قرار گرفتن در معرض گرد و غبار چه مضراتی دارد؟

گرد و غبار همه‌جا هست و بسیاری از ما مدام آن را تنفس می­‌کنیم. با این حال، برخی از افراد بیش‌تر از دیگران در معرض گرد و غبار قرار دارند، به خصوص اگر در یک کلان شهر و در مرکز شهر زندگی کنند و گرد و غبار حاصل از ساخت و ساز در محله، به خانه‌ی آن‌­ها بیاید. علاوه بر این، بعضی از شغل­‌ها افراد را حتی بیش‌تر از این در معرض تنفس گرد و خاک قرار می‌­دهند.

گرد و غبار، محصول جانبی اشکال بی‌­شماری از حرکت و فعالیت در زندگی روزمره و هم‌چنین زباله­‌های ساختمانی است که در اطراف و داخل خانه‌ی ما قرار دارند. مهم نیست در چه مکانی باشید، هوا همیشه شامل مجموعه‌­ای از اجزای مختلف است که گرد هم آمده و گرد و غبار را ایجاد می­‌کنند؛ سلول­‌های مرده‌ی پوست، الیاف لباس، ذرات خاک و گرده، از جمله منابع ایجاد گرد و غبار هستند.

بسیاری از ما به سختی متوجه تاثیر گرد و غبار بر مجاری تنفسی خود می­‌شویم. اما برخی دیگر، مثلا کسانی که به دلیل شغل یا محل زندگی خود اغلب در معرض آن قرار می­‌گیرند، ممکن است متوجه شوند که همه‌ی این گرد و غبار بر کیفیت زندگی آن­‌ها تاثیر گذاشته است. هر چه گرد و غبار بیش‌تری استنشاق کنیم، فشار بیش‌تری به ریه‌­هایمان وارد می­‌شود. در نهایت، مقادیر زیاد گرد و غبار می‌­تواند ریه­‌های شما را زخمی کند، شانس ابتلا به بیماری را افزایش داده و حتی به طور بالقوه به سیستم ایمنی بدن‌تان آسیب برساند.

استنشاق گرد و غبار و سیستم دفاعی بدن: وقتی در گرد و غبار تنفس می­‌کنید چه اتفاقی می‌­افتد؟

ریه­‌ها به طور طبیعی دارای مکانیسم‌­های دفاعی هستند که به آن­‌ها کمک می­‌کند تا گرد و غباری که هر روز و به طور منظم استنشاق می‌­کنند را مدیریت کنند. وقتی فردی نفس می­‌کشد، ذرات گرد و غبار از طریق بینی و دهانش وارد سیستم تنفسی او می­‌شوند. با این حال، وقتی هر روز در حال تنفس در گرد و غبار هستید، همه‌ی این ذرات گرد و غبار به ریه‌­ها نمی‌­رسند. به عنوان مثال، بینی و موهای بینی یک فیلتر عالی برای گرد و غبار ارائه می­‌دهند و اکثر ذرات بزرگ توسط آن‌ها متوقف می­‌شوند (به همین دلیل است که هنگام تنفس زیاد گرد و غبار اغلب عطسه می­‌کنید).

در حالی‌که ذرات کوچک­تر گرد و غبار ممکن است از داخل لوله­‌های هوای منتهی به ریه‌­ها عبور کنند، این لوله­‌ها (نایژه‌­ها و نایژک‌­ها) مخاطی را برای جذب بیش‌تر ذرات گرد و غبار تولید می­‌کنند. موهای ریز که به مژگان معروفند، به مرور زمان مخاط را به سمت بالا و خارج از گلو حرکت می‌دهند.

هر گرد و غباری که به قسمت پایین راه‌­های هوایی و کیسه­‌های هوایی ریه‌­ها برسد، توسط ماکروفاژها که مسئول تمیز نگه داشتن ریه‌­ها هستند مورد حمله قرار می­‌گیرد. این استراتژی‌های دفاعی باعث می‌­شوند که بسیاری از ما، پس از تنفس گرد و غبار از علائم قابل‌­توجهی رنج نبریم.

