ام اس: نشانه‌ها، علائم و درمان

مولتیپل اسکلروزیس یا ام اس (MS) یک بیماری خودایمنی است که به سیستم عصبی مرکزی حمله می‌کند. سیستم عصبی مرکزی در واقع همان بخشی است که تعیین می­‌کند چه کسی هستید و چه کارهایی می‌­توانید انجام دهید.

در گذشته ام اس به اندازه کافی شناخته نشده بود و به عنوان یک بلیط یک طرفه به سمت ناتوانی شدید در نظر گرفته می‌­شد. خوشبختانه امروزه با پیشرفت علم و دانش، محققان توانسته­‌اند درمان‌های جدیدی برای این بیماری ارائه دهند و به جای فقط تسکین علائم، اعصاب فرد را بازسازی کنند. هر روز تعداد بیشتری از افراد مبتلا به ام اس با موفقیت از پیشرفت این بیماری جلوگیری می­‌کنند.

نشانه­‌ها و علائم ام اس 

مولتیپل اسکلروزیس یکی از شایع­‌ترین ناتوانی­‌های عصبی در جهان بوده و تخمین زده می­‌شود که بیش از 2.5 میلیون نفر را تحت تاثیر قرار داده باشد. در این بیماری سیستم ایمنی به الیگودندروسیت‌­ها، سلول­‌های محافظی که نورون‌­ها را در غلاف میلین می‌­پوشانند، حمله می‌­کند. میلین تکانه­‌های الکتروشیمیایی ارسال شده توسط نورون­‌ها را عایق‌بندی کرده و بدون وجود آن، این تکانه­‌ها از نظم خارج شده و یا حتی از بین می‌روند.

نقش گسترده میلین در سیستم عصبی باعث شده است که علائم ام اس و حتی تعداد دفعات عودکردن آن نیز در افراد مختلف متفاوت باشد. احتمالا مشهودترین تصویری که از ام اس داریم مربوط به فردی است که روی ویلچر نشسته است، اما این بیماری می­‌تواند بر عملکرد شناختی، سلامت روان، انرژی و حواس نیز تاثیر بگذارد. ممکن است برخی از افراد نابینا شوند، دچار افسردگی شده و یا هر روز با بی‌­حسی و خستگی دست و پنجه نرم کنند.

ام اس عودکننده- فروکش‌­کننده (RPMS) شایع­‌ترین نوع ام اس است که 87 درصد بیماران به آن مبتلا هستند. علائم بیماری می‌­توانند به نحو بارزی ظاهر شده و از بین بروند و هر بار اکثر و یا همه آن­‌ها برطرف می‌­شوند. خستگی، از دست دادن عملکرد عضلانی، بی‌حسی و گزگز، اسپاسم، مشکلات حافظه و یادگیری، اختلال عملکرد روده و مثانه و اختلال حسی از علائم شایع این نوع از ام اس هستند. متاسفانه دو سوم افراد مبتلا به RRMS به MS پیشرونده ثانویه (SPMS) مبتلا می‌­شوند، که در آن علائم به مرور زمان بدتر شده و بیماری­‌های روانی در بین افراد مبتلا شایع­ است.

10 تا 15 درصد دیگر موارد، به ام اس پیشرونده اولیه (PPMS) مبتلا هستند که به مرور زمان بدتر می‌­شود. مشکل در راه رفتن، ضعف عضلانی، تعادل نامناسب و سفت شدن عضلات از علائم اصلی هستند، زیرا در این نوع از بیماری، ضایعات مغزی کمتر و ضایعات نخاعی بیشتر است. ام اس عود کننده پیشرونده (PRMS) نادرترین نوع ام اس است که مشکلات بینایی و اختلال در عملکرد اعضای بدن در کنار افسردگی و سرگیجه از ویژگی­‌های اصلی آن می‌باشد.

