اگرچه بیشتر بیماری‌های دهان و دندان قابل پیشگیری هستند، اما 3.5 میلیارد نفر در سراسر جهان از پوسیدگی، بیماری‌های لثه و سرطان دهان رنج می‌برند. بر اساس گزارش مرکز کنترل بیماری‌ها، 90 درصد از بزرگسالان 20 سال و بالاتر در طول زندگی خود حداقل یک حفره در دندان‌های دائمی خود داشته‌اند. در حالی که برخی از افراد دچار مشکلات مزمن و مکرر حفره‌های دندانی هستند، افراد دیگر سال‌ها نیازی به مراجعه به دندانپزشکی نخواهند داشت! آیا این می‌تواند به این معنی باشد که حفره‌های دندانی ژنتیکی هستند؟
حفره‌ی دندانی چیست؟
حفره‌های دندانی یا نواحی پوسیدگی دندان، مناطق آسیب‌دیده‌ی دائمی ساختار دندان هستند که منجر به ایجاد حفره (تشکیل سوراخ) در دندان می‌شوند. حفره‌های دندانی به دلایل زیر ایجاد می‌شوند:
- باکتری‌های ایجادکننده‌ی حفره در دهان
- مصرف غذاها و نوشیدنی‌های شیرین
- خوردن میان وعده‌های مکرر
- عادات بد بهداشت دهان و دندان (مسواک زدن نامناسب و نخ دندان نکشیدن)
- ژنتیک
حفره‌های دندانی چگونه ایجاد می‌شوند؟
پلاک دندانی یک لایه‌ی نازک، بی‌رنگ و چسبنده است که سطوح دندان‌ها را می‌پوشاند. این لایه در هنگام غذا خوردن، باکتری، ذرات غذا و بزاق را در خود جای می‌دهد. اگر دندان‌های خود را به درستی مسواک نکنید، پلاک ایجاد شده و می‌تواند سفت شود. پلاک سخت شده، تارتار نامیده می‌شود. برداشتن این لایه با مسواک زدن ساده، دشوار است. پلاک دندانی یک عامل اساسی در شروع پوسیدگی دندان است.
مراحل پوسیدگی دندان
حفره‌های دندان در پنج مرحله ایجاد می‌شوند:
معدنی‌زدایی اولیه
در این مرحله باکتری‌های موجود در پلاک شروع به تولید اسید می‌کنند. این اسیدها شروع به دمینرالیزه کردن (حل کردن) مینا، یعنی لایه‌ی بیرونی دندان شما می‌کنند. هنگامی که مینای دندان شروع به از دست دادن مواد معدنی می‌کند، یک لکه‌ی سفید روی دندان ایجاد می‌شود.
پوسیدگی مینا
با شکسته شدن بیشتر مینای دندان، لکه‌ی سفید به رنگ قهوه‌ای تیره تبدیل می‌شود. این لکه در نهایت حفره‌ای را تشکیل می‌دهد که دندانپزشک می‌تواند آن را پر کرده و از بدتر شدن آن جلوگیری کند. ممکن است در این مرحله هیچ علامت یا نشانه‌ی دیگری نداشته باشید.
پوسیدگی عاج
در این مرحله پوسیدگی به سمت لایه‌ی میانی دندان به نام عاج پیش می‌رود. عاج نرم‌تر از مینای دندان است و سریع‌تر از بین می‌رود. لایه‌ی عاج، اعصاب دندان را در خود جای داده است. به همین دلیل است که در این مرحله، دندان‌های شما به طور ناگهانی به غذاها یا نوشیدنی‌های سرد یا گرم حساس می‌شوند.
آسیب پالپ
در این مرحله، پوسیدگی به درونی‌ترین لایه‌ی دندان که پالپ نام دارد، می‌رسد. پالپ حاوی اعصاب و عروق خونی است که دندان را تغذیه می‌کنند. هنگامی که پوسیدگی دندان، باعث تحریک پالپ می‌شود، این ناحیه شروع به تورم می‌کند. پالپ نمی‌تواند آزادانه متورم شود زیرا ساختار دندان محکم است. بنابراین، شروع به اعمال فشار بر روی اعصاب و بافت‌های زیرین می‌کند. این فشار باعث ایجاد درد مربوط به حفره‌های دندانی می‌شود.
تشکیل آبسه
یک پالپ ملتهب باعث ایجاد آبسه (یک پاکت چرک) در انتهای دندان شما می‌شود. اگر آبسه‌ها فورا درمان و تخلیه نشوند، عفونت می‌تواند به بافت‌های مجاور سرایت کند. درمان حفره‌های دندان بستگی به مرحله‌ای دارد که در آن به دندانپزشک خود مراجعه می‌کنید. این درمان می‌تواند از پر کردن ساده تا کشیدن دندان متغیر باشد.
آیا حفره‌های دندانی ژنتیکی هستند؟ 5 روشی که ژن‌ها بر خطر پوسیدگی دندان تاثیر می‌گذارند!
تحقیقات زیادی ژنتیکی بودن حفره‌های دندانی را به اثبات رسانده‌اند. ژن‌ها بر عوامل مختلفی که می‌توانند خطر ابتلا به پوسیدگی را افزایش دهند، تاثیر می‌گذارند.
ساختار مینا
آملوژنز فرآیند تشکیل مینای دندان است. این فرآیند اندازه، شکل، رنگ و احتمال پوسیدگی دندان را تعیین می‌کند. ژن‌ها می‌توانند پروتئین‌هایی که بخشی از این فرآیند هستند را تغییر دهند. این تغییر به نوبه‌ی خود می‌تواند بر احتمال تشکیل حفره تاثیر بگذارد.
