلی‌ترین و مهمترین عوامل ایجادکننده بسیاری از بیماری‌های پوستی از جمله پسوریازیس است. اگرچه استرس یک فشار روانی است، اما بدن به همان روشی که به فشار فیزیکی واکنش نشان می‌دهد، به استرس روانی نیز پاسخ می‌دهد. بنابراین، استرس مزمن و ناگهانی می‌تواند باعث پسوریازیس شود.
3. تغییرات هورمونی
پسوریازیس می‌تواند به دلیل تغییرات هورمونی در بدن، به ویژه در دوران بلوغ، یائسگی و بارداری، تشدید شود. در این سه موقعیت تغییرات شدیدی در سطوح هورمونی بدن به وجود می‌آید.
4. سیگارکشیدن
سیگارکشیدن یکی از دلایل پسوریازیس پوسچولار است. افرادی که سابقه خانوادگی ابتلا به پسوریازیس دارند، در صورت سیگارکشیدن احتمال ابتلای خود به این بیماری را دو برابر افزایش می‌دهند. در این مورد، ضایعات پوستی عمدتا در کف دست و کف پا ظاهر میشوند.
5. برخی از داروها
برخی از داروها می‌توانند باعث آغاز پسوریازیس و یا بدتر شدن علایم آن شوند. این داروها شامل داروهای ضدمالاریا مانند کلروکین، هیدروکسی کلروکین، کویناکرین، بتابلوکرها، مهارکننده‌های ACE، ایندومتاسین و لیتیوم می‌باشد. برخی از بیماری‌ها مانند HIV و سایر عفونت‌ها مانند عفونت‌های تنفسی نیز می‌توانند باعث تشدید پسوریازیس شوند.
پسوریازیس: ژنتیک چه نقشی در این بیماری دارد؟
محققان نشان داده‌اند که عوامل ژنتیکی نقشی کلیدی در ایجاد پسوریازیس ایفا میکنند. ژن‌های زیادی با پسوریازیس مرتبط هستند که برخی از آن‌ها عبارتند از:
FUBP1: این ژن، یک پروتئین متصل شونده به DNA تک‌رشته‌ای را کد می‌کند و تصور می‌شود که اتصال این پروتئین به RNA ویروسی در ایجاد بیماری‌های ویروسی نقش دارد.
FASLG: آپوپتوز یا مرگ برنامه‌ریزی‌شده سلولی با پاتوژنز بسیاری از اختلالات التهابی پوست، از جمله پسوریازیس مرتبط است. ژن Fas یکی از شناخته‌شده‌ترین مکانیسم‌ها برای القای آپوپتوز است و در شروع پسوریازیس که توسط لنفوسیت‌های فعال‌شده تحریک می‌شود، حیاتی است. مرگ سلولی با واسطه Fas، سلول‌های T فعال که منجر به واکنش ایمنی میشوند را حذف کرده و از واکنش‌های خودایمنی جلوگیری می‌کند. سطوح این پروتئین در بیماران مبتلا به پسوریازیس حائز اهمیت می‌باشد.
IKBKE: این ژن بر روی کروموزوم 1q32.1 قرار دارد و به عنوان یک پروتئین مرتبط با پسوریازیس شناخته می‌شود که برای تنظیم مسیرهای ضدویروسی و ضدالتهابی مورد نیاز است. در واقع، TNF-α که در مسیر بالادست IKBKE وجود دارد به عنوان هدف دارویی پسوریازیس استفاده می‌شود.
ZNF365: ژن ZNF365 (انگشت روی 365) چندین ایزوفرم را کد می‌کند که هر کدام الگوی بیان و عملکرد متفاوتی دارند. این ژن همچنین با جلوگیری از اختلال عملکرد تلومر به پایداری ژنومی کمک می‌کند.
PTEN: کاهش بیان ژن PTEN می‌تواند در فعال شدن بیش از حد ضایعات پسوریازیس نقش داشته باشد و با تکثیر بیش از حد این ضایعات مرتبط باشد. آلل G پلیمورفیسم تک نوکلئوتید rs76959677، با پسوریازیس مرتبط است.
CHUK: آنزیم CHUK در رونویسی NF-kB نقش داشته و می‌تواند باعث مهار عملکرد آن گردد. به ارث بردن پلیمورفیسم تکنوکلئوتیدی خاصی از این ژن با پاسخ افراد به اتانرسپت مرتبط است.
وراثت پسوریازیس
پسوریازیس الگوی وراثتی چندعاملی دارد؛ یعنی، به دلیل تعامل پیچیده بین عوامل ژنتیکی و محیطی رخ می‌دهد. ژن‌های والدین و عوامل محیطی تعیین میکنند که آیا فرد به این بیماری مبتلا می‌شود یا خیر. با این حال، گزارش‌هایی مبنی بر این وجود دارد که این بیماری دارای الگوی توارث اتوزومال غالب یا اتوزومال مغلوب است.
یک مطالعه تحقیقاتی، خطر ابتلا به پسوریازیس در طول زندگی در افرادی که هیچ والدین مبتلا، یک والد مبتلا و یا هر دو والدین مبتلا به این بیماری دارند را محاسبه کرد. نتایج نشان داد که در افرادی که یک یا هر دو والدشان به پسوریازیس مبتلا هستند، حساسیت افزایش می‌یابد.
