آیا تا به حال بعد از یک دوره‌ی عادت ماهانه‌ی استرس‌زا احساس درد ناگهانی در سمت راست بالای شکم خود کرده‌اید؟ در حالی که بسیاری از عوامل می‌توانند در تشکیل سنگ کیسه‌ی صفرا نقش داشته باشند، مطالعات اخیر نشان می‌دهد که استرس می‌تواند یک عامل بالقوه برای این امر باشد. ارتباط بین استرس و سنگ کیسه‌ی صفرا سوالات مهمی را در مورد اینکه چگونه احساسات بر سلامت جسمانی ما تاثیر می‌گذارد، ایجاد می‌کند. در این مطلب، بررسی می‌کنیم که آیا استرس می‌تواند باعث ایجاد سنگ کیسه‌ی صفرا شود، مکانیسم‌های پشت این ارتباط چیست و چه کاری می‌توانید برای کاهش خطر ابتلا به سنگ کیسه‌ی صفرا انجام دهید.
آیا می‌دانستید شما ممکن است تغییرات ژنی خاصی را داشته باشید که خطر ابتلا به بیماری‌های مزمن مختلف مانند دیابت، فشارخون بالا و حتی سنگ کیسه‌ی صفرا را افزایش دهد؟ آگاهی از این موارد می‌تواند به شما کمک کند تا اقدامات عملی لازم را برای کاهش خطر و احتمالا جلوگیری از بروز این مشکلات انجام دهید. با انجام تست ژنتیک سلامت مرکز خدمت تخصصی ژنتیک حنیفا می‌توانید علاوه بر سنجش احتمال ژنتیکی ابتلای خود به سنگ کیسه‌ی صفرا، بیش از 50 فاکتور سلامتی دیگر مانند آلزایمر، آرتریت روماتوئید، بیماری کرون، بیماری‌های چشمی، بیماری‌های کلیوی، دیابت و غیره را هم از نظر ژنتیکی مورد بررسی قرار دهید.
سنگ کیسه‌ی صفرا چیست؟
سنگ‌های صفراوی رسوبات سخت شده‌ای هستند که معمولا از مایعات گوارشی تشکیل شده در کیسه‌ی صفرا، ایجاد می‌شوند. کیسه‌ی صفرا اندامی گلابی شکل است که درست زیر کبد و سمت راست شکم شما قرار دارد. اندازه‌ی سنگ‌های صفراوی می‌تواند از کوچک‌ترین حالت به اندازه‌ی یک دانه‌ی شن و تا بزرگ‌ترین حالت به اندازه‌ی یک توپ گلف، متغیر باشد. تعداد سنگ‌های کیسه‌ی صفرا نیز در افراد مختلف می‌تواند متفاوت باشد. درمان معمول برای این عارضه، برداشتن کیسه‌ی صفرا یا کوله‌سیستکتومی است. با این حال اگر کسی علائمی را تجربه نکند، ممکن است نیازی به جراحی نداشته باشد.
علائم سنگ کیسه‌ی صفرا
سنگ کیسه‌ی صفرا اغلب هیچ علامتی ایجاد نمی‌کند، اما شدت سنگ ایجاد شده ممکن است از خفیف تا شدید متغیر باشد. در اینجا برخی از علائم رایج سنگ کیسه‌ی صفرا آورده شده است:
درد شکمی: درد در سمت راست یا مرکز شکم یکی از علائم شایع سنگ کیسه‌ی صفرا است. درد ایجاد شده می‌تواند مبهم، تیز یا مانند گرفتگی بوده و ممکن است رفت و برگشتی باشد.
تهوع و استفراغ: سنگ کیسه‌ی صفرا به خصوص بعد از خوردن یک وعده‌ی غذایی چرب، سبب ایجاد تهوع و استفراغ می‌شود.
زردی: اگر سنگ کیسه‌ی صفرا مجرای صفراوی را مسدود کند، می‌تواند سبب زردی پوست و چشم گردد.
مدفوع به رنگ خاک رس: هنگامی که جریان صفرا مسدود می‌شود، مدفوع ممکن است رنگ پریده یا خاکی شود.
تب و لرز: اگر کیسه‌ی صفرا عفونی شود، می‌تواند باعث تب و لرز شود.
سوء هاضمه: سنگ کیسه‌ی صفرا می‌تواند باعث سوء هاضمه و نفخ شود.
چه چیزی باعث ایجاد سنگ کیسه‌ی صفرا می‌شود؟
صفرا مایع گوارشی موجود در داخل کیسه‌ی صفرا است. تصور می‌شود که سنگ کیسه‌ی صفرا زمانی ایجاد می‌شود که عدم تعادل شیمیایی در صفرا وجود داشته باشد. با این حال، دلیل این عدم تعادل شیمیایی هنوز مشخص نیست. دو چیز در صفرا می‌تواند به تشکیل سنگ کیسه‌ی صفرا کمک کند:
سطوح بالا و غیرمعمول کلسترول: بیشتر سنگ‌های صفراوی از کلسترول تشکیل شده‌اند. هنگامی که کلسترول بیش از حد در صفرا وجود داشته باشد، می‌تواند سبب تشکیل کریستال‌هایی شود که در نهایت به سنگ‌های صفراوی تبدیل می‌شوند.
بیلی روبین بیش از حد: بیلی روبین یک ماده‌ی زائد است که هنگام تجزیه‌ی گلبول‌های قرمز تولید می‌شود. اگر بیش از حد بیلی روبین در صفرا وجود داشته باشد، می‌تواند به تشکیل سنگ‌های صفراوی کمک کند. 1 از هر 5 سنگ کیسه‌ی صفرا از بیلی روبین تشکیل شده‌اند.
