احتمالا شما هم یک بار یکی از رژیم‌های رایج را به امید دیدن نتایجی معجزه‌آسا در زمینه‌ی کاهش وزن یا سلامت پوست، امتحان کرده‌اید. اما واقعا چند نفر از ما توانسته‌ایم با چنین رژیم‌هایی وزن کم کنیم یا از افزایش وزن خود جلوگیری کنیم؟ ممکن است تعداد افرادی که به این سوال جواب مثبت می‌دهند انگشت‌شمار باشد.
دلیل این امر آن است که بدن هر فردی منحصر به فرد بوده و نیازهای تغذیه‌ای متفاوتی دارد. چیزی که برای یک نفر جواب می‌دهد ممکن است برای دیگری پاسخگو نباشد. مسیر موفقیت هر فرد به دلیل ترکیب ژنتیکی منحصر به فردش متفاوت خواهد بود. اینجاست که نوتریژنومیکس (nutrigenomics)، علمی که به بررسی فعل و انفعالات بین ژن‌ها و رژیم غذایی می‌پردازد، وارد عمل میشود.
با مطالعه‌ی واکنش‌های بین ژن‌ها و رژیم‌های غذایی مختلف (کم‌چربی، کم‌کربوهیدرات)، می‌توان بر اساس ترکیب ژنتیکی منحصر به فرد هر شخص، توصیه‌های غذایی آن‌ها را شخصی‌سازی کرد. به خواندن این مطلب ادامه دهید تا در مورد نوتریژنومیکس، مزایای انجام آزمایش ژنتیک تغذیه حنیفا، نقش آن در پیشگیری از بیماری و کاربردهای روزانه‌ی آن در زندگی خود اطلاعات مفیدی به‌دست آورید.
آیا می‌دانستید؟
تعامل بین رژیم غذایی و ژن‌ها بر همه چیز، از مدیریت وزن و نیازهای بدن به ویتامین گرفته تا عدم تحمل غذایی و رفتارهای غذایی ما تاثیر می‌گذارد. آزمایش ژنتیک تغذیه حنیفا می‌تواند تمامی این اطلاعات را برای شما برملا کند.
نوتریژنومیکس چیست؟
نوتریژنومیکس یا ژنومیکس تغذیه، نحوه‌ی تعامل بین غذا و ژن‌ها را مطالعه می‌کند. این علم به ما می‌گوید که هیچ رژیم غذایی کاملی وجود ندارد زیرا همه‌ی ما ساختار ژنتیکی متفاوتی داریم. آن‌چه برای بدن دوست شما کار می‌کند ممکن است برای بدن شما بی‌فایده باشد!
بیاید به این موضوع ساده‌تر نگاه کنیم:
ژن‌ها برای کنترل عملکرد بدن، دستورالعمل‌هایی را ارائه می‌دهند؛ آن‌ها چیزهایی مانند قد، سرعت کالری‌سوزی، نیاز به مواد مغذی و خطرات سلامتی که ممکن است با آن مواجه شویم را هدایت می‌کنند. غذا می‌تواند به ژن‌ها سیگنال‌هایی را بفرستد و آن‌ها را روشن یا خاموش کند. به عنوان مثال، مواد مغذی موجود در سیب می‌توانند ژن‌های مربوط به ایمنی را فعال کنند، در حالی که غذاهای ناسالم ممکن است ژن‌هایی که از قلب ما محافظت می‌کنند را خاموش کنند. بنابراین ژنتیک تغذیه سعی می‌کند به این مکالمه بین ژن‌ها و غذاها گوش دهد تا بر اساس آن، توصیه‌های تغذیه‌ای هر فرد را شخصی‌سازی کند.
آیا تفاوتی بین نوتریژنتیک و نوتریژنومیکس وجود دارد؟
نوتریژنتیک و نوتریژنومیک رابطه‌ی پیچیده‌ی بین مواد مغذی و ترکیب ژنتیکی ما را بررسی می‌کنند، اما هر کدام از آن‌ها این کار را از دیدگاه‌های متفاوتی انجام می‌دهند.
نوتریژنتیک:
- نوتریژنتیک بر تعامل بین تغییرات ژنتیکی و پاسخ‌های فردی به مواد مغذی و اجزای رژیم غذایی تمرکز دارد.