پاسخ ایمونولوژیک
استرپتوکوک موتانس یک باکتری است که در یک حفره‌ی دهان سالم وجود دارد. پاسخ ایمنی شما بر رشد این باکتری در دهان تاثیر می‌گذارد. برخی تغییرات ژنی منجر به پاسخ‌های ایمنی ضعیف‌تر شده که می‌تواند منجر به رشد نامنظم این باکتری شود. این رشد باکتری می‌تواند خطر ایجاد حفره را افزایش دهد.
ترجیح طعم شیرین
برخی از افراد تمایل ژنتیکی دارند و غذاهای شیرین را بیشتر از دیگران ترجیح می‌دهند. آن‌ها به دنبال شیرینی بیشتری در غذاها هستند. خوردن بیش از حد غذاهای شیرین می‌تواند خطر پوسیدگی دندان را افزایش دهد.
طبیعت، جریان و ترکیب بزاق
جریان و قوام بزاق در پوسیدگی دندان و سایر بیماری‌های دهان نقش دارد. وقتی بزاق رقیق و آزاد باشد، به راحتی می‌تواند باکتری‌ها را از دندان‌های شما بشوید. بزاق رقیق‌تر خطر ابتلا به بیماری‌های لثه یا سایر عفونت‌ها را کاهش می‌دهد. از سوی دیگر، بزاق کمتر، خطر پوسیدگی دندان را افزایش می‌دهد.
مطالعات نشان داده‌اند که بزاق زنان نسبت به مردان کمتر است و این امر آن‌ها را در معرض خطر بیشتر پوسیدگی دندان قرار می‌دهد. بزاق شامل الکترولیت‌های مختلفی از جمله سدیم، پتاسیم، کلسیم، منیزیم، بی‌کربنات و فسفات می‌باشد. این الکترولیت‌ها به مهار تشکیل و پیشرفت پوسیدگی کمک می‌کنند. تغییرات ژنی خاص منجر به ناکافی بودن الکترولیت‌های بزاق شده و خطر ایجاد حفره را افزایش می‌دهد.
میکروبیوم دهان
میکروبیوم دهان مجموعه‌ای از میکروب‌های ساکن در دهان شما است. میکروبیوم می‌تواند منجر به ایجاد بسیاری از بیماری‌های عفونی دهان، از جمله پوسیدگی دندان و پریودنتیت شود. عوامل ژنتیکی می‌توانند به عدم تعادل در میکروبیوم روده کمک کنند و در نتیجه خطر ابتلا به همه‌ی این شرایط را افزایش دهند. یک میکروبیوم روده‌ی نامتعادل، خطر ابتلا به همه‌ی این شرایط را افزایش می‌دهد.
سایر عوامل موثر بر تشکیل حفره
علاوه بر علل ایجاد حفره‌ی دندان که در بالا ذکر شد، سایر عوامل کمتر شناخته شده عبارتند از:
- خر و پف کردن
- میان وعده‌های مداوم
- از دست دادن ویزیت‌های دندانپزشکی
- مسواک زدن و نخ دندان کشیدن نامناسب
5 نکته‌ی موثر برای جلوگیری از حفره‌های دندانی ژنتیکی
پوسیدگی دندان بسیار قابل پیشگیری است و در اینجا چند نکته‌ی عملی برای انجام این کار، صرف نظر از ژنتیک، وجود دارد:
- حداقل دو بار در روز با یک مسواک نرم یا متوسط مسواک بزنید.
- نخ دندان کشیدن هر روز برای کمک به حذف بقایای مواد غذایی بین دندان‌ها
- کاهش مصرف غذاها و نوشیدنی‌های شیرین
- سیلانت‌های دندانی یا فلورایدتراپی، به ویژه در کودکانی که بیشتر در معرض پوسیدگی دندان هستند.
- معاینه‌ی دندان حداقل دو بار در سال یا طبق توصیه‌ی دندانپزشک
سوالات متداول
آیا می‌توان حفره‌ها را از بین برد؟
آسیب مینای دندان می‌تواند با گذشت زمان بهبود یابد. حفره‌ای که به عاج یا پالپ رسیده است نیاز به مراقبت پزشکی دارد.
آیا لک‌ی سیاه روی دندان یک حفره است؟
همیشه اینطور نیست. برخی از غذاها می‌توانند لکه‌هایی را روی دندان‌های شما باقی بگذارند و باعث تغییر رنگ آن‌ها شوند.
آیا دهان‌شویه می‌تواند حفره‌ها را از بین ببرد؟
دهان‌شویه می‌تواند احتمال ایجاد حفره را به میزان قابل توجهی کاهش دهد. با این حال، یک حفره‌ی پوسیدگی دندان نیاز به مراقبت پزشکی دارد.
خلاصه: آیا حفره‌های دندانی ژنتیکی هستند؟
- حفره‌ی دندان یکی از شایع‌ترین بیماری‌های دهان و دندان است.
- این حفره‌ها به دلیل مصرف مواد غذایی شیرین، خوردن تنقلات مکرر، بهداشت نامناسب دهان و ژنتیک ایجاد می‌شوند.
- حفره‌های دندان در پنج مرحله رخ می‌دهند: دمیرینالیزاسیون اولیه، پوسیدگی مینا، پوسیدگی عاج، پوسیدگی پالپ و تشکیل آبسه.
- ژن‌های شما عواملی مانند قوام و ماهیت بزاق، پاسخ ایمنی و ساختار مینا را تعیین می‌کنند که می‌توانند خطر ایجاد حفره‌های دندان را افزایش دهند.
- مسواک زدن و نخ دندان کشیدن، معاینات منظم دندانپزشکی و کنترل مصرف قند می‌توانند به جلوگیری از پوسیدگی دندان کمک کنند.