با این حال، مقادیر زیاد گرد و غبار می‌­تواند پاکسازی همه‌ی آلودگی­‌ها و مواد سمی را غیرممکن کند. ذراتی که از مکانیسم‌های دفاعی فرار می‌کنند، در کیسه‌های ریه نشسته و در بافت‌­ها تجمع می‌­یابند که در نهایت باعث تشکیل بافت اسکار می‌شوند. سرانجام، ممکن است بافت اسکار بر بافت ریه­‌ها غلبه کرده و در موارد نادر، موجب از کار افتادن آن­‌ها شوند.

علائم استنشاق بیش از حد گرد و غبار

اثرات استنشاق گرد و غبار می‌­تواند به عوامل مختلفی بستگی داشته باشد. تنفس گرد و غبار سیلیس کریستالی در یک محیط ساختمانی یا محل کار باعث ایجاد یک بیماری خاص به نام «سیلیکوزیس» می­‌شود. زمانی که سیلیس موجود در سنگ، خاک رس و شن، داخل ریه‌­ها می‌شود، باعث التهاب و تورم شده که معمولا به سفت و زخم شدن بافت ریه ختم می­‌شود. بافت ریه که در این روش دچار اسکار شده است، قادر به بهبود و عملکرد مناسب نخواهد بود.

پنوموکونیوز، یک مشکل مشابه سیلیکوزیس است که نوعی بیماری ریوی شغلی ناشی از استنشاق گرد و غبار می‌­باشد. این موضوع در واقع باعث مرگ صدها هزار نفر در سال شده و تنفس طبیعی را بسیار دشوار می­‌کند.

حتی تنفس گرد و غبار معمولی خانگی حاصل از یک محل ساخت و ساز در نزدیکی خانه یا در یک منطقه‌ی خاکی نیز می­‌تواند باعث آسیب قابل­‌توجهی شود. علائم استنشاق بیش از حد گرد و غبار می‌­توانند به اشکال زیر ظاهر شوند:

عطسه کردن

عطسه یکی از رایج‌­ترین راه‌­های دفاع بدن در برابر گرد و غبار است. بدن شما به وجود گرد و غبار واکنش نشان می‌­دهد و سعی می­‌کند با عطسه‌ی منظم­ به منظور تمیز کردن مجاری تنفسی، آن را در سریع‌­ترین زمان ممکن از سیستم شما خارج کند.

اگر به گرد و غبار نیز حساسیت دارید، ممکن است بیش‌تر عطسه کنید. بسیاری از افراد نسبت به گرد و غبار آلرژی دارند یا بیش از حد حساس هستند که باعث ایجاد علائم اضافی از جمله خس‌خس سینه، خارش، تنگی نفس و ناراحتی در اطراف چشم می­‌شود.

سرفه کردن

بدن شما به طور طبیعی سعی می­‌کند با عطسه کردن منظم، استنشاق گرد و غبار را محدود کند. با این حال، در یک محیط بسیار گرد و خاکی، جلوگیری از ورود همه‌ی ذرات به بدن دشوار است. هنگامی که در گرد و غبار تنفس می­‌کنید، در نهایت با سرفه مداوم مواجه خواهید شد.

سرفه راه دیگری برای از بین بردن گرد و غبار از داخل راه‌­های هوایی است، به ویژه هنگامی که سرفه‌­ها خلط‌­دار می­‌شوند. اگر مقدار زیادی خلط دارید، نشانه‌ای بر این است که گرد و غبار در لوله‌هایی که وارد ریه‌های شما می‌شوند جمع شده و باید راه بهتری برای محافظت از راه‌های هوایی خود پیدا کنید.

رینیت

رینیت که معمولا به عنوان تب یونجه شناخته می‌­شود، یک مشکل شایع سلامتی است که می‌­تواند پس از قرار گرفتن بدن در معرض استنشاق مکرر گرد و غبار ظاهر شود. رینیت باعث التهاب غشای مخاطی و تورم در برونش‌­ها می­‌شود. رینیت می‌­تواند باعث خارش بینی، سوزش گلو و خارش چشم شود.

علائم این وضعیت بسیار شبیه به تب یونجه است. حتی اگر در منطقه‌­ای زندگی می‌­کنید که در آن مقدار زیادی از گرد و غباری که تنفس می­‌کنید از ذرات گرده‌ی گل و هم‌چنین سایر مواد مسئول حساسیت‌­ها تشکیل شده است، این علائم ممکن است دقیقا مشابه باشند.