- این علم چگونگی تاثیر تفاوت‌های ژنتیکی بر موارد زیر را بررسی می‌کند:
- جذب مواد مغذی و متابولیسم
- پاسخ به ترکیبات غذایی فعال زیستی (مواد موجود در غذا که می‌توانند بر سلامتی تاثیر بگذارند.)
- پیامدها:
- تفاوت‌های ژنتیکی در بین جمعیت‌های مختلف می‌توانند باعث تحمل‌های غذایی متفاوت شوند.
- به منظور بهبود سلامتی فرد، می‌توان نیازهای غذایی او را بر اساس ژنتیک، شخصی‌سازی کرد.
نوتریژنومیکس:
- این علم چگونگی تعامل مستقیم اجزای رژیم غذایی با ژن‌ها را بررسی کرده و تاثیر غذا بر عملکرد ژن‌ها را مطالعه می‌کند.
- نوتریژنومیکس بررسی می‌کند که رژیم غذایی چگونه می‌تواند بر فعالیت ژن‌ها تاثیر گذاشته و در نهایت بر سلامتی و استعداد ابتلا به بیماری‌ها اثر داشته باشد.
- هدف:
- رژیم‌های غذایی را بر اساس ژنوتیپ فردی (آرایش ژنتیکی)، برای بهینه‌سازی سلامتی فرد شخصی‌سازی می‌کند.
- تشخیص بی‌ثباتی ژنوم (تغییرات در ماده ژنتیکی)
- از انتقال از حالت سالم به بیماری جلوگیری می‌کند.
اهمیت این علم در سلامت و تغذیه مدرن
نوتریژنومیکس به طور فزاینده‌ای در سلامت و تغذیه‌ی مدرن تاثیرگذار است و امکان مراقبت‌های بهداشتی شخصی و پیشگیری از ابتلا به بیماری را فراهم می‌کند. نحوه‌ی کار آن به شرح زیر است:
- درک نیازهای فردی: ژن‌های ما بر نحوه‌ی واکنش ما به غذاها تاثیر می‌گذارند. به عنوان مثال، برخی از ما ممکن است تغییرات ژنتیکی را در خود داشته باشیم که ما را نسبت به گلوتن حساس می‌کند، در حالی که برخی دیگر ممکن است در متابولیسم چربی‌ها مزیت ژنتیکی داشته باشند. آزمایشات نوتریژنومیکس به شناسایی چنین تغییرات ژنتیکی کمک کرده و طراحی برنامه‌های غذایی شخصی‌سازی‌شده برای رسیدن به سلامتی مطلوب را امکان‌پذیر می‌کنند.
- تشخیص زودهنگام خطر ابتلا به بیماری: نوتریژنومیکس با تجزیه و تحلیل فعل و انفعالات ژن-رژیم غذایی، افراد مستعد ابتلا به بیماری‌هایی مانند دیابت و بیماری‌های قلبی را زودهنگام شناسایی کرده و انجام اقدامات پیشگیرانه را ممکن می‌سازد. به عنوان مثال، این علم می‌تواند به شناسایی افزایش حساسیت به نمک، که ممکن است منجر به افزایش خطر ابتلا به فشار خون شود کمک کند. در نهایت دانستن این اطلاعات می‌تواند به کاهش مصرف نمک برای کاهش خطر یا حتی احتمالا پیشگیری از ابتلا به فشار خون کمک کند.
- مبارزه با مشکلات سلامتی بین‌نسلی: نوتریژنومیکس نشان می‌دهد که چگونه رژیم‌های غذایی ناسالم بر نسل‌های آینده تاثیر گذاشته و به ترک عادات غذایی ناسالم کمک می‌کند.
- توجه به بیماری‌های مزمن: یک رژیم غذایی سالم بر ژن‌ها و نحوه‌ی عملکرد آن‌ها تاثیر می‌گذارد، که می‌تواند به پیشگیری از بیماری‌های مزمن کمک کند.
با اینکه نوتریژنومیکس هنوز در حال رشد است اما نوید تغذیه‌ی شخصی‌سازی‌شده و طب پیشگیرانه‌ای را می‌دهد که نتایج سلامتی را بهبود خواهد بخشید.