عوامل خطر برای سنگ کیسه‌ی صفرا
گروه‌های زیر بیشتر در معرض ابتلا به سنگ کیسه‌ی صفرا هستند:
- افرادی که بالای 40 سال سن دارند.
- زنانی که سابقه‌ی خانوادگی برای سنگ کیسه‌ی صفرا دارند.
- افرادی که چاق هستند.
- کسانی که دارای شرایط پزشکی خاصی مانند کرون، سندروم روده‌ی تحریک‌پذیر یا بیماری‌های خاص کبدی هستند.
- کسانی که به طور معمول رژیم‌های غذایی با چربی بالا، کلسترول بالا و فیبر کم را انجام می‌دهند.
- کسانی که آنتی‌بیوتیکی به نام سفتریاکسون را مصرف می‌کنند.
- کسانی که بسیار سریع دچار کاهش وزن شده‌اند.
آیا استرس می‌تواند باعث سنگ کیسه‌ی صفرا شود؟
هنگامی که بدن تحت استرس است، انرژی آن از عملکردهایی مانند هضم منحرف می‌شود تا بتواند تمام منابع خود را برای تحریک پاسخ «جنگ یا گریز» استفاده کند. هضم با کاهش انقباض ماهیچه‌های گوارشی و کاهش ترشح شیره‌های گوارشی مانند صفرا، کند می‌شود. استرس مزمن می‌تواند منجر به مهار مکرر آزاد شدن صفرا از کیسه‌ی صفرا شده و کل سیستم صفراوی را مختل کند. این امر می‌تواند غلظت کلسترول صفرا را افزایش دهد و سبب ایجاد سنگ کیسه‌ی صفرا شود. تحقیقات نشان می‌دهد در بیماران مبتلا به سنگ‌های صفراوی کلسترولی، کاهش تخلیه‌ی کیسه‌ی صفرا مشاهده شده است. بنابر موارد ذکر شده، استرس مزمن ممکن است با تاثیر بر تخلیه‌ی کیسه‌ی صفرا یا ترشح صفرا از کیسه‌ی صفرا، منجر به تشکیل سنگ کیسه‌ی صفرا شود.
مدیریت استرس جهت حفظ بهتر سلامت روده
در حالی که مدیریت استرس می‌تواند از راه‌های مختلف به بدن کمک کند، این کار به طور خاص می‌تواند منجر به بهبود سلامت روده، کاهش خطر مشکلات گوارشی و مشکلات سلامتی مرتبط با روده شود. در اینجا چند استراتژی موثر برای مدیریت استرس جهت بهبود سلامت روده آورده شده است:
غذا خوردن آگاهانه: خوردن آگاهانه به ما کمک می‌کند تا برای نیازهای بدن خود آماده و از آن‌ها آگاه باشیم، که این امر خود می‌تواند به کاهش سطح استرس و ارتقای رفاه کلی کمک کند.
پروبیوتیک‌ها: پروبیوتیک‌ها، باکتری‌های مفیدی هستند که در روده زندگی می‌کنند و به حفظ میکروبیوم طبیعی و سالم روده کمک می‌کنند. آن‌ها همچنین با تاثیر بر تولید انتقال‌دهنده‌های عصبی (پیام‌رسان‌های شیمیایی در مغز) مانند سروتونین و گاماآمینوبوتیریک اسید (GABA) که خلق‌وخو و اضطراب را تنظیم می‌کنند، محور روده-مغز را تعدیل می‌کنند.
ورزش: ورزش یک کاهش‌دهنده‌ی قوی استرس است که می‌تواند سلامت روده را با کاهش التهاب و بهتر کردن حرکت روده، بهبود ببخشد.
تمرین‌های ذهن و بدن: این تمرین‌ها مانند یوگا، تای‌چی و مدیتیشن می‌توانند به کاهش استرس، افزایش آرامش و بهبود سلامت روده کمک کنند.
خواب کافی: خواب کافی سبب کاهش استرس و حفظ سلامت روده می‌شود. کمبود خواب می‌تواند میکروبیوم روده را مختل کرده، التهاب را افزایش دهد و علائم روده را بدتر کند.
به طور کلی، مدیریت استرس برای حفظ سلامت روده ضروری است. استراتژی‌های کاهش استرس و عادات سالم سبک زندگی، می‌توانند سلامت روده و سلامت کلی فرد را ارتقا دهند.
خلاصه
سنگ کیسه‌ی صفرا زمانی ایجاد می‌شود که عدم تعادل شیمیایی در صفرا (شیره‌ی گوارشی موجود در کیسه‌ی صفرا) باعث تبلور و سخت شدن کیسه‌ی صفرا شده و در نتیجه ساختارهایی شبیه سنگ ایجاد شود. عواملی مانند رژیم غذایی پرچرب، کلسترول بالا، سبک زندگی کم تحرک و چاقی می‌توانند در تشکیل سنگ کیسه‌ی صفرا نقش داشته باشند. استرس کنترل نشده همچنین می‌تواند با تاثیر بر تخلیه‌ی کیسه‌ی صفرا منجر به تشکیل سنگ کیسه‌ی صفرا شود. وقتی بدن تحت استرس است، انرژی حاصل از هضم به سمت مبارزه با استرس می‌رود. بنابراین، شیره‌های گوارشی مانند صفرا از کیسه‌ی صفرا آزاد نمی‌شود. این می‌تواند در نهایت منجر به تجمع آب صفرا غلظت بالای کلسترول شود که سبب ایجاد سنگ کیسه‌ی صفرا می‌شود.