رژیم غذایی افراد مبتلا به پسوریازیس
پسوریازیس را نمی‌توان به طور کامل درمان کرد. با این حال، می‌توان علائم آن را مدیریت کرده و با استفاده از داروها، تغییر سبک‌زندگی و رژیم غذایی، بروز عارضه‌های پوستی را کاهش داد. اگرچه از نظر علمی قطعی نیست، اما شواهد قابل‌توجهی وجود دارد که نشان می‌دهد رژیم غذایی سالم‌تر می‌تواند به کاهش عود و مدیریت بهتر علائم پسوریازیس کمک کند. برخی از مواد مغذی مانند اسیدهای چرب امگا-3، آنتی‌اکسیدان‌ها و مواد ضدالتهاب، برای کاهش بروز عارضه‌های پوستی و کمک به مدیریت بهتر این بیماری مفید هستند.
غذاهایی که به مدیریت پسوریازیس کمک میکنند عبارتند از:
- آجیل و دانه‌ها
- غذاهای دریایی، به ویژه ماهی‌هایی که سرشار از اسیدهای چرب امگا-3 هستند مانند سالمون، ماهی خال‌مخالی، قزل‌آلا وغیره.
- زغال‌اخته و توت‌فرنگی
- ادویه‌هایی مانند نعناع، دارچین و میخک
- گیاهانی مانند پونه کوهی، آویشن و مریم‌گلی
- غذاهای غنی از ویتامین D همچون پنیر، ماست و تخم‌مرغ
- میوه‌ها و سبزیجات تازه
تعداد زیادی از غذاها نیز وجود دارد که باید برای جلوگیری از ظهور علایم، از خوردن آن‌ها اجتناب کنید:
- غذاهای فرآوری‌شده
- گیاهانی که دارای سولانین هستند، مثلا گوجه‌فرنگی، برنجال، فلفل و سیب‌زمینی
- گوشت قرمز، به خصوص گوشت گاو و همچنین گوشت‌های فرآوری‌شده
- غذاهای سرخ‌شده
- چربی‌های ترانس و سایر چربی‌های اشباع‌شده
- مصرف بیش از حد قندها
- مصرف الکل
درمان‌های خانگی
راه‌های متعددی برای کاهش علائم و جلوگیری از شدت علائم بیماری وجود دارد که بسیاری از آن‌ها درمان‌های خانگی هستند.
1. اجتناب از مصرف عطر و دئودورانت
از مصرف عطرها، صابون‌ها، دئودورانت‌ها، شامپوها و محصولات دیگری که به دلیل وجود رایحه خوشایند در آن‌ها، حاوی مواد رنگی هستند، خودداری کنید. رنگ‌های موجود در این محصولات معطر منجر به التهاب پوست و تشدید پسوریازیس می‌شود. قبل از اینکه محصولی را انتخاب کنید، از وجود برچسب "حساس" بر روی آن اطمینان حاصل کنید و یا برای انتخاب محصولات مناسب با متخصص پوست خود مشورت کنید.
2. مرطوب نگه داشتن پوست
این کار به تسکین خارش ضایعات کمک می‌کند. پوست افراد مبتلا به پسوریازیس هرگز نباید خشک شود زیرا می‌تواند منجر به افزایش ضایعات شود. از قرارگرفتن بیش از حد در معرض نور خورشید خودداری کنید زیرا می‌تواند ضایعات پسوریازیس را تشدید کند.
3. دوری از استرس
فرد مبتلا به پسوریازیس باید از استرس، که یکی از دلایل اصلی شدت گرفتن علائم آن است، اجتناب کند. تمرین روش‌های کاهش استرس می‌تواند به مدیریت موثر پسوریازیس کمک کند.
4. اجتناب از مصرف الکل
الکل برای کسانی که از پسوریازیس رنج می‌برند یک خطر بزرگ است و بنابراین فردی که این بیماری را دارد باید از مصرف آن اجتناب کند.
5. زردچوبه
روی ضایعات پوستی پسوریازیس زردچوبه بمالید، آن را به غذا اضافه کنید یا به صورت قرص مصرف کنید. مصرف حدود 1/5-3 گرم زردچوبه در روز برای مبتلایان به پسوریازیس مفید است. مصرف مقادیر کافی ویتامین و مواد معدنی نیز می‌تواند برای کاهش ضایعات پسوریازیس موثر باشد. استعمال خارجی برخی از محصولات گیاهی بر روی ضایعات پوستی مفید است. این موارد عبارتند از آلوئه‌ورا، سرکه سیب، جو دوسر، روغن درخت چای و انگور.
آیا پسوریازیس مسری است؟
ممکن است این تصور غلط وجود داشته باشد که پسوریازیس یک بیماری عفونی است؛ اما این بیماری از فردی به فرد دیگر سرایت نمی‌کند. با این حال، گسترش ضایعات پوستی به دیگر نقاط بدن خود فرد، اتفاقی شایع است. در بسیاری از موارد، ضایعات به هم می پیوندند و ضایعات بزرگتری را ایجاد میکنند. راه‌های زیادی برای جلوگیری از گسترش پسوریازیس در افراد وجود دارد، اما این به نوع پسوریازیس آن‌ها نیز بستگی دارد.
پسوریازیس پلاکی، که شایعترین نوعی است که افراد را تحت تاثیر قرار می‌دهد، به آرنج، زانو و پوست سر گسترش می‌یابد. یک نوع نادر پسوریازیس که به نام پسوریازیس اریترودرمیک شناخته شده است، شکل خطرناکتری است و به تمام قسمت‌های بدن گسترش می‌یابد. در بسیاری از موارد، افراد مبتلا به یک نوع پسوریازیس ممکن است به نوع دیگری از این بیماری نیز مبتلا شوند. در صورت عدم درمان، ضایعات پسوریازیس می‌توانند گسترش یافته و شدیدتر شوند.
آزمایش ژنتیک پوست حنیفا ساختارهای ژنتیکی مرتبط با مواردی همچون پسوریازیس، آکنه، پوست خشک، کک و مک، درماتیت تماسی و بسیاری ویژگی از این قبیل را تجزیه و تحلیل می‌کند.