به یاد داشته باشید، قبل از ایجاد هر گونه تغییر در رژیم غذایی بر اساس اطلاعات ژنتیکی، مشورت با متخصص اهمیت بسیار زیادی دارد.
علم پشت نوتریژنومیکس
ژن‌های ما تقریبا بر همه‌ی جنبه‌های تغذیه تاثیر می‌گذارند؛ از نحوه‌ی تجزیه‌ی ماکرومولکول‌ها، ترکیب میکروب‌های بدن تا عدم تحمل و ترجیحات غذایی، همه تحت کنترل ژن‌ها هستند. به عنوان مثال، اگر سطح آنزیم متابولیسم‌کننده‌ی کافئین در بدن یک فرد بیش از حد باشد، ممکن است بتواند بدون اینکه دچار ناراحتی یا مشکل خواب شود، هفت فنجان قهوه در روز بنوشد. از سوی دیگر، اگر فردی کمبود ژن‌های تولیدکننده‌ی لاکتاز را داشته باشد، ممکن است نتواند بدون احساس ناراحتی شکمی به قهوه‌ی خود شیر اضافه کند.
ژن دیگری به نام FTO به دلیل نقشی که در تنظیم وزن بدن دارد، مورد توجه قرار گرفته است. تغییرات در این ژن می‌تواند بر متابولیسم، نحوه‌ی سوزاندن و تعادل کلی انرژی بدن تاثیر بگذارد که همه‌ی این‌ها به چالش‌ها یا برتری‌های مربوط به مدیریت وزن کمک می‌کنند.
هر فردی در مورد تغذیه و متابولیسم دارای ترکیب مشخصی از «مزایا» و «معایب» ژنتیکی است. تجزیه و تحلیل نوتریژنومیکس به ما اجازه می‌دهد تا برای بهبود سلامت و کاهش خطرات ابتلا به بیماری‌ها، انتخاب‌های غذایی آگاهانه‌تری داشته باشیم.
در حالی که بدون شک ژنتیک بخش مهمی از این پازل است، هم‌چنان واضح است که سبک زندگی و عوامل محیطی نیز به طور قابل‌توجهی نحوه‌ی واکنش بدن ما به آن‌چه که می‌خوریم را شکل می‌دهند. برخی از استعدادهای ژنتیکی که ممکن است به عنوان «عیب» در نظر گرفته شوند، اغلب می‌توانند با اصلاح رژیم غذایی استراتژیک و تغییر سبک زندگی کاهش یابند. به عنوان مثال، اگر یک ژن شما را مستعد پرخوری می‌کند، استفاده از غذاهای سیرکننده در وعده‌های غذایی اصلی و انتخاب میان‌وعده‌های سالم‌تر می‌تواند به کاهش این تمایل کمک کند.
نوتریژنومیکس راه را برای اتخاذ رویکردی شخصی‌تر به تغذیه باز کرده و بر قدرت درک مشخصات ژنتیکی ما تاکید می‌کند. این علم به ما می‌آموزد که اگرچه ممکن است استعدادهای ژنتیکی داشته باشیم که بر سلامت تغذیه‌ی ما تاثیر می‌گذارد، اما در این زمینه تنها به DNA خود محدود نیستیم. با بینش‌های ارائه شده توسط نوتریژنومیکس، همراه با انتخاب‌های سبک زندگی آگاهانه، می‌توانیم سلامت خود را کنترل کنیم و دانش ژنتیکی خودمان را به ابزاری برای طراحی استراتژی‌های سلامت شخصی تبدیل کنیم.
فرآیند و مزایای آزمایشات نوتریژنومیکس (ژنتیک تغذیه)
مرکز خدمات تخصصی ژنتیک حنیفا این امکان را به شما خواهد داد که، آزمایش ژنتیک تغذیه را انجام دهید.
آزمایش ژنتیک تغذیه چگونه انجام میشود؟
آزمایش ژنتیک برای یافتن جهش‌هایی (تغییراتی) که می‌توانند منجر به مشکلات سلامتی شوند، DNA شما را زیر ذره‌بین قرار می‌دهد. این آزمایش یک آزمایش ژنتیکی است که نیازهای غذایی مخصوص به شما را نشان می‌دهد.