آسم (یا علائم مشابه)

در حال حاضر هیچ مطالعه‌ی دقیقی وجود ندارد که نشان دهد استنشاق گرد و غبار قطعا باعث حملات آسم می­‌شود. با این حال، اگر مبتلا به آسم هستید و در محلی پر از گرد و غبار زندگی می­‌کنید، احتمالا حملات بسیار بیش‌تری را تجربه خواهید کرد.

اگر بیماری­‌هایی مانند آسم، بیماری مزمن انسدادی راه‌­های هوایی (COPD) یا آمفیزم دارید که از قبل بر راه‌­های هوایی شما تاثیر می­‌گذارند، باید مراقب قرار گرفتن در معرض گرد و غبار باشید. از آن‌جایی که تجمع گرد و غبار می‌­تواند قسمت­‌هایی از ریه‌­های شما را مسدود کند، ممکن است تنفس طبیعی را حتی سخت‌­تر هم بکند.

چگونه گرد و غبار کمتری تنفس کنیم؟

اگر در محیطی زندگی می­‌کنید که دائما در معرض حجم زیادی از گرد و غبار هستید، باید اقدامات بیش‌تری برای محافظت از خود انجام دهید. به عنوان مثال، اگر در مرکز شهر زندگی می‌کنید و در اطرافتان ساختمان‌های زیادی وجود دارد که گرد و غبار زیادی را در هوا منتشر می‌کنند، می‌توانید برای پنجره‌­هایتان توری نصب کنید تا گرد و غبار کمتری وارد خانه شود. علاوه بر این، صفحات گرد و غبار مشبک نیز می­‌توانند نفوذ ذرات از بیرون را کاهش دهند. هم‌چنین، گردگیری صحیح و استفاده از ابزارهای اضافی برای مبارزه با گرد و غبار می­‌تواند ورود آن را به ریه­‌های شما و خانواده‌­تان کاهش دهد.

برای شروع، اکثر افرادی که خانه‌­های بسیار پر گرد و غبار دارند، حداقل به یک روتین معمول تمیز کردن روزانه نیاز دارند. این کار می­‌تواند شامل گردگیری مناطق پرتردد خانه باشد. برای این کار می‌­توانید از ابزارهای زیر استفاده کنید:

• گردگیرهای پشمی: در حالی که گردگیرهای پر می­‌توانند با حرکت دادن گرد و غبار به اطراف آلرژی را تشدید کنند، گردگیرهای پشمی حاوی لانولین بوده که در به دام انداختن گرد و غبار کمک می‌­کنند. این روش تضمین می­‌کند که در سریع­‌ترین زمان ممکن از شر گرد و غبار خلاص شوید و آن را در فضای خانه جابه‌جا نکنید.

• پارچه­‌های میکروفایبر: پارچه­‌های میکروفایبر نیز برای به دام انداختن گرد و غبار بسیار عالی هستند و برخلاف گردگیرهای پر، غبار را در هوا جابه‌جا نمی­‌کنند. خیس کردن پارچه با مقدار بسیار کمی آب می­‌تواند به جذب گرد و غبار کمک کند.

• جاروبرقی‌­های گردگیر: جاروبرقی­‌های مخصوص گردگیر برای کسانی که در خانه­‌شان مقادیر زیادی گرد و غبار وجود دارد و یا به آلرژی­‌های شدید مبتلا هستند، عالی می‌باشد. معمولا به همراه این دستگاه، یک گردگیر و یک فیلتر HEPA برای کمک به حذف گرد و غبار از خانه‌ی شما ارائه می‌شود.

بیش‌تر خانه‌های پر گرد و غبار به یک روتین منظم نیاز دارند که شامل گردگیری و جاروبرقی روزانه است. اطمینان حاصل کنید که به مناطقی که معمولا نادیده گرفته می‌­شوند ولی می­‌توانند به سرعت گرد و غبار را جمع کنند نیز توجه کنید. پرده­‌ها، قرنیزها و فضاهای بین قفسه‌­ها و دیوارها از جمله این قسمت­‌ها هستند.