ابتلا به ام اس چگونه است؟

من (نویسنده متن: الکساندرا پرستون) دو زن مبتلا به ام اس را می‌­شناسم: یک معلم دبیرستان و یکی از دوستان قدیمی مادرم، .و رنج کشیدن آ‌ن­‌ها از این بیماری را به چشم دیده‌­ام.

معلم دبیرستان خوش‌بین بود و بیماری او شدت کمی داشت؛ او فقط برای جبران تعادل ضعیفش، بر روی مچ یکی از پاهایش به بریس نیاز داشت. این فرد در حال مدیریت بیماری خود بود و امید داشت که توانایی راه رفتن خود را از دست ندهد. البته این داستان برای بیش از 10 سال پیش است و آینده کسانی که در حال حاضر در موقعیت او قرار دارند، بسیار بهبود یافته است.

دوست مادرم چندان خوش شانس نیست. او اکنون در اوایل دهه 80 زندگی خود، بیش از 30 سال را روی ویلچر گذرانده است. تنها برخی از عملکردهای بازوی راست او سالم مانده بود که آن نیز به مرور زمان به میزان قابل توجهی مختل شد. او در خانه سالمندان زندگی می­‌کند و بیشتر وقت خود را در رختخواب می‌­گذراند. خواندن، تماشای تلویزیون (اغلب کانال­‌های خرید)، و جدول کلمات متقاطع از جمله فعالیت­‌های اصلی زندگی او بوده و هست. او از برخی جهات خوش‌شانس است زیرا نسبت به سنش هنوز بینایی خوبی دارد و دچار زوال عقل نشده است.

اگر در مورد خطر ژنتیکی ابتلای خود به ام اس کنجکاو هستید، می­‌تواند گزارش ژنتیک سلامت پیشرفته حنیفا را انجام دهید و یک گزارش جامع که شامل خطرات سلامت ژنتیکی شما برای انواع سرطان، بیماری‌های قلبی-عروقی و بیماری‌های عصبی-عضلانی می‌شود را دریافت کنید.

چه چیزی باعث ابتلا به ام اس می‌­شود؟

ابتلا به ام اس در اثر یک تعامل بین آسیب‌­پذیری­‌های ژنتیکی و محیط اطراف ما رخ می‌­دهد. زنان 2.5 برابر بیشتر از مردان در معرض ابتلا به این بیماری هستند و اگر خواهر یا برادر دوقلوی همسان شما مبتلا به ام اس باشد، 25 درصد احتمال دارد که شما هم به آن مبتلا شوید.

کمبود ویتامین، به ویژه ویتامین D و B12، با خطرات بالاتر ابتلا به ام اس مرتبط است. همچنین تصور می‌­شود که کمبود قرار گرفتن در معرض نور خورشید، نه به خاطر تولید ویتامین D، بلکه به دلیل مزایای تعدیل‌کننده سیستم ایمنی، احتمال ابتلا به این بیماری را افزایش می‌­دهد. ویتامین B12 فقط در محصولات حیوانی یافت می‌­شود، اما می‌­توانید ویتامین D را از طریق برخی از ماهی‌­های روغنی نیز دریافت کنید. مصرف بیشتر ماهی با کاهش خطر ابتلا به ام اس مرتبط است، اما چربی­‌های حیوانی به طور کلی ممکن است شانس ابتلا به این بیماری را افزایش دهند.

علل محیطی ام اس عبارتند از برخی ویروس­‌ها، عمدتا ویروس اپشتین بار (EBV)، ویروس هرپس انسانی نوع 6 و عفونت باکتریایی مایکوپلاسما پنومونی. بسیاری از افراد در دوران نوجوانی به EBV مبتلا می‌­شوند. سیگار کشیدن و آلودگی هوا نیز با خطر ابتلا به ام اس مرتبط هستند.