این کار با سواب زدن روی گونه و فرستادن نمونه بزاق به آزمایشگاه برای بررسی ژن‌های خاص مرتبط با تغذیه انجام میشود. پس از تعیین توالی ژن‌ها، متخصصین ژنتیک حنیفا، نتایج را تجزیه و تحلیل کرده تا معنای آن برای سلامتی را برای شما شرح دهند.
چگونه می‌توان آزمایش ژنتیک تغذیه را انجام داد؟
برای انجام آزمایش ژنتیک به نمونه بزاق یا خون نیاز است. مرکز خدمات تخصصی ژنتیک حنیفا کیت نمونه‌گیری بزاق را به شما ارائه خواهد داد. اکثر آزمایشات بزاق با استفاده از کیت‌های تست DNA در خانه انجام می‌شوند، بنابراین برای این کار حتی لازم نیست از منزل خارج شوید.
این نمونه در آزمایشگاه برای شناسایی تغییرات ژنتیکی خاص مرتبط با تغذیه و سلامت مورد تجزیه و تحلیل قرار می‌گیرد. آزمایش ژنتیک تغدیه‌ی حنیفا بیش از 60 ویژگی ژنتیکی مرتبط با تغذیه در شما را بررسی می‌کند.
هزینه‌ی آزمایش ژنتیک تغذیه چقدر است؟
هزینه‌ی این آزمایش بسته به ارائه‌دهنده و جامعیت آن می‌تواند متفاوت باشد.
بهترین آزمایش ژنتیک تغذیه کدام است؟
از آن‌جایی که نیازها و اهداف افراد با یکدیگر متفاوت است، بهترین آزمون واحد وجود ندارد. برای انتخاب آزمایش مورد نظر به موارد زیر توجه کنید:
- اهداف سلامتی خود را مشخص کنید: می‌خواهید با انجام این آزمایش به چه چیزی برسید؟
- تحقیق و مقایسه: به دنبال بررسی و مقایسه‌ی تست‌ها بر اساس عواملی مانند تعداد ژن‌های تحت پوشش، محتوای گزارش، خدمات مشتری و هزینه باشید.
- شهرت شرکت را در نظر بگیرید: یک شرکت معتبر و با سابقه را در شهر مورد نظر خود انتخاب کنید.
- جامعیت آزمایش را ارزیابی کنید: بدانید آزمایش چه تعداد و چه نوع ژن‌هایی را تجزیه و تحلیل می‌کند.
- خدمات اضافی را ارزیابی کنید: در نظر بگیرید که آیا گزینه‌هایی مانند توصیه‌های تغذیه‌ی شخصی برای شما ارزشمند هستند یا خیر.
آیا نوتریژنومیکس در کاهش وزن مفید است؟
آزمایش ژنتیک تغذیه می‌تواند بینش‌هایی را در مورد چگونگی تاثیر ژن‌های شما بر متابولیسم و تنظیم اشتها ارائه دهد. این اطلاعات به نوبه‌ی خود بر تلاش شما برای چربی‌سوزی تاثیر می‌گذارند. علاوه بر این، با روشن کردن چگونگی پردازش کربوهیدرات‌ها، چربی‌ها و پروتئین‌ها توسط بدن شما، به شناسایی میزان دقیق ماکروهای مورد نیاز برای بدن کمک می‌کند.
با این حال، این یک راه‌حل تضمینی نیست و باید با یک سبک زندگی سالم ترکیب شود. به یاد داشته باشید، تحقیقات هنوز ادامه دارند و در حال حاضر برای نقش قطعی نوتریژنومیکس در کاهش وزن شواهد محدودی وجود دارد.
نقش نوتریژنومیکس در پیشگیری از بیماری‌ها چیست؟
طبق تحقیقات فعلی در علوم تغذیه و غذا، مطالعات نوتریژنومیکس به پیشگیری از بیماری‌هایی مانند دیابت نوع 2، فشار خون بالا، دیابت بارداری و بیماری‌های قلبی-عروقی کمک می‌کند. به طور مشابه، رژیم غذایی در حدود 30 تا 40 درصد از تمام موارد سرطان نقش دارد. مطالعات متعدد نشان می‌دهند که سرطان سینه، پروستات، کبد، روده‌ی بزرگ و ریه با عادات غذایی مرتبط هستند.
