محققان چندین فاکتور را با افزایش خطر ابتلا به سرطان کلورکتال در افراد مرتبط دانسته‌اند، اما هنوز دقیقا مشخص نیست که چگونه همه‌ی این عوامل ممکن است باعث ایجاد این سرطان شوند.
چه تغییرات ژنی ممکن است منجر به سرطان کولورکتال شوند؟
سرطان در اثر تغییر در DNA درون سلول‌های ما ایجاد می‌شود. DNA حاوی توالی ژن‌های ماست که عملکرد سلول‌ها را کنترل می‌کند. ما معمولا شبیه والدین خود هستیم زیرا آن‌ها منبع DNA ما هستند. اما DNA چیزی بیش از ظاهر ما را تحت تاثیر قرار می‌دهد. برخی از ژن‌ها به کنترل زمان رشد سلول‌ها، تقسیم به سلول‌های جدید و مرگ آن‌ها کمک می‌کنند:
- ژن‌های خاصی که به رشد، تقسیم و زنده ماندن سلول‌ها کمک می‌کنند، انکوژن نامیده می‌شوند.
- ژن‌هایی که به کنترل تقسیم سلولی کمک می‌کنند یا به سلول‌ها دستور می‌دهند در زمان مناسب از بین بروند، ژن‌های سرکوب‌کننده‌ی تومور نامیده می‌شوند.
سرطانها می‌توانند به دلیل جهش‌های DNA ایجاد شوند که انکوژن‌ها را فعال و یا ژن‌های سرکوب‌کننده‌ی تومور را خاموش می‌کنند. این اتفاق منجر به رشد خارج از کنترل سلول‌ها می‌شود. معمولا برای ایجاد سرطان کولورکتال به تغییر در بسیاری از ژن‌های مختلف نیاز است.
جهش‌های ژنتیکی ارثی
برخی از جهش‌های DNA، می‌توانند در خانواده‌ها منتقل شده و در تمام سلول‌های فرد یافت شوند. این جهش‌ها، جهش‌های ارثی نام دارند. بخش بسیار کمی از سرطان‌های روده‌ی بزرگ به دلیل جهش‌های ژنی ارثی ایجاد می‌شوند. بسیاری از این تغییرات DNA و اثرات آن‌ها بر رشد سلول‌ها شناخته شده‌اند. به عنوان مثال:
- پولیپوز آدنوماتوز خانوادگی (FAP)، FAP ضعیف شده (AFAP) و سندرم گاردنر در اثر تغییرات ارثی در ژن APC ایجاد می‌شوند. ژن APC یک ژن سرکوبگر تومور است که به طور معمول به کنترل رشد سلولی کمک می‌کند. در افرادی که تغییرات ارثی در ژن APC دارند، این «ترمز» رشد سلولی خاموش شده و باعث ایجاد صدها پولیپ در روده‌ی بزرگ می‌شود. با گذشت زمان، سرطان تقریبا همیشه در یک یا چند مورد از این پولیپ‌ها ایجاد می‌شود.
- سندرم لینچ (سرطان ارثی کولون غیرپولیپوز یا HNPCC) ناشی از تغییرات در ژن‌هایی است که به طور معمول به سلول کمک می‌کنند تا DNA آسیب‌دیده را ترمیم کند. جهش در یکی از ژن‌های ترمیم DNA مانند MLH1، MSH2، MSH6، PMS2 و EPCAM می‌تواند باعث شود تا خطاهای DNA رفع نشوند. این خطاها گاهی اوقات بر ژن‌های تنظیم‌کننده‌ی رشد تاثیر می‌گذارند که ممکن است منجر به ایجاد سرطان شوند.
- سندرم Peutz-Jeghers ناشی از تغییرات ارثی در ژن STK11 است که یک ژن سرکوبگر تومور می‌باشد.
- پولیپوز مرتبط با MUTYH (MAP)، توسط جهش در ژن MUTYH ایجاد می‌شود که بر نحوه‌ی «تصحیح» یا بررسی DNA سلول و رفع خطاها هنگام تقسیم سلول‌ها تاثیر می‌گذارد.
- فیبروز کیستیک (CF) به دلیل جهش‌های ارثی در ژن CFTR ایجاد می‌شود. اینکه چگونه تغییرات در این ژن باعث افزایش خطر ابتلا به سرطان روده‌ی بزرگ می‌شوند، هنوز مشخص نیست.
آزمایش‌های ژنتیکی ویژه می‌توانند جهش‌های ژنی مرتبط با این شرایط ارثی را پیدا کنند. اگر سابقه‌ی خانوادگی پولیپ کولورکتال یا سرطان یا سایر علائم مرتبط با یکی از این شرایط را دارید، ممکن است بخواهید از پزشک خود در مورد مشاوره و آزمایش ژنتیک سوال کنید. انجمن سرطان آمریکا توصیه می‌کند قبل از انجام هر گونه آزمایش ژنتیکی، در مورد این کار با متخصص ژنتیک سرطان صحبت کنید.
جهش‌های ژنی اکتسابی
بیشتر جهش‌های ژنی که منجر به سرطان می‌شوند، جهش‌های اکتسابی یا سوماتیک هستند. این جهش‌ها در طول زندگی فرد اتفاق می‌افتند و به فرزندان آن‌ها منتقل نمی‌شوند. این تغییرات DNA فقط بر سلول‌هایی اثر می‌گذارند که از سلول جهش‌یافته‌ی اصلی می‌آیند.
در بیشتر موارد سرطان کولورکتال، جهش‌های DNA که منجر به سرطان می‌شوند، در طول زندگی فرد به وجود می‌آیند. برخی عوامل خطر احتمالا در ایجاد این جهش‌های اکتسابی نقش دارند، اما تاکنون مشخص نشده است که چه چیزی باعث بروز اکثر آن‌ها می‌شود.
به نظر نمی‌رسد که یک مسیر ژنتیکی واحد برای سرطان کولورکتال وجود داشته باشد که در همه‌ی موارد یکسان باشد. در بسیاری از موارد، اولین جهش در ژن APC رخ می‌دهد. این جهش منجر به افزایش رشد سلول‌های کولورکتال می‌شود زیرا «ترمز» رشد سلولی را از بین می‌برد. سپس ممکن است جهش‌های بیشتری در ژن‌های دیگر رخ دهد که می‌تواند منجر به رشد و انتشار غیرقابل کنترل سلول‌ها شود. ژن‌های دیگری که هنوز شناخته نشده‌اند نیز احتمالا درگیر هستند.