درمان­ ام اس

درمان مرسوم ام اس تا حد زیادی شامل داروهای سرکوب‌کننده سیستم ایمنی است که جلوی حمله این سیستم به سیستم عصبی شما را می­‌گیرد. این داروها نه تنها عوارض جانبی زیادی ایجاد دارند، بلکه معمولا بیماری را متوقف نمی­‌کنند. بیماری در بیش از نیمی از افراد پس از دو سال هنوز فعال است و در بیش از 80 درصد افراد نیز تا چهار سال عود، پیشرفت یا بروز ضایعات جدید رخ می‌دهد.

1. درمان با سلول‌­های بنیادی

یکی از درمان‌های جدیدتر، پیوند سلول‌های بنیادی خونساز (HSCT) یا پیوند مغزاستخوان با استفاده از سلول‌های بنیادی خود فرد است. هزاران نفر برای درمان ام اس، HSCT انجام داده­‌اند و پیشرفت بیماری در اکثر این افراد متوقف شده است. هدف از این درمان، تنظیم مجدد سیستم ایمنی و پاک‌کردن "دشمن" تلقی کردن سلول­‌های تولیدکننده میلین از حافظه ایمنی بدن است. با این که این روش درمانی شامل یک دوره سنگین شیمی‌درمانی است، اما بیشتر بیماران می‌­توانند مصرف داروهای قبلی خود را کنار بگذارند.

تحقیقات نشان می‌­دهد که دریافت‌کننده­‌های HSCT در طول یک سال، به طور میانگین نمرات ناتوانی خود را از 3/4 (ز مجموع 10) به 2/4 بهبود بخشیده و حجم ضایعات مغزی در آن‌­ها 32 درصد کاهش یافته است. از سوی دیگر، در افرادی که به مصرف داروهای اصلاح‌کننده بیماری ادامه می‌­دهند، نمرات ناتوانی از 3/3 به 4 بدتر شده و ضایعات مغزی 34 درصد افزایش داشته.

در حال حاضر انواع درمان ترمیمی با استفاده از سلول­‌های بنیادی، تحت آزمایشات بالینی قرار دارند. هدف از این درمان‌­ها تنظیم مجدد سیستم ایمنی نیست، آن‌ها التهاب را تسکین داده و از ترمیم مغز حمایت می­‌کند.

2. درمان­‌های طبیعی

رژیم­‌های درمانی، به ویژه پروتکل‌­های والز و سوانک می‌­توانند علائم ام اس را بهبود بخشد. پروتکل والز یک رژیم غذایی با لکتین کم است که بر مصرف میوه‌­ها و سبزیجات رنگی تاکید دارد. غذاهای حاوی گوگرد و گوشت‌­هایی غنی از امگا-3 و ماهی از جمله اجزای این رژیم هستند. این مواد مغذی می‌­توانند با محافظت از مغز، از شدیدتر شدن ام اس جلوگیری کرده و یا علائم آن را کاهش دهند. رژیم کم‌چرب سوانک نیز توانسته است موفق عمل کند.

شاهدانه یا عصاره آن می‌­تواند یک مکمل موثر برای درمان باشد. مطالعات نشان می‌­دهد، در افرادی که از محصولات شاهدانه استفاده می­‌کنند، نشانگرهای التهابی کاهش یافته و علائم بیماری تسکین می‌­یابند؛ زیرا مزایای ضدالتهابی آن می‌­تواند از مغز محافظت کند. کانابیدیول (روغن CBD) نیز اثرات محافظتی مستقیمی بر روی نورون­‌ها دارد.

در حالی که ام اس یک بیماری وحشتناک به نظر می‌­رسد اما هنوز هم امید وجود دارد. درمان‌های جدیدتر که بر تنظیم مجدد سیستم ایمنی یا کاهش التهاب تمرکز دارند، بیشتر مورد توجه و تحقیق قرار گرفته‌اند. به زودی ناتوانی ناشی از ام اس تبدیل به موضوعی خواهد شد که تنها در گذشته­‌ها وجود داشته است.

• سلامت
• پیشگیری