آزمایش ژنتیک تغذیه می‌تواند نیازهای تغذیه‌ای منحصر به فرد افراد را بر اساس ژن‌هایشان ارزیابی کرده و یک رژیم غذایی شخصی ایجاد کند. این تست هم‌چنین به درمان و پیشگیری از بیماری‌های مزمن هم کمک می‌کند. نقش نوتریژنومیکس در پیشگیری از بیماری‌ها به شرح زیر است:
- تغذیه‌ی شخصی: نوتریژنومیکس به ارائه‌ی توصیه‌های غذایی شخصی بر اساس ترکیب ژنتیکی افراد به آن‌ها کمک می‌کند.
- ارزیابی خطر ابتلا به بیماری: استعدادهای ژنتیکی برای ابتلا به بیماری‌های خاص را شناسایی کرده و امکان مداخلات پیشگیرانه را فراهم می‌کند.
- پزشکی شخصی‌سازی‌شده: نوتریژنومیکس می‌تواند به طراحی مداخلات هدفمند برای درمان و پیشگیری موثرتر بیماری‌ها با توجه به عوامل ژنتیکی خاص کمک کند.
- درک تعاملات بین ژن و رژیم غذایی: نوتریژنومیکس بررسی می‌کند که چگونه مواد مغذی و الگوهای غذایی بر بیان ژن و استعداد ابتلا به بیماری‌ها تاثیر می‌گذارند.
کاربردهای عملی نوتریژنومیکس در زندگی روزمره
از زمان به رسمیت شناختن حق غذا در سال 1948، پیشرفت عمده‌ای در عرضه‌ی غذا در سراسر جهان صورت گرفته است. تجارت بین‌المللی و سازمان‌هایی مانند کمیسیون Codex Alimentarius به تضمین ایمنی و تغذیه‌ی غذا در سطح جهانی کمک کرده‌اند. با این حال، در سال‌های اخیر، چالش‌هایی مانند افزایش مصرف غذاهای فرآوری‌شده و سبک زندگی کم‌تحرک نیز به وجود آمده است. همین امر منجر به بروز بیماری‌های مرتبط با سبک زندگی، به ویژه در کشورهای در حال توسعه شده است.
با پیشرفت در درک نحوه‌ی تعامل غذا، تغذیه و ژن‌ها، رشته‌ی جدیدی به نام نوتریژنومیکس یا ژنومیک تغذیه پدید آمده است. این رشته بر مداخلات غذایی شخصی‌سازی‌شده بر اساس ترکیب ژنتیکی برای مدیریت بیماری‌های مرتبط با تغذیه و بهبود نتایج سلامت تمرکز دارد. کاربردهای عملی نوتریژنومیکس در زندگی روزمره عبارتند از:
- انتخاب‌های غذایی آگاهانه: با کمک این علم می‌توانید درک کنید که چگونه ژن‌های شما برای هدایت تصمیم‌گیری‌های غذایی با مواد مغذی خاص تعامل دارند.
- بهینه‌سازی مصرف مواد مغذی: رژیم غذایی خود را برای به حداکثر رساندن جذب مواد مغذی بر اساس نیاز خود سفارشی کنید.
- اتخاذ یک رویکرد پیشگیرانه برای سلامتی: عوامل خطر ژنتیکی بالقوه را شناسایی کنید و اقدامات پیشگیرانه‌ای مانند اصلاح رژیم غذایی را انجام دهید.
- تصمیم‌گیری آگاهانه درباره‌ی مکمل‌ها: درباره‌ی اینکه آیا ممکن است که بر اساس ترکیب ژنتیکی منحصر به فردتان مکمل‌های خاصی برای شما مفید باشند، بینش به دست آورید (قبل از مصرف هر مکملی با یک پزشک مشورت کنید).
- حمایت از تلاش‌های مدیریت وزن: از این بینش ژنتیکی برای تکمیل سایر استراتژی‌های مدیریت وزن استفاده کنید، به یاد داشته باشید که این یک راه‌حل مستقل نیست.