شستن هفتگی رخت‌خواب‌­ها و هم‌چنین هر پارچه‌­ای که اغلب در معرض آن هستید، از جمله پتوها و روکش‌­های کوسن در اتاق نشیمن، به خلاص شدن از شر شوره‌ی اضافی و سلول‌­های پوستی که در آن‌­ها تجمع کرده‌­اند، کمک می­‌کند.

به یاد داشته باشید به:

• به ترتیب صحیح گردگیری کنید: اتاق­‌ها را از بالا به پایین تمیز کنید. یعنی، ابتدا سطوح بلند را گردگیری کنید و در آخر زمانی که گرد و غبار حاصل از این تمیزکاری بر سطح زمین نشست، فرش‌­ها را جاروبرقی بکشید.

• به هم ریختگی را از بین ببرید: دور انداختن اشیا می‌­تواند بسیار دشوار باشد؛ اما هرچه در خانه‌ی خود به هم ریختگی بیش‌تری داشته باشید، سطوح بیش‌تری برای تجمع گرد و غبار وجود خواهد داشت. به طور منظم وسایل خود را مرتب کنید و از شر هر چیزی که نیاز ندارید، خلاص شوید.

• به جای جاروی دستی، جارو برقی بکشید: جارو کردن با جاروی دستی عموما گرد و غبار بیش‌تری ایجاد می­‌کند و کنترل وضعیت هوای خانه‌ی شما را غیرممکن می­‌سازد. یک جاروبرقی با فیلتر HEPA که اختصاصا برای به دام انداختن گرد و غبار طراحی شده است را انتخاب کنید و مطمئن شوید که 2 تا 3 بار در هفته از آن استفاده می­‌کنید.

فیلتر کردن هوای خانه

اگر نمی­‌خواهید برای به حداقل رساندن تنفس گرد و غبار همیشه در خانه ماسک بزنید، بهترین جایگزین این است که هوای منزل‌تان را فیلتر کنید. مطمئن شوید که به طور مرتب فیلترهای سیستم تهویه‌ی مطبوع خود را تعویض می­‌کنید زیرا احتمالا خیلی سریع‌­تر از آن‌چه فکر می­‌کنید با گرد و غبار مسدود می‌­شوند. هم‌چنین می‌­توانید برای وسایل تمیزکاری‌تان فیلتر نصب کنید. جاروبرقی­‌های دارای فیلتر HEPA طوری طراحی شده‌­اند که گرد و غبار را به طور موثرتری به دام بیندازند.

گزینه‌ی دیگر، خرید سیستم تصفیه‌ی هوا است. محصولات زیادی وجود دارد که نه تنها شوره و گرده‌ی هوا، بلکه بسیاری از مواد دیگر را نیز از بین می­‌برند. به دنبال یک تصفیه­‌کننده‌ی هوا باشید که مشخصا قادر به جذب گرد و غبار است. بهترین فیلتر هوا برای گرد و غبار معمولا فیلتر HEPA است که باید مرتبا تمیز یا تعویض شود.

چگونه قرار گرفتن در معرض گرد و غبار را مدیریت کنیم؟

گرد و غبار بخشی عادی از محیط طبیعی ماست و نمی­‌توانیم از آن اجتناب کنیم. با این حال، برای افرادی که نسبت به دیگران، به طور منظم­ با گرد و غبار بیش‌تری مواجه می­‌شوند، یافتن راه‌­هایی برای کاهش تاثیر گرد و غبار می‌­تواند مفید باشد. گرد و غبار بیش از حد نه تنها خانه‌ی شما را نامرتب نشان می‌­دهد بلکه می‌­تواند برای سلامت کوتاه‌مدت و بلندمدت شما نیز بسیار مشکل‌­ساز باشد.

ممکن است در یک محل پر گرد و غبار زندگی نکنید اما عوارض منفی آن را مشاهده کنید. آزمایش ژنتیک آلرژی­ حنیفا می­‌تواند به شما نشان دهد که آیا نسبت به گرد و غبار و گرده‌ها حساسیت ژنتیکی دارید یا نه. این حساسیت­‌ها ممکن است احتمال پاسخ آلرژیک به این عوامل را افزایش دهند.

• سلامت
• آلرژی
• ژنتیک
• گرد_و_غبار
• تست_ژنتیک_آلرژی