چالش‌های اخلاقی و مقرراتی
نوتریژنومیکس هیجان‌انگیز است، اما ادغام آن در مراقبت‌های بهداشتی عمومی چندین چالش مهم اخلاقی و نظارتی را به همراه دارد. این چالش‌ها عبارتند از:
- حریم خصوصی داده‌ها: اطلاعات ژنتیکی فوق‌العاده شخصی است. برای محافظت از این داده‌ها و اطمینان از خصوصی و ایمن ماندن آن‌ها به قوانین قوی نیاز داریم.
- دسترسی و مقرون به صرفه بودن: آزمایش‌های نوتریژنومیکس و طرح‌های شخصی‌سازی‌شده می‌توانند گران باشند. باید مطمئن شویم که همه می‌توانند به آن‌ها دسترسی داشته باشند، نه فقط کسانی که توانایی خرید آن‌ها را دارند.
- پیچیدگی و تخصص: این رشته پیچیده است. پزشکان و سایر ارائه‌دهندگان مراقبت‌های بهداشتی برای درک و توضیح این آزمایشات به بیماران، به آموزش نیاز دارند.
- محدودیت‌های ژنتیک: ژن‌ها مهم هستند، اما تمام داستان نیستند. سبک زندگی، محیط زندگی و باکتری‌های روده نیز در تغذیه‌ی ما نقش دارند. ما باید همه چیز را در نظر بگیریم تا یک رویکرد واقعا شخصی‌سازی‌شده برای سلامت ایجاد کنیم.
با مقابله با این چالش‌ها، می‌توانیم مطمئن شویم که همه از امکانات هیجان‌انگیز نوتریژنومیکس بهره می‌برند.
سبک زندگی و عوامل محیطی
حدود 60 درصد مرگ و میرها در سراسر جهان ناشی از بیماری‌های مزمن مرتبط با سبک زندگی است که دو برابر بیشتر از بیماری‌های عفونی رخ می‌دهند. نوتریژنومیکس علم یا جادویی نیست که بتواند یک راه‌حل تک‌مرحله‌ای برای تمام مشکلات سلامتی شما داشته باشد. سبک زندگی و عوامل محیطی نیز نقش مهمی در این مساله دارند.
قرار گرفتن طولانی‌مدت در معرض یک سبک زندگی نامناسب و شرایط محیطی می‌تواند حتی با وجود یک رژیم غذایی خوب به سلامتی شما آسیب برساند. این بایدها و نبایدها می‌توانند به شما در حفظ ژن‌ها و بدنی سالم کمک کنند:
- ورزش و فعالیت‌های سالم مانند مدیتیشن و یوگا را در برنامه‌ی روزانه‌ی خود بگنجانید تا تندرستی مطلوب داشته باشید.
- برای حفظ سلامت ژن‌های خود از قرار گرفتن در معرض اشعه‌ی ماوراءبنفش، آلودگی ریزگردی، غبار و محیط سمی خودداری کنید.
- ذهن‌آگاهی را تمرین کنید و تا حد امکان از استرس دوری کنید.
- نسبت به بدن خود نگرشی مثبت داشته باشید. ذهن و بدن خود را به سمت سلامتی و احساسات بهتر هدایت کنید.
- مراقب بهداشت خود باشید، به خصوص هنگام مراجعه به بیمارستان‌ها و به اشتراک گذاشتن نمونه‌های خون یا ادرار.
خلاصه
- نوتریژنومیکس مطالعه‌ی چگونگی تاثیر مواد مغذی بر ساختار ژنتیکی است.
- آزمایش ژنتیک تغذیه یک آزمایش DNA است که نیازهای غذایی خاص شما را نشان می‌دهد. این کار با نمونه‌گیری با استفاده از یک سواب و فرستادن آن به آزمایشگاه برای بررسی ژن‌های مرتبط با ویژگی‌های تغذیه‌ای شما انجام میشود.
- این آزمایش به شما کمک می‌کند تا نیازهای تغذیه‌ای خود را شناسایی کرده و یک برنامه‌ی غذایی شخصی برای خود داشته باشید. چنین برنامه‌ی غذایی می‌تواند به تعادل وزن و کنترل بیماری‌ها کمک کند.
- با این حال، نوتریژنومیکس به تنهایی نمی‌تواند یک راه حل تک‌مرحله‌ای برای تمام مشکلات سلامتی شما باشد. بررسی سبک زندگی و شرایط محیطی نیز ضروری است.
